Аналитические материалы по обучению предмету «география» Астана

45 
 
оқытудың  заманауи  құралдарының  рөлі  өте  зор.  Алайда  оқулық  пен  атлас 
оқытудың  негізгі  құралы  болып  қалады.  Бірақ  білім  берудің  тиімділігін 
қамтамасыз  ету  үшін  оқыту  құралдарының  басқа  да  көптеген  түрлерін: 
бағдарламаларды,  әдістемелік  нұсқаулар  мен  ұсыныстарды,  оқушыларға 
арналған  арнайы  дәптерлерді,  көрнекі  құралдарды,  бір  сөзбен  айтқанда  оқу-
әдістемелік  кешенін  қолдану  қажет.  Оқу-әдістемік  кешенімен  қоса  оқытудың 
басқа  да  құралдарын:  аудиовизуальды,  экрандық-дыбыстық,  әртүрлі 
интерактивтік  құралдарды  (мультимедиялық  энциклопедиялар  мен  нұсқаулар, 
бейінделген  бағдарламалық-әдістемелік  кешендер,  электронды  оқулықтар, 
тесттер),  сонымен  қатар  оқытудың  заманауи  технологияларын,  ақпарат 
көздерін, білім берудің сандық ресурстары мен құралдарын қолдану керек. 
Қазақстанның  жалпы  білім  беретін  мектептерінде  географияны  оқыту 
үдерісінде  оқушылардың  танымдық  және  шығармашылық  белсенділігін 
арттыру  үшін,  білім  сапасын  көтеруге  мүмкіндік  беретін  заманауи 
технологиялардың  түрлері  өте  көп.  Бұл  технологиялар  оқу  уақытын  тиімді 
пайдалануға  және  сабақ  барысындағы  іс-әрекеттің  өнімді  болуына,  көптеген 
нәтижелерге қол жеткізу мүмкіндік береді. 
Жобалау  әдісі. 
Бұл  әдістеме  бойынша  жұмыс  істеу  оқушылардың  жеке 
шығармашылық  қабілеттерін  дамытуға,  кәсіби  және  әлеуметтік  бағытты 
таңдауда  саналылық  танытуға  мүмкіндік береді.  Мұғалімнің де, оқушының  да 
табысты болуына мүмкіндік беретін тәсіл – жобалау әдісі: 
-   өзінің  оқу  іс-әрекетін  (мақсатын,  міндеттерін,  бағытын,  әдіс-тәсілдерін) 
жоспарлайды; 
-   өзінің оқу іс-әрекетінің нәтиесін алдын-ала болжайды; 
-   алдына қойған мақсатқа жету барысында туындаған қиындықтарды жеңу 
үшін, өзінің психологиялық және дене күштерін шоғырландырады. 
Оқытудағы  зерттеу  әдістері. 
Бұл  әдістің  көмегімен  оқушылар  білім  қорын 
өз 
беттерінше 
толықтыруға, 
мәселені 
тереңірек 
зерделеуге 
және 
дүниетанымдық көзқарастың қалыптасуында маңызды рөл атқаратын мәселені 
шешудің  жолдарын  ұсынуға  мүмкіндік  алады. 
Оқытудағы  зерттеу  әдістері  әр 
оқушының дамуның жеке траекториясын анықтау үшін өте маңызды. 
Проблемалық оқыту 
дегеніміз – белгілі әрекеттерді талап ететін есептердің, 
тапсырмалардын,  теориялық  немесе  тәжірибелік  мәселелердің  түрлері.  Кез 
келген  сұрақ  проблемалы  болмайды  және  сұрақтың  дайын  жауабы  болмайды, 
сұрақтың  жауабын  оқушы  іздеуі  тиіс.  Проблемалық  сұрақ  оқушының  жас 
ерекшелігіне,  шамасына  сай  болуы,  баланың  сана-сезіміне  қиындық  туғызуы 
тиіс.  Оқушыға  дайын  білім  берілмейді,  одан  өз  бетінше  іздену  арқылы 
проблеманың дұрыс шешімін табу талап етіледі. Бала  өз білімін іштей талдап, 
жауап  беруге  жеткіліксіз  екенін  түсінгенде,  жауап  беру  жолдарын  іздеуге 
кіріседі. Ол сұрақтың жауабын өз бетінше іздеу арқылы жаңа білімді меңгереді 
және  сұрақты  шешу  жолдарымен  танысады.  Сонымен  оқу  барысында 
проблемалық  жағдай  туғызу  және  оқушылардың  оқу  проблемасын  дербес 
шешулері  бойынша  іс-әрекеттерін  басқару  болып  табылатын  оқыту  түрі. 
Оқытудың бұл  түрін  қолданудың нәтижесінде  оқушылардың білім,  білік  және 

46 
 
дағдыларды  меңгеруі,  ойлау,  қорытынды  жасау  қабілеттерін  дамыту  жүзеге 
асады,  яғни  оқушылардың  логикалық  ойлау  қабілетін,  пәнге  деген 
қызығушылығын арттырады. 
Лекциялық-семинарлық  сынақ  жүйесі. 
Аталған  жүйе  негізінен  10-11-
сыныптарда  қолданылады,  өйткені  бұл  әдіс  оқушылардың  болашақта  жоғары 
оқу орындарында білім алуларына көмектеседі. 
Лекциялық-семинарлық-сынақ 
жүйесі  оқылған  материалды  бөлімдерге  жинақтауға  және  оны  біртұтас 
материал  ретінде  көрсетуге,  сонымен  қатар  бақылауды  оқушылардың 
дайындығы бойынша өткізуге мүмкіндік береді
 
Денсаулықсақтау технологиялары. Бұл технологияларды қолдану оқытудан 
жақсы  нәтижелерге  жетуге  мүмкіндік  беретін  әртүрлі  тапсырмаларды  сабақ 
барысында  біркелкі  бөлуге,  ойлау  әрекетін  түрлі  ойын,  демалыс  түрлерімен 
кезектестіруге,  күрделі  оқу  материалының  берілу  уақытын  анықтауға, 
оқушылардың  өз  беттерінше  орындайтын  тапсырмаларының  уақытын 
белгілеуге,  оқытудың  техникалық  құралдарын  нормаға  сай  қолдануға 
мүмкіндік береді
 
Жоғарыда  берілген  технологияларды  жеке  немесе  бірлестіріп  қолдану  – 
оқушылардың психологиялық жас ерекшеліктерін есепке ала отырып, олардың 
зияткерік әлеуетін арттыруға бағытталған мұғалімдердің білім беру үдерісіндегі 
шығармашылық амалдарының нәтижесі. 
Сонымен,  жалпы  білім  беретін  мектептерді  мамандармен  қамтамасыз  ету, 
мектептердің  материалдық-техникалық  базасын  нығайту  және  мұғалімдердің 
білімін жетілдіру жұмысын белсендендіру қажет. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

47 
 
Қорытынды  
 
Сонымен,  географиялық  білім  беру  жағдайын  зерттеу  мен  талдау 
төмендегіні көрсетеді:  
- 
географиялық білім берудің және қазіргі заманғы ақпараттық ағындар, 
қоғамды  ақпараттандырудың  жоғары  деңгейі  жағдайында  географияны  оқыту 
үдерісінен туындайтын құзыреттерді іс жүзінде қолданудың рөлі артады; 
- 
білімділікті, тұлғалық және кәсіби құзыреттілікті тиімді қалыптастыру 
оқушылардың географиялық мәдениетін қалыптастыру арқылы ғана мүмкін; 
-  қазіргі  заманғы  адам  мәдениетінің  дамуын  географиялық  білімсіз, 
мәдениетінсіз қарастыру мүмкін емес. 
Талдау жұмысы бойынша келесідейқорытынды жасауға болады: 
1.  География  бойынша  оқу  үдерісінің  оқу-әдістемелік  қамтамасыз  ету 
сапасы қанағаттарлық: 
- 6-сыныпта география пәнін оқытуда Мемлекеттік білім беру стандартында 
сағат саны 0,5 сағатқа, ал 9-сыныпта 1 сағатқа көбейтілген; 
-  2013  жылдың  оқу  бағдарламалары  оқушылардың  жас  ерекшеліктеріне 
сәйкес мектептің білім беру деңгейлерінің сабақтастығын қамтуға бағытталған; 
оқытудың деңгейлік жіктелуін нығайту жүзеге асырылған;  
- 
оқулықтарға  функционалдық  сауаттылықты  дамытуға  арналған 
тапсырмалар енгізілген. 
2. Республика бойынша география пәнінен білім жетістігінің мониторингтік 
зерттеуі оқушылардың үлгерім деңгейінің қанағаттандырарлық екенін көрсетті. 
3.  География  пәнінен  мамандармен  қамтамасыз  етудің  қажеттілігін 
көрсетті. 
Елбасының  Қазақстан  халқына  Жолдауында  алдымызға  қойған  жаңа 
міндеттер білім сапасын қамтамасыз етуде жаңа тәсілдерді талап етеді.  
Географиялық  білім  берудің  жаңа  мазмұнын  анықтаудағы  негізгі 
идеологиясы  –  географияның  мектеп  курсының  оқу  бағдарламасын 
күрделендіру емес, мектеп бітіруші кейіннен өзі таңдаған мамандығы бойынша 
білімін  жалғастыратын  болашақ  кәсіби  қызметінің  әртүрлі  салаларында 
географиядан алған білімдерін пайдалану. 
Бұл  білім  берудегі  технологиялық  мәдениеттің  деңгейін  көтеруге  ықпал 
ететіні сөзсіз, бұл әсіресе жоғары дамыған мемлекеттердің біліміне тән.  
Ұсынымдар: 
- 
жаңартылған  білім  беру  мазмұнына  көшу  жағдайында  географияны 
оқытудың жаңа мазмұнын, әдістерін және технологияларын анықтау; 
- 
білім беруді дамытудағы қазіргі жағдайда география мұғалімінің рөлін 
анықтау; 
- 
мұғалімнің  жоғары  рөлін,отандық  географ-ғалымдардың  жетістіктерін 
тек мамандандырылған баспасөз беттерінде ғана емес, сонымен қатар орталық 
баспасөз басылымдарында насихаттау;