1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының

251
ə
) 
психологиялық
тексеріс
-
зерттеу
, 
тренинг
жəне
басқа
əрекеттерге
қатысты
адамдар
бұл
жұмыстың
мақсаты
, 
көлемі
, 
қорытынды
-
тұжырымдар
туралы
, 
олардың
мүдделі
адамдар
мен
білім
мекемелеріне
баяндалатыны
туралы
хабар
болуы
қажет
;
б
) 
оқушылардың
, 
тəрбиеленушілердің
, 
педагог
-
мұғалімдердің
, 
ата
-
аналардың
психологиялық
əрекеттерге
(
диагностика
, 
кеңес
беру
, 
түзету
жұмысы
, 
психотерапия
) 
қатысуы
өз
еркімен
, 
ынтасымен
бо
-
луы
шарт
;
в
) 
психологтың
зерттелінуші
туралы
жинаған
мəліметтері
, 
қолданған
əдіс
-
тəсілдері
тек
іс
жоспарының
шеңберінде
, 
өзі
қызмет
жасап
жүрген
мекеменің
ерекшелік
көлемінде
ғана
болуы
керек
;
г
) 
егер
психологты
аттестациялау
мақсатында
, 
оның
білім
деңгейі
мен
біліктілігін
айқындау
үшін
зерттелінеді
. 
Осы
мақсатта
берілген
хабарлама
хаттары
тіркеліп
, 
оның
құпиясы
жарияланбайтындай
сақтықты
қамтамасыз
ету
;
д
) 
тындырылған
жұмыс
туралы
, 
зерттеу
қорытындылары
, 
зерттелінушінің
қоршаған
ортада
ешкімге
ұқсастығын
тудырмай
-
тындай
етіп
жазылуы
шарт
;
е
) 
диагностика
, 
кеңес
беру
, 
зерттеу
үстінде
зерттелінушімен
пси
-
хологтан
басқа
бөгде
адамның
болу
, 
болмауы
алдын
ала
келіседі
(16 
жасқа
толмаған
болса
, 
ол
бала
үшін
жауапты
адамдардың
келісімі
керек
);
ё
) 
психологиялық
тексеріс
-
зерттеу
жүргізуге
тапсырыс
бер
-
ген
мекеме
басшысы
кəсіби
құпияның
сақталуына
міндетті
екені
ескертілу
керек
. 
Басшылыққа
зерттеулердің
қорытындысы
мен
тұжырымдарын
хабарлай
отырып
, 
психолог
білім
жүйесіне
қатысы
жоқ
, 
зерттелінушіге
кесірі
əсерін
тигізбейтін
деректерді
таратпағаны
жөн
.
ІІ
. 
Білімділік
-
біліктілік
а
) 
психолог
өзінің
кəсіби
білім
деңгейін
көтеріп
, 
біліктілігін
арт
-
тырып
, 
психология
ғылымының
жетістіктері
мен
жаңалықтарынан
хабардар
болуы
керек
;
ə
) 
психолог
өз
ісінде
тек
күмəнсіз
, 
шынайы
əдіс
-
тəсілдерді
пайда
-
ланып
, 
өз
клиентінің
болмысын
, 
психикасының
ерекше
қасиеттерін
анықтайды
, 
басқалардың
осындай
əрекет
жасауына
ықпал
етеді
;
б
) 
психолог
жеке
өз
басының
білгірлігінің
шеңберін
айқын
білуі
жəне
өз
мүмкіншіліктерін
есептеуі
шарт
;

252
в
) 
алдындағы
міндеттерін
толық
орындау
мақсатында
психолог
өзге
əріптестерімен
қызмет
бабын
орнатады
, 
ғылымның
психология
-
мен
қатысы
бар
салаларымен
байланыс
жүргізеді
;
г
) 
психолог
өз
бетімен
ізденіс
-
зерттеу
жолдарын
таңдайды
. 
Ке
-
рек
болған
жағдайда
осы
сала
маман
эксперттерінен
ақыл
-
кеңес
ала
-
ды
(
əдістемелік
топтың
жетекшісінен
, 
ғылыми
-
əдістемелік
кеңес
мүшелерінен
, 
басқа
да
мамандардан
);
д
) 
күнделікті
жұмыста
қолданылып
жүрген
жаңа
педагогикалық
-
психологиялық
бағдарламалар
облыстық
ғылыми
-
əдістемелік
кеңесте
бекітілген
болуы
керек
;
е
) 
психолог
мұғалімдер
мен
білім
беру
жүйесіне
қатысты
педагогтардың
қолданысындағы
психологиялық
əдістемелерді
зер
-
делеуге
құқылы
.
ІІІ
. 
Жауапкершілік
 
а
) 
психолог
қоғам
-
жұртшылық
алдында
өзінің
кəсіби
жəне
адами
жауапкершілігін
жете
түсінуі
шарт
;
ə
) 
тексеру
, 
зерттеу
процесінде
психолог
, 
ең
алдымен
, 
адамдардың
(
клиенттердің
) 
жеке
басының
қауіпсіздігін
, 
тексеріс
қорытындыларының
оған
зиянсыз
болуын
қамтамасыз
етуі
тиіс
;
б
) 
психолог
тексеріс
-
зерттеу
жұмыстарын
өзі
жүргізсе
де
, 
осы
жұмыстарды
атқарушыларға
басшылық
етсе
де
, 
этикалық
Кодекстің
мүлтіксіз
орындалуына
жауапты
;
в
) 
психолог
көпшілік
алдында
сөйлеген
сөздерінде
тексерілмеген
, 
көз
жетпеген
деректер
келтіріп
, 
өзінің
білімі
мен
білгірлік
деңгейі
туралы
айтып
, 
оқырмандар
мен
тыңдаушыларға
жалған
ақпарат
бермеуі
тиіс
;
г
) 
тексеріс
-
зерттеу
жұмыстарының
шынайы
мақсатына
жетудің
баламасы
болмаған
жағдайда
психолог
зерттелінушіге
бұл
ізденістердің
мақсатын
түсіндірмеуіне
болады
. 
Бүкіл
психологиялық
əрекеттердің
құпияларын
зерттелінушіге
жұмыс
аяғына
дейін
мəлімдеме
берілмейді
.
IV. 
Этика
 
жəне
 
заңдылық
а
) 
Психологиялық
зерттеулер
заң
жəне
кəсіби
талап
негіздерінде
жоспарлы
түрде
жүргізілуі
керек
;
ə
) 
Кодекс
принциптері
мен
мекеме
басшылығына
жүктелген
міндеттер
арасында
алшақтық
болса
, 
психолог
өз
жұмысын
Ко
-
декс
принциптеріне
негіздеп
құруы
қажет
. 
Бұл
туралы
ол
меке
-

253
ме
басшылығына
, 
əдістеме
бірлестігіне
жəне
облыстық
ғылыми
-
əдістеме
Кеңесіне
ескертуі
тиіс
;
б
) 
Кодекстің
принциптері
психологтың
балалармен
, 
ата
-
ана
-
лармен
, 
педагогтармен
, 
осы
жұмысқа
қатысы
бар
басқа
да
білім
саласындағы
тұлғаларға
кəсіби
арақатынастарына
тəн
;
в
) 
Психолог
өзінің
ресми
эксперт
міндеттерін
заң
аясында
орын
-
дайды
. 
Психологиялық
тұжырым
шығару
керек
болған
жағдайда
психолог
-
лауазымды
қызметкердің
пікірі
қоғамның
, 
жеке
бастың
(
баланың
, 
педагогтың
т
.
т
.) 
мүддесін
қорғауда
шешуші
күш
екенін
естен
шығармағаны
жөн
.
V. 
Психологияны
 
жоғары
 
кəсіби
 
деңгейде
 
насихаттау
а
) 
психологиядан
хабарсыз
адамдарға
əдістеменің
тілі
түсінікті
, 
қарапайым
болғаны
дұрыс
.
ə
) 
əр
хабарламада
психолог
іс
жүзіндегі
психологияның
əдіс
-
тəсілдерінің
мүмкіншіліктері
туралы
, 
оның
нақ
болмысқа
байланыстылығын
мəлімдеп
отыруы
керек
.
б
) 
психолог
ғылымның
бүгінгі
деңгейіне
сəйкес
психологияның
жетістіктерін
дəріптеуші
болу
керек
.
V
І
. 
Клиенттің
 
амандығын
 
қамтамасыз
 
ету
а
) 
психолог
өзінің
ізденіс
, 
зерттеу
жұмыстарында
зерттелінушінің
қауіпсіздігін
сақтау
, 
оның
құқықтарын
бұзбау
шарттарын
естігені
дұрыс
. 
Психологтың
міндеттері
этикалық
нормаларға
қайшы
болса
, 
психолог
«
бүлдіріп
алма
, 
кесірі
тимесін
» 
принциптерін
ұстанғаны
жөн
;
ə
) 
ізденіс
əрекеттерінің
мақсаты
мен
орындау
жоспарын
, 
диагностикалық
зерттеудің
мінездемесін
анықтау
зерттелінушінің
мүддесін
жоғары
қоя
отырып
, 
адами
қасиеттерін
бағалап
, 
оған
ешқандай
психологиялық
нұқсан
келтірілмеуі
тиіс
;
б
) 
қызмет
бабында
психолог
зерттелінушінің
жасын
, 
жынысын
, 
ұлтын
, 
ой
-
өрісін
, 
білім
деңгейін
, 
басқа
да
жеке
басының
қасиеттерін
ескеріп
, 
бөлектеу
мүмкіндіктеріне
жол
бермеу
керек
. 
VII. 
Кəсіби
 
қоғамдастық
 
а
) 
психологтың
жұмысы
құқықтық
жəне
міндеттілік
негіздерінде
өзінің
теориялық
білім
деңгейі
мен
əдіс
-
тəсілдерін
сырт
қойып
, 
білімнің
басқа
салаларының
мамандарын
, 
олардың
білімі
мен
əдіс
-
тəсілдеріне
құрметпен
қарауы
абзал
;

254
ə
) 
психолог
қызмет
бабында
зерттелінушілердің
көзінше
қызметтес
əріптестерінің
əдіс
-
тəсілдері
туралы
ой
-
пікірлерін
білдіруден
сақ
болу
шарт
. 
Егер
қызметтестерінің
іс
-
əрекеттерінде
кемшіліктер
байқалса
, 
ол
туралы
тек
əріптес
мамандар
арасында
сөз
болу
дұрыс
. 
Егер
екінші
бір
психологтың
жұмысында
этикалық
нормаларды
бұзушылық
байқалса
, 
оған
əріптестік
ескерту
жасап
, 
құпиялылық
сақталып
қалуы
тиіс
;
б
) 
егер
этикалық
норманы
бұзушылық
əріптестік
, 
жолдастық
, 
үйлесімділік
таппаса
, 
психолог
бұл
мəселені
əдістемелік
бірлестікте
, 
облыстық
ғылыми
-
əдістемелік
кеңестің
этикалық
комиссиясының
талқысына
салуына
мүмкіндігі
бар
;
в
) 
грант
үшін
жариялауға
не
басқа
мақсатпен
дайындалған
материалдарға
рецензия
-
пікір
айтып
, 
жазғанда
, 
психолог
автордың
құқығын
жəне
құпиялылықты
сақтау
шараларының
алдын
алуы
тиіс
;
г
) 
тексеріс
-
зерттеулердің
қорытындысы
жарияланғаннан
кейін
психолог
ол
қорытындылардың
негіздерін
басқа
қызығушылық
білдірген
мамандардан
жасырмауы
керек
, 
өйткені
ол
мамандар
жарияланған
қорытындыларды
қайта
тексеріп
зерттеуге
мүдделі
бо
-
луы
мүмкін
. 
Психологиялық
деректерді
жинаған
адамның
авторлық
құқы
сақталады
.

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: