73
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
айырмашылықтар көрсетілген. Оқу сыны-
бы немесе қалалық немесе ауылдық жерлерде
тұрулары бойынша аталған екі топтың арасын-
да айтарлықтай айырмашылықтардың болмау-
ына қарамастан, жыныстық белгілері бойынша
айырмашылықтар байқалды. 3.18- кестеде ер ба-
лалар арасында (73,6%) қыз балалармен (26.4%)
салыстырғанда қару алып жүру ықтималдығының
жоғары болғандығы көрсетілген.
3.17-кесте. Мектепте және одан тыс қару
алып жүру (сауалнама жүргізу)
Іріктеме
N=4207
n
%
Былтыр жыл бойы мектеп
аумағында немесе оның
шегінен тыс қару алып жүрді
163
3,9
Мектеп аумағында қару
алып жүрді
106
2,5%
Мектеп шегінен тыс қару
алып жүрді
127
3,0%
Өз мектебінде мектеп
аумағында қару алып
жүретін балалар туралы білді
233
5,5%
3.19-кестеде сондай-ақ мектеп аумағында не-
месе одан тыс қару алып жүрген және қару алып
жүрмеген балалар арасындағы айырмашылық
қарастырылған. Деректер былтыр бір жыл бойы
қару ұстап жүрген балалардың арасында мынаны
көрсетеді, 3 баланың 1-еуі (34,2%) өз отбасын-
да тұрмыстық зорлық-зомбылыққа ұшырағанын
айтты. Шын мәнінде, қару ұстап жүрген балалар
үйдегі тұрмыстық зорлық-зомбылыққа екі есе жиі
ұшыраған (34,2%) және қару ұстамаған балалар-
мен салыстырғанда (тиісінше, 17,6% және 7,9%),
ата-аналарына бауыр басуы (13,5%) төмен болған.
3.19-кестеде сондай-ақ қару ұстап жүрген
2 баланың 1-еуінің ашу-ызаға және жеке
содырлыққа бейімділігі жоғары болғаны ашып
айтылған. Шын мәнінде, қару ұстап жүрген
балалардың қару ұстап жүрмеген балалармен
салыстырғанда (тиісінше, 28,1% және 28,5%),
ашу-ызаға (54,6%) және жеке содырлыққа
(62,6%) бейімділігі екі есе жиі жоғары болған.
Қару ұстап жүрмеген балалармен салыстырғанда
(3,7%), қару ұстап жүрген балалардың мектепке
бауыр басуы (11,7%) екі есе төмен болған.
3.19-кестеде сондай-ақ қару ұстап жүрген
балалардың 82,6%-ының мектептегі зорлық-
зомбылық және кемсітушілік куәгері болғаны,
61,5%-ының мектептегі зорлық-зомбылық пен
кемсітушілік құрбандары болғаны және 62%-
ының мектепте зорлық-зомбылық жасаушы және
кемсітушілер болғаны көрсетілген. Шындығында,
қару ұстап жүрген балалар қару ұстап жүрмеген
балалармен салыстырғанда, біршама жиі
мектептегі зорлық-зомбылық куәгері мен
құрбандары және екі есе жиі – мектептегі зорлық-
зомбылық себепшілері болған.
Қару ұстап жүрген балалар арасында сондай-ақ
қару ұстап жүрмеген балалармен салыстырғанда,
мектеп директорлары мен мұғалімдер тарапынан
болатын зорлық-зомбылық және кемсітулерге
ұшырау ықтималдығы айтарлықтай жоғары
болған.
Шынында да, қару ұстап жүрген балалар қару
ұстап жүрмеген балалармен салыстырғанда
(тиісінше, 22,8% және 5,7%), мектеп дирек-
торлары мен мұғалімдер тарапынан болатын
зорлық-зомбылықты екі есе (46,0%) жиі көрген.
Қорыта келгенде, 3.19-кестеде былтыр бір жыл
бойы қару ұстап жүрген балалардың қару ұстап
3.18-кесте. Балалардың демографиялық
деректері бойынша қару алып жүруі (сау-
алнама жүргізу)
Іріктеме N=4207
Мектеп
аумағында не-
месе одан тыс
қару алып жүрді
Қару алып
жүрген жоқ
Жынысы
n
%
n
%
Қыз балалар
43
26,4% 2097 51,9%
Ер балалар
120
73,6% 1947 48,1%
Сыныбы
5-сынып
23
14,1%
711
17,6%
6-сынып
32
19,6%
734
18,2%
7-сынып
24
14,7%
692
17,1%
8-сынып
36
22,1%
659
16,3%
9-сынып
24
14,7%
674
16,7%
10-сынып
24
14,7%
574
14,2%
Қала/ауыл
Қала
93
57,1% 2192 54,2%
Ауыл
70
42,9% 1852 45,8%
74
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
ақша талап етеді. Үлкен оқушылар кішілерінен
ақша талап етеді, тіпті, мектеп бітіріп кет-
кендер де келіп қорқытып ақшаларын тартып
алады. Егер оларға бірдеме айтсаң, олар саған
айғайлап, сені ұрып-соғуға дайын. Мектепте
темекі шегетін ер балалар бар. Тіпті тапанша-
лары бар балалар бар. Олар тапаншаларын ұстап
қорқытады. Жақында мұғалім барлық оқ-дәрімен
атылатын қаруларды тартып алды, бірақ тіпті
осыдан кейін де олар кейбіреулерінде қалды. Түнде
шығу қауіпті; тіпті ата-аналардың өздері түнде
далаға шықпайды. Балалар ішіп алып, тапанша-
ларымен қорқытады». [238]
Қорытындысында, тағы бір ер бала мектепке
көзден жас ағызатын газ алып келіп, оны шығарып,
басқа балаларға жапа шектіргенін айтты.
«10-11 сыныптың балалары бірнеше рет кіші
сыныптың қыз баласын ұратындарын айтып
қорқытты. Бір бала көзден жас ағызатын бал-
лон алып келген, ал екіншісі оны шашып, көптеген
балалар зардап шеккен. Барлығының көздері ауы-
рып, жөтеліп, тұншыққан». [152]
3.19- кесте. Өзге индикаторлар және мектепте зорлық-зомбылыққа ұшырау бойынша қару
алып жүру (сауалнама жүргізу)
Іріктеме
N=4207
Мектеп аумағында
немесе одан тыс қару
алып жүрді
Қару алып жүрген
жоқ
n
%
n
%
Отбасындағы зорлық-зорлық тәжірибесі
55
34,2%
709
17,6%
Ата-анаға бауыр басу деңгейі төмен
22
13,5%
318
7,9%
Мектепке бауыр басу деңгейі төмен
19
11,7%
151
3,7%
Ашу-ызаға бейімі жоғары
89
54,6%
1 136
28,1%
Жеке содырлыққа бейімі жоғары
102
62,6%
1 151
28,5%
Мектептегі зорлық-зомбылық және балалар арасындағы
кемсітулер куәсі
133
82,6%
2 543
63,1%
Балалар тарапынан болатын мектептегі зорлық-
зомбылық және кемсітулер құрбаны
91
61,5%
1 789
45,9%
Мектепте зорлық-зорлық жасайтын және кемсітетін адам
101
62,0%
915
22,6%
Мектеп директоры және мұғалімдер тарапынан болатын
зорлық-зомбылық тәжірибесі
75
46,0%
924
22,8%
Мектеп директорының және мұғалімдердің тарапынан
болатын кемсітулер тәжірибесі
36
22,1%
229
5,7%
үйден қашып кету
22
13,5%
92
2,3%
Өзіне-өзі зиян келтіру және өзіне-өзі қол салу мінез-құлқы
15
9,2%
138
3,4%
жүрмеген балаларға қарағанда (тиісінше, 2,3% және
3,4%), үйлерінен қашып кетуі бес рет жиі (13,5%)
болғаны және екі есе жиі өздеріне зиян келтірумен
айналысқаны және өздеріне-өзі қол салу мінез-
құлықтарының (9,2%) байқалғаны көрсетілген.
Сұхбат деректері оқ дәрімен атылатын қару
және көзден жас ағызатын газды қоса алғанда,
төрт баланың пышақ, қару ұстап жүрген бала-
лар туралы айтқанын көрсетті. Олардың екеуі,
атап айтқанда, басқа балалардың мектепке қару
алып келіп жүргендерін айтты. Бір бала былай
түсіндіреді: «Сыныптасым өткен жылы пышақ алып
келді» [256]. Екінші бала былай толықтырады:
«Мен үлкендердің қалай төбелескендерін көрдім
және олардың біреуінде пышақ болды, бірақ ол
онымен ешкімге тигізбей тек қана сермеді». [149]
Бір бала сондай-ақ мектепке оқ дәрімен аты-
латын қару алып келіп жүрген және олардың
ортасындағы оқ-дәрімен атылатын қарулары бар
балалар туралы айтты.
«Біздің негізгі мәселеміз – жоғарғы сыныптар.
Осы сыныптардағы ер балалар мен қыз балалар
Достарыңызбен бөлісу: |
