7
Сапаны қамтамасыз етудің барлық шараларының негізінде екі мақсат
бар:
есеп беру және жетілдіру. Екеуін бірге алғанда, бұл мақсаттарға қол
жеткізу жоғары оқу орындарының қызметіне сенімділікті қалыптастыруға
көмек береді. Сапаны қамтамасыз етудің табысты жүзеге асырылатын жүйесі
жоғары оқу орны мен әлеуметті жоғары оқу орны қызметінің (есеп берушілік)
сапасына сендіріп, сонымен қатар, қызметті жақсарту бойынша кеңестер мен
ұсынымдар (жетілдіру) беру үшін қажетті ақпаратты ұсынатын болады.
Осылайша, сапаны қамтамасыз ету мен сапаны жетілдіру – бір-бірімен
байланысты процестер. Олар барлығын қамтитын сапа мәдениетін дамытуды
қолдауы мүмкін: студенттер мен профессор-оқытушылар құрамынан бастап
басшылық пен ЖОО басқаруға дейін.
«Сапаны қамтамасыз ету» термині бұл құжатта сапаны үздіксіз
жетілдіру циклі аясында (яғни, сапаны қамтамасыз ету және жетілдіру
қызметтері) барлық қызмет түрлерін сипаттау үшін қолданылады.
Егер басқасы көрсетілмеген жағдайда, құжаттағы мүдделі тараптар
термині оқу орнындағы барлық мүдделі субъектілер, оның ішінде студенттер
мен қызметкерлер, сондай-ақ оқу орнының жұмыс берушілері мен сыртқы
серіктестері сияқты сыртқы мүдделі тараптар деп ұғынылады.
«Оқу орны» ұғымы стандарттар мен басқару принциптерінде жоғары
оқу орнын белгілеу үшін қолданылады. Дегенмен, жоғары оқу орнының
сапаны қамтамасыз етуге қатысты көзқарасына байланысты, бұл ұғым тұтас
жоғары оқу орнын, сондай-ақ ЖОО ішіндегі кез-келген құрылымдық бөлімді
немесе жекелеген тиісті тұлғаларды білдіруі мүмкін.
ESG: мақсаттары мен принциптері
ESG-дің төмендегідей мақсаттары бар:
олар оқыту мен білім беру саласындағы еуропалық, ұлттық және
институционалдық деңгейлердегі сапаны қамтамасыз ету жүйелері
үшін жалпы шеңберлерді анықтайды;
олар Жоғары білімнің еуропалық кеңістігінде сапаны қамтамасыз
етуге және жетілдіруге көмек береді;
олар ұлттық шекараның ішінде және одан тыс шеңберде тану мен
ұтқырлыққа көмек бере отырып, өзара сенімділікті қолдайды;
олар Жоғары білімнің еуропалық кеңістігіне сапаны қамтамасыз ету
туралы ақпаратты ұсынады.
Бұл мақсаттар ESG-ді сан алуан жолдармен оқу орындарының,
агенттіктердің және мемлекеттердің түрлі көзқарастар негізінде қолдануы мен
жүзеге асыруы мүмкін құрылымын белгілейді. ЖБЕК өзінің саяси жүйесінің,
жоғары білім жүйесінің, әлеуметтік-мәдени және білім дәстүрлерінің,
тілдерінің,
талап-тілектерінің
және
күтілетін
нәтижелерінің
сан
қырлылығымен сипатталады. Мұның барлығы жоғары білім берудегі сапаны
қамтамасыз етуді және сапаға бірыңғай жалпы тәсілді қолдануды мүмкін емес
етеді. Барлық стандарттарды кеңінен қолдану Еуропадағы сапаны қамтамасыз
8
етуде бірыңғай түсінікті қалыптастырудың қажетті алғышарты болып
табылады. Сондықтан ESG жоғары білім беруді жүзеге асырудың барлық
формаларында қолдану үшін жалпы сипатта болуы керек.
ESG сапаны қамтамасыз ету агенттіктерінің қызметін бағалауға болатын
еуропалық деңгейдегі критерийлерді ұсынады
4
. Бұл Жоғары білімнің
еуропалық кеңістігінде сапаны қамтамасыз ету агенттіктердің бірдей
(біркелкі) принциптерін ұстанатынына, ал процестер мен рәсімдердің ұлттық
контекстегі мақсаттар мен талаптарға сәйкестігіне кепілдік береді.
ESG Жоғары білімнің еуропалық кеңістігі сапаны қамтамасыз етуде төрт
принципке негізделеді:
жоғары оқу орындары өздері ұсынған білім қызметінің сапасы мен
олардың сапасын қамтамасыз ету үшін жауапты;
сапаны қамтамасыз ету жоғары білім жүйесі, оқу орындары,
бағдарламалар мен студенттердің алуан түрлілігіне әрекеттеседі;
сапаны қамтамасыз ету сапа
мәдениетін дамытуды қолдайды;
сапаны қамтамасыз ету студенттер мен барлық басқа мүдделі
тараптардың және қоғамның қажеттіліктері мен күтетін нәтижелерін
ескереді.
4
Сапаны қамтамасыз етудің еуропалық тізіліміне (EQAR) енуге ұсыныс білдірген агенттіктер ESG
критерийлері бойынша сыртқы бағалаудан өтеді. Жоғары білімдегі сапаны қамтамасыз етудің еуропалық
ассоциациясы (ENQA) сапаны қамтамасыз ету агенттіктерін ұйымға толық мүше ретінде қабылдауда ESG-ге
сәйкестігін ескереді.
9
ІІ. Жоғары білімдегі сапаны қамтамасыз етудің
стандарттары мен нұсқаулығы
Сапаны қамтамасыз ету стандарттары үш бөлімнен тұрады:
сапаны ішкі қамтамасыз ету;
сапаны сыртқы қамтамасыз ету;
сапаны қамтамасыз ету агенттіктері.
Дегенмен, бұл үш бөлімнің өзара тығыз байланысты екендігін және сапаны
қамтамасыз етудің еуропалық құрылымының негізін құрайтындығын естен
шығармау керек. 2-бөлімдегі сапаны сыртқы қамтамасыз ету ұйымдардың ішкі
жұмысы олар өтетін сапаны ішкі қамтамасыз ету рәсімдерімен тікелей
қатысты екендігіне кепіл бола отырып, 1-бөлімдегі сапаны ішкі қамтамасыз
ету стандарттарын мақұлдайды. Осылайша 3-бөлім 2-бөліммен байланысты.
Сәйкесінше үш бөлім жоғары оқу орындарында, сонымен қатар агенттіктерде
бір-бірін толықтырады және басқа мүдделі тараптар оның құрылымына өз
үлестерін қосады деген түсіністікте жұмыс жасайды. Нәтижесінде барлық үш
бөлім біртұтастықта қабылдануы және қарастырылуы тиіс.
Стандарттар ЖБЕК-дегі жоғары білім сапасын қамтамасыз ету үшін
келісілген және мақұлданған тәжірибені сипаттап, тиісінше, жоғары оқу
орындарының барлық түрлерінде мүдделі тұлғалардың назарына алынып,
орындалуы тиіс
5
. Сапаны қамтамасыз ету стандарттарының тізімі қолдануға
ыңғайлы болу үшін қосымшада берілген.
Нұсқаулық стандарттардың неге маңызды болып табылатынын түсіндіріп,
стандарттардың қалай жүзеге асырылатындығын сипаттайды. Олар сапаны
қамтамасыз етуге тартылған тараптармен тиісті саладағы оң тәжірибе
үлгілерін көрсетеді. Стандарттарды жүзеге асыру контекстке байланысты
ерекшеленуі мүмкін.
5
Стандарттар ағылшынның ұсыным және ұстаным мағынасындағы «керек» («should») модальды
етістігін қолданады.
