52
жылжиды және түйіспені 3 жерлендіреді. Мұндай қысқа тұйықтағыштың іске
қосылу уақыты 0,15-0,25 с.
110 кВ ОД-110У ажыратқыштың құрылымының негізіне горизонтальды
жазықтықта пышақтардың айналуы 1 бар екі колонкалы бөлгіш кіреді.
Колонкалардың 2 іске қосылуы электрмагниттік басқаруы бар серіппелік
жетек 3 арқылы іске асады. Қосулы күйде жетектiң серіппелері ашылған.
12.4 сурет - Қысқа тұйықтағыш 12.5 сурет – Бөлгіш
Команданы берген кезде серіппе босатылады және түйіспелер 0,4-0,5 с
ішінде ажырайды.
13 дәріс. Ток шектегіш реакторлар. Разрядниктер
Д
әрicтi
ң мақсаты: ток шектегіш реакторлар мен разрядниктердiң
қолданатын салаларымен, түрлерiмен, құрылғыларымен, жұмыс істеу
әрекеттерiмен оқушыларды таныстыру.
Ток шектегіш реакторлар.
Ток шектегіш реакторлар – токтың қысқа тұйықталуын шектеуге
арналған электрлік аппарат. Токтың тізбегіне дәйекті қосылады, қысқа
мерзімге тұйықталу кезінде токты және тізбектегі кернеуді төмендететін
индуктивтік көмекші кедергі ретінде жұмыс істейді және генератор мен
энергетикалық жүйенің беріктігін арттырады.
Реактор – тізбекке дәйекті қосылған тұрақты индуктивтік кедергісі бар
шарғы. Реактивтілігі катушканың индуктивтік кедергісіне пропорционалды.
Жоғары ток кезінде болатты өзегі бар шарғыларда өзегінің қанығуы
байқалады, сондықтан оның реактивтілігі күрт төмендейді. Соның салдарынан
реактор ток шектеуші қасиетін жоғалтады. Сол себепті реакторлар болатты
өзексіз жұмыс жасауға мәжбүр. Соған қарамастан индуктивтік мәнді сақтау
53
үшін оларды үлкен және ауыр салмақты етіп жасауға тура келеді. Қалыпты
режимде реакторда кернеу номиналды кернеуден 3-4 пайызға дейін жоғалтуға
мүмкіндігі бар. Қысқа тұйықталу кезінде сыртқы қорек көзіндегі кернеудің
көп бөлігі реакторда төмендейді. Қысқа тұйықталудың максималды екпіндегі
ток мәні мына формуламен анықталады:
(13.1)
мұнда I
H
– желінің номиналды тогы;
X
p
– реактордың реактивтік кедергісі.
Реакторда реактивтік кедергінің мәні көп болса, тізбектегі максималды
ток мәні соншалықты аз болады.
Ток шектегіш реактордар келесі бөлімдерге бөлінеді:
- орнату орны бойынша: сыртқы және ішкі қолданысқа;
- кернеуі бойынша: орташа (3-35 кВ) және жоғары (110-500 кВ);
- құрылымдық атқару бойынша: бетондық, құрғақ, майлы және сауытты;
- фазаның орналасуы бойынша: вертикалды, горизонтальды және
сатылы;
- орамның атқарылуы бойынша: бірлік және екілік;
- функционалды мақсаты бойынша: фидерлік, топтық-фидерлік және
секцияаралық.
Ток шектегіш реакторлар шығатын фидерларда 1 және 2, сонымен қатар
құрама шиналардың секциялары 3 арасында орналастырады.
Фидерлік реакторлардың индуктивтік кедергісі әдетінше 6-8 пайыз, ал
секциялықта 8-12 пайыз деп алынады.
Реактор х = ωL тұрақты индуктивтік кедергісі бар шарғыны білдіреді.
Басты параметрлерінің бірі Хр индуктивтік кедергісі болады. Индуктивтік
кедергі процентпен белгіленеді. Егер де реактордың Омдық кедергісін
елемесек, онда:
. (13.2)
Фидерлік реакторлардың индуктивтік кедергісі әдетінше 6-8 пайыз, ал
секциялықта 8-12 пайыз деп алынады.
Екеулік реакторлар кең тарала бастады 4 (13.1,б сурет). Мұндай реактор
екі фидерді қоректендіреді. Әр фазаның катушкасы олардан пайда болатын
ағындардың бір-біріне қарсы келетіндей қосылған. Номиналды ток әр
катушкадағы индуктивтік екіншісінің магнитсіздендіру қасиетінен азаяды.
54
1 – фидерлік; 2 –топтық-фидерлік; 3 – секцияаралық; 4 – екілік.
13.1 сурет - Ток шектегіш реакторлардың қосылу схемасы:
а-бірлік; б-екілік
Ток және бірге ұмтылатын байланыс коэффициенті тең болғанда
реактордың индуктивтілігі 0-ге ұмтылатын еді. Әдетінше байланыс
коэффиценті 0,4-0,6-ға тең. Кернеудің төмендеуі осыған сай азаяды. Қысқа
тұйықталу кезінде бір фидердегі магнитсіздендіретін қасиет басқа фидерге
катушкамен әсер етеді. Ағып жатқан токты елемеуге болады. Екілік
реактордың индуктивтілік және ток шектеуші әрекеттері біреулікке ұқсас
болып келеді.
Ең көп бетондық реакторлар тараған. Бетондық реактор бетондық
колонкаларға құйылған арнайы домалақ оқшаулауланған көп желілі сымнан
концентрлі түрде орналасқан сым түрінде жасалады. Өзінің иілгіштігіне
байланысты бетоннан кернеуді алып тастайды. Үлкен токтарға реактор
орамдары токтың бірдей тарауын қамтамасыз ететін параллель орналасқан
бірнеше сымдардан жасалады.
Майлы реакторлар кернеуі 35 кВ дейінгі жоғары желілерде
қолданылады. Майлы реактор цилиндрге төселіп, май немесе басқа
электртехникалық диэлектриктер құйылып, қағаз кабельмен оқшауланған мыс
сымдарының орамаларынан тұрады. Сұйықтық бір мезетте оқшаулағыш және
салқындатқыш ортаны түзеді.
Құрғақ реакторлар ток шектеуші реакторлардың жаңа түріне жатады
және кернеуі 220 кВ дейінгі жоғары желілерде қолданылады. Көптеген
генерациялайтын стансаларда, желілерді, таратушы қосалқы стансаларда,
өндірістік кәсіпорындарда реакторлардың ескірген үлгілерін заманауи
жетілдірілген ток шектеуші құрғақ түрлеріне ауыстырды.
Алайда
жаңашылдыққа
бет
бұрылса
да,
ферромагнитсіз
магнитжетектерінің ток шектеуші реакторлары шығарылады. Кәсіпорындар
электртехникалық болаттан жасалған құрылымы бронды өзекшелі
реакторларды шығаруда
Разрядниктер.
Достарыңызбен бөлісу: | 
