49
- бүктелетін пышақпен, күрделі қозғалыспен (бұрылыс пен бүктелетін)
және басқалар.
Айырғыштарға қойылатын негізгі талаптар:
1)
Түйіспелік жүйе номиналды токты ұзақ уақыт бойы жіберу керек
және қажетті динамикалық, жылулық беріктігі болу керек.
2)
Айырғыш және оның жетегiнің механизмі қысқа тұйықталу тогы
өткен кезде қосылу күйді сенімді ұстап тұруы керек. Өшірулі күйде
жылжыйтын түйіспе сенімді белгіленуі керек.
3) Ажыратылған түйіспелер аралығы жоғары электрлік берік болу
керек.
4) Айырғыштың жетегi ажыратқышты блокқа түсіру керек.
Ішке орнатуға арналған айырғыштар.
Зауыттар ішке орнатуға бір полюсті және үш полюсті вертикалды
айырғыштарды шығарады. Оның кернеуі 20 кВ тан көп болмайды. Әдетінше
оларды вертикалды күйде орналастырады.
РВ сериясындағы үш полюсті айырғыштар кернеу 6-дан 35 кВ-қа дейін
және номиналды ток 600 А-ға дейін жасалады (12.1 сурет).
12.1 сурет - РВ
типті айырғыш
Сыртқа орнатуға арналған айырғыштар.
Сыртқа орнатуға арналған бөлгіштерде жағымсыз атмосфералық
жағдайда жұмыс істеуге есептелген оқшауламасы бар болуы және де жоғары
механикалық беріктілікке ие болу керек.
12.2 суретте айырғыштың негізгі бөліктері көрсетілген. Айырғыштың
негізі 2 профильді болаттан жасалған пісірілген рамадан 221, айналмалы
негізден 70, көлденең тартымнан 68 тұрады. Айналмалы негіз деп –
эксплуатация немесе күтуді қажет етпейтін жабық құрылым.
50
12.2 сурет - Айырғыштың негізгі құрылымы
Реттеуге арналған шпилькаларға бекітіледі. Оқшаулағыш 201
айналмалы бастиектер орналасқан 284. Бұл да күтімді қажет етпейтін, 360
градусқа айналатын жабық құрылым. Ток сымдары 5-6 – пісірімделген
алюминийлі құрылым. түйіспелік саусақтар 66 күміспен қапталған мыс-хром-
цирконий псевдоплавынан жасалады. Түйіспе 67 күміспен қапталған мыстан
жасалады.
Бөлгіштер мен қысқа тұйықтағыштар.
Үлкен кернеуі бар жақтарда ажыратқыштардың орнына үлкен
сенімділікті сақтай отырып, қосалқы стансалардың құрылғыларын
арзандататын және қарапайымдандыратын қысқа тұйықтағыштар мен
бөлгіштер қолданылады.
Қысқа тұйықтағыш – бұл релелік қорғау сигналы арқылы тізбекте
жасанды қысқа тұйықталуды пайда болғызатын жылдам әсер ететін түйіспелік
аппарат.
Бөлгіш жетегiне команда берген кезде токсызданған тізбекті тез
өшіретін айырғыш. Егер де қарапайым бөлгіште өшу жылдамдығы аз болса,
ал бөлгіште өшу процесі 0,5-1 с қана болады.
Қысқа тұйықтағыштар мен бөлгіштер қолдануға мысал ретінде 12.3
суретте екі трансформаторлық группалардың Т1 және Т2 бір желіден
қоректенетін сұлбасы көрсетілген. Сұлбаға қысқа тұйықтағыштар QK1 және
QK2-ден басқа қалыпты жұмыс істеу режимінде тұйықталып тұратын
бөлгіштер Q1 және Q2 қосылған. Трансформатор Т1-дің оқшаулануының
нашарлауы кезінде оның ішінде майдың ыдырауы мен газдың бөлінуіне
әкелетін элетрлік зарядтар пайда болады. Газдық көпіршіктер жоғарыға
көтеріле келе газдық реленің іске қосылуына әкеледі. Бұл реленің сигналы
бойынша тізбекте қысқа тұйықтағыш іске қосылады да, қысқа тұйықталу
51
пайда болады. Қысқа тұйықталудың тогының әсерінен қорғау ажыратқышы
QF1 іске
қосылады да, Т1 және Т2 группалары токсызданады.
.
12.3 сурет - Бөлгіштер мен қысқа тұйықтағыштардың
коммутация сұлбасы
Релейлік қорғау көмегімен трансформатор Т1 мен ажыратқыш QF2
өшеді, сосын кішкене уақыттан соң бөлгіш Q1 өшеді. Кейін қолдан жасалған
қысқа тұйықталу өшірулі болғанда қайтадан Q1 бөлгіш қосылады, яғни АВП
іске қосылады. Егер аварияға дейін QF4 ажыратқышы өшірулі болса, QF1
ажыратқышы қосылған соң ол қосулы болуы мүмкін, яғни АВР іске қосылады
(автоматический ввод резерва). Сонымен бірге бірінші трансформаторлық
топтағы 10 кВ шинадағы қоректену көзі қалпына келеді.
Бұл сұлба тізбектегі номиналды кернеу көп болғанда тиімдірек болады.
Көрсетілген эффект 35-220 кВ ажыратқыштардың, аккумуляторлық
батарейлардың және компрессорлық қондырғылардың жоқтығынан пайда
болады. Қосалқы стансаның аумағы кішірейеді. 35-220 кВ кернеудің
жақындауға мүмкіндігі тікелей тұтынушаға байланысты пайда болады.
Құрылыстың мерзімі азаяды
Анықтамаға сәйкес бөлгіштерді және қысқа тұйықтағыштарды қолдану
қосалқы стансаның бағасын 40-50 пайызға төмендетеді және практикалық
түрде сол сенімділігін сақтайды.
Қысқа тұйықтағыштар мен бөлгіштердің құрылымы. 12.4 суретте 110 кВ
тағы КЗ-110 қысқа тұйықтағышы көрсетілген. Тірек оқшаулағыштың үстінде
жоғары кернеуде жылжымайтын түйіспе 3 орналасқан. Жылжыйтын
жерлендірілген контакт – пышақ 4 қысқа тұйықтағыштың жетегінің 5
білігінде орналасқан. Қажетті беріктілікті алу үшін пышақты 4 қаттылық
қабырғасы 6 бар. Негіз 1 жерден оқшауланған және екінші соңы
жерлендірілген трансформаторлық токтың біріншілік орамының соңына
қосылады. Білікке 5 өшірулі күйде қосылатын жетектің серіппесі әсер етеді.
Қосылу үшін механизмнің защелкасын босататын жетегіне электрмагнитіне
команда беріледі. Серіппенің әсерінен пышақ вертикальды жазықтықта
