116
мен шешу жүктеледі. Тапсырмалардың төрт-бес немесе одан да көп
шешілу тəсілі болуы маңызды.
Тапсырманы орындағаннан кейін, нəтижесінде шешімнің
осы тəсілі неге таңдалғандығын, тəсілдің орындаушыға өте
оңай орындалатындығын түсіндірумен оқушыларға оны қорғау
ұсынылады.
Аталған дидактикалық ойынға жарыс элементінің енгізілуінің
мақсаты қорғау үрдісін «жарнамаланған» деп атау ұсынылады.
Аталған жағдайда оқушылар «жарнамамен» өзінің интеллек-
туалды еңбегінің нəтижесімен жұмыс жасайды. Оқушылардың
«жарнамалық іс-əрекетінің» нəтижелері ойынға қатысушылардың,
соның ішінде мұғалімнің жалпы талқылауы негізінде беріледі.
Аталған ойында қойылған тапсырманы дұрыс жəне «əдемі»
жеткізе білген, сонымен қатар неліктен бұл шешу тəсілінің тиімді
екенін дəлелдей алған жəне «жарнама компаниясын» жақсы жүргізе
алған, бұған қоса мультимедиа-технологияларды ашық жəне нақты
түсіндіре алған жеңімпаз адам болып табылады.
Бұл ойын түрі бұрыннан өтілген материалды бекітуге ғана емес,
сонымен қатар оқушыларды нақты жағдайда өмірге дайындауды,
сондай-ақ əрбір қадамды түсіндіре алуы мен қорғауын қамтамасыз
етеді.
Оқушылар құрастырған мультимедиа-презентациялардың
ерекшелігі қандай да бір сатушыға бағдарлану емес, аталған
ұғымдарды оқып-үйренуде. Бір немесе бірнеше оқушылар үшін
ұғымды таңдау мүмкіндігі бар, соңында «жарнама» сайысын
ұйымдастыруға болады.
Ұғымды таңдау қағаз лақтырумен немесе тілегі бойынша жүзеге
асырылады. Бұдан басқа, жарнамаланған пəн алдын ала жариялан-
баса, оны жарнама уақытының өтуі бойынша анықтау қажет «жарна-
маны» жүргізу нұсқауы болуы мүмкін.
«Жарнама» ойыны барысында оқушыларда жаңа білімді
меңгеру, сонымен қатар оларды бекіту қатар жүреді. Сондықтан
қарастырылған дидактикалық ойын жаңа материалды оқып-үйрену
сабағында, сонымен қатар білімді бекіту сабағында өткізуге болады.
Мультимедиа-ресурстарды қолданумен өткізілетін дидактикалық
ойын тұрақты құрылымға ие, оның:
- ойын
мақсаты;
- ережесі;
- ойын
əрекеті;
117
-
танымдық мазмұны немесе дидактикалық тапсырма;
- құрал-жабдықтар;
-
ойын нəтижесі сияқты негізгі компоненттері болады.
Ойын мақсаты ойын атауында бейнеленуі шарт. Ол оқу
үдерісінде шешілуі қажет дидактикалық тапсырмада енгізілуі керек.
Ойын мақсаты ойын барысын жоспарлайтын сұрақ түрінде болуы
мүмкін. Ойынға танымдық сипат береді, ойын қатысушыларына
білім тұрғысынан арнайы талаптарды қояды.
Ойын ережесі əрекет ретін анықтайды жəне оқушылардың
ойын барасында мінез-құлқын реттейді, сабақта жұмыс жағдайын
құруға жағдай жасайды. Дидактикалық ойынның ережесі сабақтың
мақсатын, қолданылатын мультимедиа-ресурстардың жəне
оқушылардың жеке мүмкіндіктерін ескере отырып дайындала-
ды. Бұл жағдай əрбір оқушының қанағаттану жəне табыс сезімінің
көріну мүмкіндігі үшін, ойлау белсенділігі, өз бетінділігі көрінуі
үшін жағдай жасалады.
Ойын əрекеті ойын ережесі арқылы реттеледі, оқушылардың
танымдық белсенділігін арттыруға, оларға өз қабілеттілігін
көрсетуге, бар білімін, біліктілігін жəне дағдысын қолдануға, соны-
мен қатар ойын мақсатына жету үшін қолданылатын компьютерлік
құралдарды қолдануға мүмкіндік береді.
Танымдық мазмұн немесе ойын тапсырмасы дидактикалық
ойынның негізі болып табылады. Танымдық мазмұн ойынға
қатысушылардың қойылған ойынның, оқу мəселесін шешуде
қолданылатын білім, біліктерді меңгеруінен анықталады.
Ойынның құрал-жабдықтары сабақты жабдықтаумен барабар.
Бұл оқулықта компьютерлерді жиі қолдануды ұсынатын мультиме-
диа-технологиялар ғана қарастырылғанымен, дидактикалық тарата-
тын материалдар туралы да ұмытпаған жөн.
Дидактикалық ойынның шегі болып табылатын, логикалық
аяқталғандығын білдіретін өзіндік арнайы нəтижесі бар.
Ойын нəтижесін шығару ол аяқталғаннан кейін бірден
жүргізіледі. Бұл ұпайларды санау; ойын тапсырмасын жақсы
орындаған оқушыларды ерекшелеу; жеңімпаз команданы жəне т.б.
анықтау болып табылады. Мультимедиа ресурстары мен технология-
ларын ойынға дайындық барысында жəне оны өткізуде қолданудың
тиімділігіне қорытынды жүргізуге болады.
Ойын нəтижесі, оқу тапсырмасының шешімі түрінде көрінеді.
Мұғалім үшін ойын нəтижесі əрқашан оқушылардың білімді
118
меңгерудегі немесе оны қолданудағы жетістік деңгейінің көрсеткіші
болып табылады.
Дидактикалық ойынның барлық құрылымдық элементтері өзара
байланысты жəне біреуінің болмауы ойынды бұзады. Ойынның
мақсатынсыз жəне ойын əрекетінсіз, дидактикалық ойын мүмкін
емес немесе өзінің ерекше формасын жоғалтады, нұсқауды немесе
жаттығуды орындауға айналады. Сондықтан дидактикалық ойын
қамтылатын сабаққа дайындалуда ойынның барысы туралы қысқаша
сипаттама құрастыру қажет жəне оқушылардың білім деңгейін жəне
жас ерекшеліктері деңгейін ескеру, пəнаралық байланысты жүзеге
асыру қажет.
Ойынның барлық элементтерінің, мультимедиа-ресурста-
ры үйлесімділігі жəне олардың өзара əрекеті ойынның ұйымдас-
тырылуын, оның тиімділігін жəне күткен нəтижеге жету тиімділігін
арттырады.
Шындығында сабақта ойын мультимедиа-материалын қашан
жəне қанша минут пайдалану қажеттілігінің нақты реті болма-
уы мүмкін. Мұнда бір ғана ойынды қойылған мақсатқа жету
мақсатында пайдалану. Сабақта ойын саны ойластырылған бо-
луы керек. Олардың сабақтың бір кезеңіне арналуы жəне ойлас-
тырылуы: сабақтың басында ойын мектеп оқушысын қызықтыру,
ұйымдастыруға көмектесуі; сабақтың ортасында ойын тақырыпты
меңгеруге бағытталуы; сабақтың соңында ойын ізденуші сипатта
болуы қажет. Бірақ сабақтың кез келген кезеңінде сабақ қызықты,
қолжетімді, мультимедиа-ресурстарын қолданумен оқушылардың
түрлі іс-əрекетін қамтитындай болуы шарт.
Сабақта ойынды ұйымдастыруда ол қандай қарқынды жүргізілуі
тиістігін ойластыру керек. Ойын динамикалық болуы тиіс, сондықтан
кеңістікті түсіндіру жəне тəртіптік сипатта ескертулердің болма-
уы қажет. Ойын жаттығуларын өткізу əдістемесін жақсы меңгеру
қажет, оның мақсатын нақты белгілеу, оқушыларды өзбетінділікке
тəрбиелеу арқылы арнайы қарқынды сақтау керек.
Мультимедиа-ресурстарды қолдану арқылы өткізілетін
дидактикалық ойындар əртүрлі оқу тапсырмаларын шеше ала-
ды. Кейбір ойындар оқушылардың бақылау жəне өзіндік бақылау
дағдысын қалыптастыруға жəне дамытуға көмектеседі. Əртүрлі
қиындық дəрежесіндегі материалмен құрастырылған басқа ойындар
əртүрлі білім деңгейіндегі оқушыларды оқытуға сараланған тəсілді
жүзеге асыру мүмкіндігін береді.
Достарыңызбен бөлісу: | 
