Индустриялды аймақтар мен өнеркәсіптік алаңдарды дамыту

Инвестициялық тартымдылықты арттыру, жоғары технологиялық өндірісті дамыту, жалпы ішкі өнімді арттыру, сондай-ақ облыс аумағында жаңа жұмыс орындарын құру үшін индустриялды аймақтар мен өнеркәсіптік алаңдарды қалыптастыру жөніндегі жұмыстар жүргізілуде.

Идустриялдық аймақ аумағында теміржол желісінің құрылысын қоса алғанда электр, су, жылумен қамту және көлік инфрақұрылымы объектілерінің құрылысы жүргізілуде.

1. 
   «Жетісу Мажико» Агрокешені» ЖШС – жобалық қуатын ұлғайту мүмкіндігімен, қуаты тәулігіне 400 тонна май дақылдарын өңдейтін зауыт. Инвестиция көлемі – 6,0 млрд. теңге, 10 жұмыс орны құрылады.
   
2. 
   «Сарқан Май» ЖШС – қуаты тәулігіне 40 тонна өсімдік майын рафинациялайтын және құятын зауыт. Инвестиция көлемі – 380 млн. теңге, 20 жұмыс орны құрылады.
   
3. 
   «Достық –СКД6» ЖШС – қуаты тәулігіне 40 тонналық наубайхана. Инвестиция көлемі – 1,0 млрд. теңге, 10 жұмыс орны құрылады.
   

Жұмысшылар саны 248 адамды құрайтын 5 өнеркәсіптік объект жұмыс жасайды.

Жұмысшылар саны 106 адамды құрайтын 4 өндірістік объектілер әрекет етеді.

Облыста 2008 жылдан бері «Алматы облысында Алматы қ. төрт қанаттас қалашықтарының құрылысы» жобасы жүзеге асырылуда. Қазіргі уақытта Gate City қанаттас қалашығының аумағы инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтамасыз етілген. Алматы агломерациясын аумақтық дамытудың өңіраралық сызбасына сәйкес, Gate City қанаттас қалашығының халқы 60 мың адамды құрайды.

Өңірлік мамандануды, дамыған көліктік инфрақұрылымды, еңбек ресурстарын, өндірістер құрылымдарын және Алматы агломерациясының аймағындағы тұтынуды ескере отырып, Gate City аумағында агроөнеркәсіптік бағыттағы индустриялдық аймақты орналастыру орынды болады.

Өсімдік шаруашылығы өнімінің өндірісі мен өңдеуді және онымен технологиялық циклдар бойынша байланысты өндірістерді индустриялды аймақта орналастыру үшін басым деп тану ұсынылады.

Жұмысшылар саны 2909 адамды құрайтын 14 өндірістік объектілер әрекет етеді.

1. 
   «Алматы Стекло» ЖШС – қуаты жылына 50 мың дана әйнек ыдыс шығаратын, құны 2,9 млрд. теңгені құрайтын кәсіпорын. 200 жұмыс орнын құру жоспарлануда.
   
2. 
   «ХоландГринТек» ЖШС – жылыжайларға арналған металл құрастырмаларды өндіретін кәсіпорын, құны – 1,6 млрд. теңге, қуаты жылына 1,5 мың м2 металл құрастырмаларын құрайды. 80 жұмыс орнын құру жоспарлануда.
   

Ұлттық компаниялардың, мемлекеттік органдардың, жүйе құраушы кәсіпорындардың тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алуларында қазақстандық мазмұн үлесін арттыру бойынша тұрақты негізде жұмыс жүргізіледі.

Облыстың тауар өндірушілерінің каталогы жасалды, онда ірі, орта және шағын кәсіпорындардың шығаратын өнім түрлері және өндірістік қуаттары туралы толық ақпарат бар. Аталған Каталог үнемі жаңартылады және іс-шаралар өткізу кезінде үлестірмелі материал ретінде пайдаланылады.

Облыс республикада аккумуляторлардың, ашытқының, жоғары кернеулі электр өткізу желілеріне арналған темір-бетон және бетон тіректерінің, өртке қарсы гидранттардың, силикон мен синтепонның жалғыз өндірушісі болып табылады.

Облыстың тігін кәсіпорындары Қорғаныс министрлігінің, ІІМ, басқа да күш құрылымдарының, ұлттық компаниялардың бөлімшелерін арнайы киіммен және басқа да тігін бұйымдарымен қамтамасыз етеді.

«Бент» АҚ «ҚТЖ» ҰК» АҚ-ның қажеттіліктері үшін Фоссло қатайтқыштары бар шпалдар мен темір-бетон шпалдарды жеткізумен айналысады, кәсіпорынның өндірістік қуаты аталған көлемді толығымен орындауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, республикада болмауына байланысты, облыстың «Қайнар АКБ» ЖШС, «Филип Моррис Қазақстан» ЖШС және «ДжейТи Ай Қазақстан» ЖШС темекі фабрикалары сияқты жүйе құраушы кәсіпорындары полипропилен, конверт-сепараторлар, Hammond кеңейткішін, паста жағылған қағаз, темекі емес материалдар, шылым құрамындағы никотин мөлшерін анықтау жөніндегі қызметтер және маркетингтік зерттеулер сияқты шикізатты, материалдар мен қызметтерді шетелден сатып алады.

2014 жылы облыс кәсіпорындары қазақстандық мазмұн мониторингі бойынша 44,2 млрд.теңге сомасына келісім-шарттар жасады, оның ішінде 37,7 млрд.теңге ұлттық компаниялармен жасалды.

Мемлекеттік органдар жалпы 6,5 млрд. теңге сомасына мемлекеттік сатып алулар жүргізді, мұндағы облыстың жалпы мемлекеттік сатып алулар көлеміндегі қазақстандық мазмұн көлемі 75,34%-ті құрады.
Саланың даму жағдайына SWOT- талдау:

• 
  кәсіпорындардың көпшілігінің технологиялық жабдықтармен аз қамтылуы, негізгі өндіріс қорларының айтарлықтай ескіруі;
  

• 
  өндірілетін өнімге сұраныстың төмендеуі және өткізу нарықтарының азаюы; қазақстан нарығында көп жылдар бойы қытай, ресей және басқа да шетелдік өндірушілер өнімдерінің үстемдік етуі республикада бәсекеге қабілетті өнімді шығаратын кәсіпорындардың өнім жеткізулерін жөнге қоюды тежейді.
  

• 
  қолда бар өндіріс қуаттарының толық жүктелмеуі;
  
• 
  салаға салынатын инвестициялар тұрақсыз сипатқа ие;
  

• 
  облыстың жүйе құраушы кәсіпорындары шикізаттың, материалдар мен қызметтердің бір бөлігін шетелден сатып алады («Қайнар АКБ» ЖШС және екі темекі фабрикалары республикада болмауына байланысты, полипропиленді, конверт-сепарторды, Hammond кеңейткішін, паста жағылған қағаз, темекі емес материалдар, шылым құрамындағы никотин мөлшерін анықтау жөніндегі қызметтер және маркетингтік зерттеулер сияқты шикізатты, материалдар мен қызметтерді шетелден сатып алады);
  
• 
  индустриялдық аймақтар пен өнеркәсіп алаңдарында дамыған инфрақұрылымның жетіспеушілігі.
  

Ауыл шаруашылығы облыстағы халықтың жұмыспен қамтылған ең ірі секторы болып табылады (жалпы жұмыспен қамтылудың - 27,1%), 54 мыңнан астам ауыл шаруашылығы құрылымдары және 354 мың халықтың жеке қосалқы шаруашылықтары жұмыс жасайды.

Ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы өндірісі бойынша облыс республикада ең жоғары көрсеткішке ие – 425,3 млрд. теңге, бұл 202 жылғы деңгейден 1,2 есе артық. Өңір елдегі дәндік жүгері (үлестік салмағы – 62%), қант қызылшасы (38%) және майбұршақ (96%), көкөніс (27%), жеміс және жидек (37%), ет (19%), сүт (13%) жүн (22%) және жұмыртқа (23%) өндірісі бойынша алдыңғы орында.

Жалпы өнім өндірісінің құрылымында өсімдік шаруашылығы - 50,4%-ті, мал шаруашылығы – 49,2% және қызметтер 0,4%-ті алып жатыр.

Ауыл шаруашылығы өнімінің НКК қолайсыз табиғи жағдайлар салдарынан (құрғақшылық) 2012 жылғы 104,6%-тен 2014 жылы 101,6%-ке төмендеді, оның ішінде өсімдік шаруашылығы – 108,4%-тен 100,9%-ке. Мал шаруашылығы саласы бойынша жаңа объекітлерді енгізу есебінен өндіріс 100,5%-тен 102,0%-ке артты.

Ауыл шаруашылығы өндірісіндегі өңірлік бөліністе Еңбекшіқазақ (13,2%), Іле (10,1%), Қарасай (7,4%) және Талғар (7,3%) аудандар айтарлықтай үлестік салмаққа, ал Ақсу (3,6%), Балқаш (3,4%), Көксу (3,8%) және Қаратал (3,8%) аудандары төмен үлестік салмаққа ие.

Саладағы еңбек өнімділігі 2012 жылға қарағанда 36,8%-ке өсті.

АӨК мемлекеттік қолдау «АгроБизнес-2020» бағдарламасының аясында жүзеге асырылады, үш жылда 54,2 млрд. теңге бюджет қаражаты жұмсалды, оның ішінде саланы субсидиялауға – 45,1 млрд. теңге.

2014 жылы ауыл шаруашылығының негізгі капиталына 13,5 млрд. теңге салынды, тағам өнімдерінің өндірісіне - 7,6 млрд. теңге немесе 2012 жылғы деңгейден сәйкесінше 3,1 млрд. және 1,8 млрд.теңгеге артық.

Ауыл шаруашылығына салынған инвестициялардың - 144,8%-ті, тағам өнімдерінің өндірісіне 147,1%-ті құрады.
Өсімдік шаруашылығы

Облыс мамандануының негізін дәнді дақылдар өндірісі құрайды, оның ішінде жүгеру, бидай, арпа, сондай-ақ күріш, техникалық дақылдар, картоп – көкөніс-бақша және жем дақылдары.

Дәнді дақылдар облыстың барлық өңірлерінде өсіріледі, үш жылдық кезеңде дәндік жүгері алқабы - 3,6 мың және арпа 27,3 мың гектарға кеңейтілді, күріш 2012 жылғы деңгейде сақталды, әртараптандыру мақсатында бидай егіні 32,9 мың гектарға азайтылды.

Жоғары пайдалалығын ескерумен май дақылдары 22,4 мың га кеңейтілді, егін құрылымында майбұршақ - 64%-ті, күнбағы – 16% және сафлор 20%-ті құрайды. Егістік алқаптарының негізгі көлемдері Алакөл (23%) және Сарқан (24%) аудандарында шоғырланған.

Қант қызылшасы Ақсу, Ескелді, Көксу, Қаратал және Сарқан аудандарында өсіріледі, егістік аталған дақылды өсірудің қиындығына байланысты 5,1 мың гектарға қысқарды.

Облыстың ең үлкен көкөніс алқабы Еңбекшіқазақ (29%), Іле (12%) аудандарында және Қапшағай қаласында (9%) шоғырланған.

Жеміс және жүзімдік өндірісі Еңбекшіқазақ, Қарасай, Талғар, Панфилов және Ұйғыр аудандарындағы шаруашылықтарды және аз ғана көлемде Сарқан, Алакөл, Ескелді аудандарында шоғырланған. Жалпы жеміс-идек дақылдарының және жүзімдіктердің жеміс беретін көпжылдық көшеттерінің алаңы 18,9 мың га құрайды.

Жеміс-көкөніс өнімдерін сақтау базасы нығайтылуда, 2012-2014 жылдары 21,1 мың тонналық 8 жеміс-көкөніс қоймасы енгізілді, облыс бойынша жалпы сақтау қуаты 165,0 мың тоннаны құрайды.

Өсімдік шаруашылығы өнімінің өндірісі түрлері бойынша келесі көрсеткіштермен сипатталады:

Облыста суарылмалы жерлердің жалпы алаңы 577,8 мың га құрайды, оның ішінде егістік жерлер – 449,2 мың га. Суару көздерінен су жинау және оны шаруашылықтарға беруді 11590 су техникалық құрылыстар жүргізеді, оның ішінде 27 ірі су жинау гидротораптары мен су көтеру плотиналары кіреді. Сонымен, қатар, көлемі 537 млн.м3 143 су қоймалары бар. Суарылмалы жүйелердің жалпы ұзындығы 17,0 мың ш.м. құрайды.

Суарылмалы жүйелерді қалпына келтіру үшін 3 жылда 8,1 млрд. теңге бюджеттік қаражат бағытталды, жекеменшік инвестициялар салымы жүргізілген жоқ.

Суарылмалы жерлердің әлеуетті маңыздылығы толығымен пайдаланылмайды, оның негізгі себептері жерлердің мелиоративтік жағдайын нашарлатумен сүйемелденетін суарылмалы және дренаждық жүйелердің айтарлықтай тозуы және істен шығуы болып табылады.

2020 жылға дейін 55,7 млрд. теңгеге Қызылағаш, Биен және Покатилов су қоймаларының құрылысы талап етіледі, бұл қосымша 27,7 мың гектер суарылмалы жерлерді игеруге мүмкіндік береді.

Мал шаруашылығы

Мал шаруашылығына мамандану ет-сүтті мал шаруашылығынан, жұқа терілі қой шаруашылығынан, өнімді жылқы шаруашылығынан, түйе шаруашылығынан, өнеркәсіптік шошқа шаруашылығынан және құс шаруашылығынан тұрады.

Облыс республикада ірі қара мал басының, жыл және құс саны бойынша бірінші орынға, қой мен ешкі бойынша екінші орынға ие.

Етті мал шаруашылығы Панфилов (Санта-гертруда барлық мал санынан – 63%), Балқаш (Қазақ ақ бас - 60%-ке дейін) және Қаратал (Қазақс ақ бас - 38%-ке дейін) аудандарда айтарлықтай таралған.

Облыстың қой шаруашылығы үш бағыттан тұрады: жұқа терілі, жартылай жұқа терілі және ет-майлы. Қазақ жұқа терілі қой басы облыстың барлық аудандарында өсіріледі (75%), Қазақ архармиронос (12%) – Райымбек және ет-майлы қой басы Жамбыл және Балқаш аудандарында өсіріледі.

Шошқа шаруашылығында негізгі тұқым болып, Талғар, Қаратал, Ескелді және Іле аудандарына өсірілетін ірі ақ түрі табылады.

Жылқы шаруашылығында облыстың барлық аудандарында табындық жылқы шаруашылығы дамыған, Жамбыл, Талғар, Қарасай аудандарында - таза қанды шабынды, таза тұқымды араб жылқылары өсіріледі.

Облыста Балқаш, Еңбекшіқазақ, Жамбыл және Іле аудандарында асыл тұқымды түйе шаруашылығы дамытылуда.

Өнеркәсіптік негізде құс шаруашылығымен Іле, Еңбекшіқазақ, Қарасай, Ұйғыр аудандары және Талдықорған қаласы айналысады.

2012 жылмен салыстырғанда мал басының саны, сондай-ақ мал шаруашылығы өнімінің өндірісі орташа есеппен 4,1%-ті құрады.

Құс саны мен ет өндірісінің төмендеуі «ҚазРосБройлер» АҚ-ның құс фабрикасының уақытша тоқтауымен түсіндіріледі.

Асыл тұқымды мал шаруашылығы бойынша облыс Қазақстан бойынша бірінші орынды иеленеді, 508 субъект жұмыс жасайды. Барлық мал санының санынан асыл тұқымды уыл шаруашылығы малдарының үлестік салмағы ІҚМ бойынша - 18,0%, қой – 22,3%, шошқа – 40,4%, жылқы – 14,6%, түйе – 47,4% және құс бойынша 7,3%-ті құрайды.

ІҚМ етінің экспорттық әлеуетін дамыту жобасының аясында 12,9 мың мал орнынан 33 жемдеу алаңы, 7877 басқа арналған 9 репродуктор-шаруашылықтары, 19,5 мың басқа 343 фермерлік шаруашылықтар құрылды. Ресей Федерациясының Алтай аймағындағы Барнаул қаласына 20 тонна сиыр еті экспортталды.

Аналық мал басының ІҚМ тұқымдық өзгертуге қатысу үлесі - 19,0%, ҰМ 20,0%-ті құрады.

«Алтын асық» қой өсіретін шаруашылықтарды несиелендіру бағдарламасы бойынша 12,0 мың бас аналық қой, сондай-ақ «Құлан» бағдарламасы бойынша жылқы өсіретін шаруашылықтар 1411 бас бие сатып алды.

«Ырыс» бағдарламасы бойынша 5 отбасылық фермалар құрылды, Талғар ауданында 800 басқа арналған «Амеран» ЖШС-нің мегафермасы іске қосылып, Еңбекшіқазақ ауданында «Адал» АӨК» АҚ-ның 1200 басқа арналған үлгі фермасы кеңейтілді.

Облыстың жемдік базасының негізін жайылымдар мен шабындықтар, егіндік жем өндірісі құрайды. Талданатын кезеңде жем дақылдарының егістігі 6,4%-ке кеңейтілді (жалпы алаңы - 233,8 мың га). Жайылымдар алағы 6882 мың га құрайды, оның ішінде жақсартылғаны – 36,6 мың га, суландырылғаны – 5430,2 мың га. Табиғи жайылым шаруашылықтарының құрамында жайылым айналымының үлесі - 21,7%.

2014 жылы жайылымдарды суландыру үшін 32 құдықтарда құрылыс-қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді.