10
сызықтардан басталуы, қиылысулары және аяқталулары тиіс. Сызықтағы
үзілмелердің ұзындықтары бірдей болуы, ал олардың арасындағы үзік
аралықтар өзара тең болуы керек.
Сызықтар типтері және олардың негізгі неге арналғандығы кестеде
көрсетілген. Сызықтар типтерін қолдану мысалдарымен олардың кейбір
қосымша неге арналғандығы ГОСТ 2.303-68 келтірілген.
2.3 кесте - Сызықтар түрлері
Атауы мен сызылуы
Қалыңдығы
Негізгі арналуы
Негізгі жуан тұтас
s = 0,5 – 1,4
мм
Көрінетін контур сызықтары
Көрінетін өту сызықтары
Қима контурының сызықтары
(оңашаланған және тілік құрамына
кіретін)
Тұтас жіңішке
от s/3
до s/2
Өлшем және шығару сызықтары
Сызықтау сызықтары
Шығару
сызықтары,
шығару
сызықтарының
сөрелері
және
жазулардың астын сызу
Беттестірілген
қима
контурының
сызықтары
Тұтас ирек
от s/3
до s/2
Үзу сызықтары
Көрініс пен тілікті шектеу сызықтары
Үзілмелі жіңішке
от s/3
до s/2
Көрінбейтін контур сызықтары
Бір нүктелі үзілмелі
от s/3
до s/2
Өстік және центрлік сызықтар
Беттестірілген немесе оңашаланған
қималар үшін симметрия өсі болып
табылатын қима сызықтары
Жуандатылған бір нүктелі
үзілмелі
от s/3
до ⅔s
Қиюшы
жазықтық
алдында
орналасқан элементтерді кескіндеуге
арналған сызықтар (беттестірілген
проекция)
Термиялық өңдеуге немесе қаптауға
жататын
беттерді
белгілейтін
сызықтар
11
2.2 сурет– Қаріптер параметрлерін
белгілеу
2.3 кестенің соңы
2.4 Сызба қаріптері
Сызбалардағы барлық жазулар айқын және ГОСТ 2.304-81 талаптарына
сәйкес
сызба
қаріптерімен
орындалуы керек. Құжаттарды
автоматтандырылған
әдіспен
орындау
кезінде
есептеу
техникасының
құралдарында
пайдаланылатын
қаріптерді
қолдануға
да
болады:
бұл
жағдайда олардың сақталуы және
тұтынушыларға
құжаттардың
берілуі қамтамасыз етілуі тиіс.
ГОСТ 2.304-81 қаріптердің
келесі өлшемдерін тағайындайды:
2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14; 20; 28; 40.
Қаріп өлшемі жол табанына перпендикуляр өлшенетін бас әріптердің
миллиметрдегі биіктігі - h пен анықталады. Стандарт қаріптің тік және 75°
көлбеуліктегі 2 типін тағайындайды: А типті - қаріп сызығының қалыңдығы d
= 1/14h және Б типті - қаріп сызығының қалыңдығы d = 1//10h. Қаріп
параметрлерінің белгілеулері 2.2 суретте көрсетілген. А типті және Б типті
қаріп параметрлерінің өлшемдері тиісінше 2.4 және 2.5 кестеде келтірілген.
2.3 суретте көлбеу қаріптегі орыс әліпбиінің әріптері мен араб
сандарының пішіндері көрсетілген.
Атауы мен сызылуы
Қалыңдығы
Негізгі арналуы
Үзік
от s
до 1½ s
Қима сызықтары
Тұтас жіңішке іркісінді
от s/3
до s/2
Ұзын үзу сызықтары
Қос нүктелі үзілмелі
жіңішке
от s/3
до s/2
Шеткі немесе аралық орналасу
жағдайларындағы бұйым бөліктерін
кескіндеу сызықтары
Жазбалардағы бүгу сызықтары
Көрініспен беттестірілген жазбаны
кескіндеу сызықтары
12
Әріптер мен сандардың сызықтарының қалыңдығы бүкіл жазба үшін
бірдей болуы тиіс. Әріптердің (А және Б типтерінің бас және кіші) төменгі
және бүйіріндегі өскіндерін іргелес әріптердің арасындағы аралықтың
есебінен жасайды, ол Й әріпінің үстіңгі сызығы жолдар арасындағы
аралықтың есебінен жасалынады. Кейбір бас әріптердің арасындағы аралық
үлкейген тәрізді болып көрінген жағдайда, Г және А, онда олардың аралығын
әріп сызығының қалыңдығына тең өлшемге дейін кішірейтуге болады.
Алғашқы
сызбаларды безендіру
кезінде әріптер
мен
сандардың
конструкциясын дұрыс орындау үшін көмекші торларды тұрғызу ұсынылады
(2.3 сурет). Қаріп өлшемі 3,5 немесе 5 мм орындалатын жазбалар үшін
2.3 сурет – Қаріптерді жазу
13
биіктікке тең екі горизонталь сызық (немесе өлшегішпен мұқият батырып),
және көлбеу сызықтарды 75° пен жүргізсе жеткілікті.
Сызбаларды қарындашпен орындау кезінде бас әріптер мен сандардың
ұсынылатын биіктігі 3,5 мм кіші болмауы керек.
Машина жасау сызбаларындағы түрлі жазбалар үшін Б типті көлбеу
қаріпті пайдаланған тиімдірек. Құрылыс сызбаларында көлбеусіз қаріп жиі
қолданылады.
2.4 кесте - A типті қаріптердің параметрлерінің өлшемдері
Параметр
Белгі-
ленуі
Салыстырмалы
өлшем
Өлшемдер, мм
Қаріп өлшемі – бас
әріптер биіктігі
h
(14/14)h 14d
2,5 3,5
5,0
7,0
10,0
Кіші әріптер биіктігі
c
(10/14)h 10d
1,8 2,5
3,5
5,0
7,0
Әріптер арасындағы
арақашықтық
a
(2/14)h
2d
0,3 0,5
0,7
1,0
1,4
Жолдар
табандары-
ның арасындағы ең
кіші арақашықтық
b
(22/14)h 22d
4,0 5,5
8,0
11,0
16,0
Сөздер
арасындағы
ең кіші арақашықтық
e
(6/14)h
6d
1,1 1,5
2,1
3,0
4,2
Қаріп
сызығының
қалыңдығы
d
(1/14)h
d
0,1
8
0,25
0,35
0,5
0,7
2.5 кесте - Б типті қаріптердің параметрлерінің өлшемдері
Параметр
Белгі-
ленуі
Салыстырмалы
өлшем
Өлшемдер, мм
Қаріп өлшемі – бас
әріптер биіктігі
h
(10/10)h
10d
1,8
2,5
3,5
5,0
7,0
10,0
Кіші әріптер биіктігі c
(7/10)h
10d
1,3
1,8
2,5
3,5
5,0
7,0
Әріптер арасындағы
арақашықтық
a
(2/10)h
2d
0,35
0,5
0,7
1,0
1,4
2,0
Жолдар
табандарының
арасындағы ең кіші
арақашықтық
b
(17/10)h
17d
3,1
4,3
6,0
8,5
12,0
17,0
Сөздер арасындағы
ең кіші арақашық-
тық
e
(6/10)h
6d
1,1
1,5
2,1
3,0
4,2
6,0
Қаріп
сызығының
қалыңдығы
d
(1/10)h
d
0,18
0,25
0,35
0,5
0,7
1,0
Достарыңызбен бөлісу: |
