3 АЙҒА ДЕЙІНГІ БАЛАНЫҢ ҚИМЫЛ-ҚОЗҒАЛЫС-
ТЫҚ ДАМУЫ
Нәресте дүниеге келгенде бірқатар туа біткен шартсыз
рефлекстерге ие болады, олардың бір бөлігі оған өмір
сүру үшін қажет (тыныс салу, қан айналымы, іздеу, сору
рефлексі, қарашық, жыпылықтау және т.б. рефлекстері), ал
басқалары – эволюция барысында бала өмірі үшін мәнін
жоғалтқан рефлекстер (қармау, сүйену, өздігінен жүру,
Моро және т.б.). Есейген сайын кейбір рефлекстер жойы-
лады, ал басқалары орныға түседі, ал тағы бір рефлекстер
тобы өзге рефлекстердің қалыптасуына негіз болады.
Өмірінің алғашқы айында нәресте аз қимылдайды, уақытының
көп бөлігін өзін ересектер жатқызған қалыпта жатып өткізеді,
қолдарының және аяқтарының бүккіштерінің бұлшық ет тону-
сының физиологиялық көтеріңкілігі байқалады, ересек адам
оны қолына алып көтергенде, басын ұстай алмайды.
1-2 айға дейін баланың қол-аяғының қимыл-қозғалысы бейбе-
рекет сипатқа ие. Тек 1-1,5 айда бала басын ұстап үйренеді.
2-3 айлығында бала шалқасынан жатқанда басын орта сызықта
ұстай алады, қолдарын кеудесінің орта сызығына әкеліп қоя
алады, аузына апара алады, қолына ойыншық ұстатса, қолын
қысады. Осы жаста сәбидің қолына ойыншықпен тиіссе, жұды-
рығын ашады, біршама уақыт бойы қолына берген ойыншықты
ұстап тұра алады, өз қолдарына қарай алады, өз бетінше
шалқасынан бір бүйіріне аударыла алады, етбетінен жатқанда
тепе-теңдігін сақтай алады (арқасына немесе кеудесіне құла-
майды).
3 ай толғанда сәби көрген затына қолын созады, өзіне ыңғайлы
қолымен оны қармайды, ұстап тұрады, аузына қарай тартады.
3 айлығында бала етбетінен жатқанда басын 45-90 градусқа
көтереді (кеудесі көтеріңкі, білегіне, шынтағына иығы деңгейін-
де немесе иықалды деңгейінде сүйенеді).
8
БАЛАЛАРДЫҢ 3 АЙҒА
ДЕЙІНГІ ДАМУЫ
1
2
БІР ЖАС
ІШІНДЕГІ
БАЛАЛАРДЫҢ
ЖҮЙКЕ-
ПСИХИКАЛЫҚ
ДАМУЫ
9
Тек 1,5 айлығында сәби басын ұстауды үйрене бастай-
ды. 1-3 айында бала шалқасынан жатқанда басын орта
сызықта ұстай алады, қолдарын денесінің орта тұсына
әкеліп қоя алады және аузына апара алады.
3 АЙДАН 6 АЙҒА ДЕЙІНГІ БАЛАНЫҢ ҚИ-
МЫЛ-ҚОЗҒАЛЫСТЫҚ ДАМУЫ
Баланың алғашқы мақсатты қимыл-қозғалыстары,
шалқасынан етбетіне аударылу, етбетінен шалқалап
жату сияқты денесін кеңістікте қозғалту қимылдары
пайда бола бастайды. Оған қоса, бала басын, денесін
және аяқ-қолын кеңістікте жақсырақ басқара алады,
денесі қабылдаған қалыпты ұзағырақ ұстап тұра алады,
сондай-ақ, заттарды және ойыншықтарды еркінірек
басқара алатын болады. Әдетте, бала алдымен шалқа-
сынан етбетіне аударылуды үйренеді, 4-6 айлығында
орын алады. Кейбір балалар 6 айлығында етбетінен
шалқасына аударылуды біледі, бірақ
балалардың көпшілігі бұл қимылды
тек 7 айдан асқанда жасай бастай-
ды.
Н
әрестелік шақ (туылған күннен бастап 1 жасқа дейін)
– баланың жоғары қарқынды дамуымен және баланың
қалыптасуында айрықша маңызға ие болуымен сипатта-
латын кезең.
Бұл кезеңде орталық жүйке жүйесі «бұрын-соңды бол-
маған» серпіліс жасайды – жеті айға толғанда ми салмағы
екі еселенеді, ал бір жарым жасқа толғанда үш еселенеді.
Кейін мұның бірі де қайталанбайды. Өмірінің алғашқы
жылы бала белгілі жас кезеңдеріне тән ең маңызды деген
дағдыларды және қабілеттерді үйренеді.
3 АЙҒА ДЕЙІНГІ БАЛАНЫҢ ҚИМЫЛ-ҚОЗҒАЛЫС-
ТЫҚ ДАМУЫ
Туа сала нәресте бірқатар туа біткен шартсыз рефлекстер-
ге ие болады, оның бір бөлігі жойылады, екіншілері – ор-
нығады, ал тағы бір бөлігі өзгелерінің қалыптасуына негіз
болады. Өмірінің алғашқы айында бала аз қимылдайды,
ол көбінесе жатқызған күйінде жата береді, қол мен аяқ
бүккіштерінің бұлшық ет тонусының физиологиялық кө-
теріңкілігі байқалады. Ересектер баланы қолға алғанда ол
басын ұстай алмайды. 1-2 айлығында баланың аяқ-қолда-
рының қимыл-қозғалысы бейберекет сипатқа ие.
10
БІР ЖАС ІШІНДЕГІ БАЛАЛАРДЫҢ ЖҮЙКЕ-
ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУЫ
2
3 айдан кейін бала қолын «ашады», көрген затына
қарай созылады, оны бір қолмен де, қос қолдап та
қармайды, аузына қарай тартады. Ойыншықты зерт-
тейді, саусақтарымен әрлі-берлі жүргізеді, бір қолынан
екіншісіне ауыстырып салады. 5-6 айға толғанда бөбек
заттарды бас бармағын басқа саусақтарына қарсы қой-
ып тұрып ұстайды.
4,5-6 айлығында бала етбетінен жатып, созулы жатқан
қолына сүйене алады (қолы ашық, кеудесі көтеріңкі, иегі
төмен түсірілген); бір қолының білегіне сүйеніп, екінші
қолымен затқа қарай созылады. Балалардың бір бөлігі
5,5-6 айлығында етбетінен жатып, айнала аударыла
алады, ал кейбірі аздаған қашықтыққа етбетінен жатып
еңбектей да алады. Бала аяқтарын ішіне қарай жинай
алады, оларды көтере алады, тізесін қолдарымен ұстай
алады (4-5,5 айлығында, ал ересектер қолынан созғанда
отыруға талпынады). Балалардың көпшілігі отырғы-
зып қойса, бірнеше секунд бойы отырған күйін сақтай
алады.
1.
Шалқасынан етбетіне аударылмайды;
2.
Етбетінен жатқанда тым болмаса қысқа уақытқа созулы
қолының білектеріне сүйене алмайды;
3.
Етбетінен жатқанда бала ойыншықтарды басқара ал-
майды (денесінің салмағын бір қолына қарай ығыстыра
алмайды);
4.
Етбетінен жатқаны біртүрлі (бала басын әрең көтереді,
әрең ұстайды, қолы кеудесінің астында немесе керісінше
– екі жағына қарай кең жайылған, білегі мен қолы супина-
ция күйінде, яғни, алақаны жоғары қаратылған);
5.
Көбінесе қолын жұдырығына жұмып жатады;
6.
Қармауға ыңғайлы ойыншықты бір немесе қос қолдап
ұстай алмайды, қолымен немесе ойыншықпен аузына
жете алмайды;
7.
Шалқасынан жатқанда балтыры мен
санын көтере алмайды
МЕДИЦИНА ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ЖӘНЕ АТА-
АНАЛАРДЫҢ НАЗАРЫНА ДАБЫЛ БЕЛГІЛЕРІ -
6 АЙЛЫҒЫНДА БАЛАНЫҢ КЕЛЕСІ ҚИ-
МЫЛ-ҚОЗҒАЛЫС ДАҒДЫЛАРЫНЫҢ БОЛМАУЫ:
11
БІР ЖАС ІШІНДЕГІ БАЛАЛАРДЫҢ ЖҮЙКЕ-
ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУЫ
2
Достарыңызбен бөлісу: |
