107
- микро жəне макро дүниелердегі үдерістерді жəне объектерді
визуалдауды кіргізуге болады.
Мультимедиа құралдарын нақты пəндер саласында да, бірнеше
пəндер тобындағы орналасқан пəндерді оқыту үдерісін жақсарту
үшін қолдануға болады.
Білім беру жүйесінің эффектілеріне белгілі дəрежеде оқу үдерісі
жүріп жатқан ортада əсер етеді. Бұл түсінікке оқыту үдерісінің
құрылымы оның есептері жəне оңайлығы кіреді (қоғам, кітапханалар,
мультимедиалық ресурс орталықтары, компьютерлік зертханалар
жəне т.с.с. )
Мұндай жағдайда мультимедиа баспалары жəне ресурс-
тар көп санды мүмкін болған оқыту құралдарының бірі ретінде
қолданылады. Демек, заманға сай мультимедиа құралдарының
дамуы білім беру технологияларын жаңа деңгейде қолға
келтіруге мүмкіндік береді, бұл мақсат үшін ең алдыңғы қатарлы
техникалық инновациялар қолданылады. Білім беру аясына кіретін
мультимедиалық құралдардың заманауй болып əртүрлі модель-
деу құралдары жəне қызмет көрсетуі технологияларға негізделген,
виртуал ақиқат деп аталатын құралдар болып табылады. Вир-
туал объектілер немесе үдерістерге нақты немесе елестетілетін
объект немесе үдерістердің электрондық моделдері жатады. Вир-
туал сөзі қағаз жəне басқа материалдық тасушыларда көрсетілген
білімдік жəне басқа объектілердің электрондық нұсқаларының си-
патын айтып көрсету үшін қолданылады. Виртуалды шындық – бұл
дыбыстық, көру, тактильды тағы басқа ақпарат түрлерін беретін жəне
қолданушыға виртуалдық кеңістікке кіру елесін тудыратын мульти-
медиа құралдары. «Виртуалды шындық» жүйелері адам мен орта
арасында тура «тікелей» қатынасты жүзеге асырады. Олардың ең
жетілгендеріне қолданушы жасалған қолғапты киіп, тек компьютер
жадындағы нысанға қолын тигізе алады. Басқа жағдайларда экранда
бейнеленген нəрсені «айналдырып» жəне оны басқа жағынан көруге
болады. Қолданушы «ақпараттық костюм» «ақпараттық қолғап»
«ақпараттық жəне көзілдірік» басқа құралдар мен құралданып
«виртуалдық кеңістікке» қадам басады.
Осындай мультимедиа құралдарын білім беру жүйесінде
қолдану қолданушы қабылдайтын ақпараттың мағынасы жəне
қабылдау механизмін өзгертеді. «Виртуальды ақиқат» жүйелерімен
жұмыс жасау кезінде, білім беруде ақпаратты қабылдау кезінде са-
палы өзгерістер болады. Бұл жағдайда қабылдау тек көру жəне есту
108
арқылы ғана емес, сондай-ақ сезу жəне иіскеу арқылы да жүзеге
асады. Принципшіл жаңа деңгейде білім берудегі көрнекіліктің
дидактикалық принципиптерін жүзеге асыруда сілтеулер пайда бо-
лады. Білім беруде мультимедиа технологиясына пайдаланудың
кеңістіктік ойлауын дамытуда, нақты шындыққа максимал
жақындаған жағдайда мамандардың машықтануын ұйымдастыруда
маңызы зор. «Виртуал ақиқат» жүйесін медицинада хирургтар-
ды күрделі операцияларды жүргізуге, ауруларды реабелитациялау
мəселелерін шешуге үйрету үшін қолдануы таңқаларлық жүйе.
«Виртуалды шындық» берген ақпаратты түсіну тек тоериялық емес,
практикалық болуы да мүмкін, дəлірек айтқанда: көрнекті – бейнелі
немесе көрнекті – əрекетті. Практикалық ойлау тоериялық ойлаумен
салыстарғанда тырысуды аз талап етеді, ереже бойынша, бейнелік
ақпаратты түсіну символдық ақпаратты түсінуге қарағанда жеңіл.
Виртуал ақпарат технологиясын пайдаланып құрылған электрондық
басылымдар мен ресурстар оқыту үдерісінде оқу метериалын жақсы
түсіну жəне меңгеруді қамтамасыз ете алады. Бірақ, виртуалды
шындық жүйесінің деңгейі қанша жоғары болған сайын, оларды
жасауға сонша көп еңбектену керек, педагогтар мен оқушыларға
берілетін ақпараттанудың техникалық құралдарының мінсіз болуы
тиіс.
4.2 Мультимедиа құралдарын пайдалану негізінде
оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту əдістері
Оқушыларға мультимедиа-ресурстарын қолдануды үйрету, бұл
мектеп пəндерін оқыту жəне де болашақта кəсіби іс-əрекеттерінде
оқушылардың танымдық əрекеттерінің даму əдістеріне жəне
белсенді оқытуға бағытталуы қажет.
Мектептің оқыту үдерісінде əртүрлі əдістер қолданылатыны
барлығына мəлім. Көп жағдайларда оқыту мұғалім берген ақпаратты
жаңғырту принципіне негізделіп қолданылады. Нəтижесінде
көпшілік оқушыларда жаңғырту ойлауы басым болады. Бұл жылдам
жəне өзбетінше жаңа ақпаратты қабылдауға кедергі болады, онда
ақыл-ойының өсуі потенциалы болмайды. Бұдан басқа мультиме-
диа технологияны оқытуда қолдану спецификасы оқу сағатының
компьютер алдында көп өткізуімен байланысты, яғни монологті
сөйлеудің дамуына септігін тигізбейді.
109
Белсенді оқыту əдістері бар, олар оқушыларды оқыту үдерісінде
белсенді қатысушы болуға итермелейді, бұл тек қана мұғалімнен
алған ақпаратты пассивті түрде қабылдау емес.
Көп жағдайда кең түрде тараған оқыту əдісі бұл көрнекілі-
түсіндірмелі əдіс, мұнда белгілі бір жүйеде, көрнекі жəне қолайлы
түрде, оңайдан қиынға білімдерді мазмұндауға негізгі көңіл
бөлінеді. Мұғалім дайын ақпаратты əртүрлі жолдармен айтады,
ал оқушылар бұл ақпаратты қабылдайды, түсінеді жəне ойларын-
да түйіндейді. Əрбір педагог ең бастысы керекті ақпаратты беруге
жəне оның дұрыс қабылдауына көз жеткізу үшін, оқушыларда білік
пен дағдылар пайда болуы үшін, мұғалім тапсырмалар жүйесімен,
оқушылардың əрекеттерін олардың алған білімдерін жəне көрген
тəсілдер əрекеттерін бірнеше рет жаңғыртуын ұйымдастырады.
Мұғалім тапсырма береді, ал оқушылар оларды орындайды, ұқсас
тапсырамаларды шығырады, яғни бірнеше рет ұқсас əрекеттерді
жүзеге асырады. Жаңғырту мен қайталау тəсілдердің əрекеттік тап-
сырмалары мұғалімнің басты репродуктивті деп атанған əдістің
белгісі. Түсіндірмелі – көрнекілі жəне репродуктивті əдістердің
айырмашылықтары, олар оқушыларды біліммен сусындатады,
дағдылар мен біліктер, негізгі ойлау операцияларын қалыптастырады,
бірақ оқушыларда шығармашылық қабілеттері дамуына кепіл
бермейді, жоспарлы жəне мақсатты түрде қалыптастыруға мүмкіндік
бермейді.
Оқушылардың əрекеттері жаңа ақпаратты қабылдау, ойлау, есте
сақтауда мəні.
Дəстүрлі түрде оқушыларға оқу материалдарын беру –
үнемді тəсілдердің бірі оқушыларға білімдерді беру. Бұл əдістің
тиімділігі көпжылдық тəжірибемен тексерілген жəне ол барлық
елдердегі мектептерде барлық оқыту деңгейлерінде берік орын
алған. Бірақта бұл əдіспен шамадан тыс жəне қажетсіздіктен
қолдануға болмайды. Басқада оқыту əдістерін қолдану керек. Бұл
сөздерді, бірінші кезекте мультимедианы қолдану арқылы оқытуды
айтуға болады.
Оқу материалын беруді ұйымдастыруда, мұғалім оқушылардың
танымдық əрекеттерінің белсендіруіне əсер етеді, бірақ бұл тікелей
емес. Сабақта барлық оқушылардың белсенді əрекеттері іске
қосылады. Мақсатты түрде бұл əрекетке əсер ету үшін оқытудың
белсенді əдістері бар. Əдістің аты айтып тұрғандай, жай есте сақтау
емес, оқушылардың белсенді ақыл-ойларының əрекеті.
Достарыңызбен бөлісу: | 
