1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының

182
жігер
қасиеттері
орын
алып
, 
қабылдау
барысында
, 
белсенділікті
, 
тəртіптілік
пен
оқуға
деген
ынтасын
көрсете
алуына
жағдай
жасау
маңызды
мəселелердің
бірі
болып
табылады
. 
Қазіргі
кезде
балалар
психологиясы
ғылымында
мектепке
оқуға
дайындықтың
мазмұны
тек
баладағы
біліммен
, 
интеллектуалдық
дайындығымен
тұжырымдалмай
, 
оның
психикасының
сапалы
ерекшелігімен
, 
белгілі
психикалық
жаңа
құрылымдарының
қалыптасуымен
жүзеге
асатындығын
көрсетеді
. 
Сондықтан
мектеп
жасына
дейінгі
балалардың
таным
процесттерін
да
-
мыту
түрлі
жаттығулар
мен
əдістемелерді
жүйелі
түрде
жүргізуді
қажет
ететін
болғандықтан
, 
төмендегідей
əдістемелерді
ұсынып
отырмыз
.
1. 
Зейін
 
тұрақтылығын
 
зерттеуге
 
арналған
 «
Шатасқан
 
сызықтар
» 
əдістемесі
.
Балаға
10 
шатасқан
сызық
бейнеленген
сурет
ұсыныныз
(1-
сурет
), 
əр
сызықтың
басында
(
сол
жағында
) 
жəне
соңында
(
он
жағында
) 
өзінің
нөмірі
бар
. 
Бірақ
та
бұл
нөмірлер
бір
-
біріне
сəйкес
келмейді
. 
Баланы
1-
сурет
. 
Шатасқан
 
сызықтар

183
əр
сызықтың
басынан
соңына
дейін
мұқият
қадағалауын
сұраңыз
. 
Бұл
жағдайда
қалам
, 
қарындаш
немесе
саусақ
қолдануға
болмайды
. 
Бала
сызықтың
сол
жағындағы
, 
сосын
оң
жағындағы
нөмірді
дауыстап
ай
-
тады
. 
Барлық
тапсырманы
орындауға
жұмсалған
уақытты
, 
жіберілген
қателерді
, 
жаңылыстарды
жəне
т
.
б
. 
белгілеп
отырыңыз
. 6-7 
жасар
балалардың
көпшілігі
бұл
тапсырманы
1-2 
минут
ішінде
мүлде
қатесіз
орындай
алады
.
2. 
Қабылдауды
 
зерттеу
 
əдістемесі
.
«
Қандай
бейне
толық
емес
?» 
əдістемесі
Қабылдаудың
 
тұтастығын
 
бақылау
. 
Балаға
та
-
ныс
заттар
бейнеленген
суреттерді
ұсыныңыз
. 
Оның
əрбір
сурет
-
ке
мұқият
қарауын
жəне
жетіспей
тұрған
бөлігін
атауын
сұраңыз
(2-
сурет
)
.
3. «
Бұл
 
не
, 
танып
 
ал
» 
əдістемесі
.
Алдымен
балаға
суреттің
бөлігін
фрагменте
көрсетілгендей
анықтау
қажет
, 
яғни
бөлік
не
-
месе
фрагмент
бойынша
тұтас
суретті
салу
керек
. 
Балаға
а
) 
басқа
барлық
фрагменттері
қағазбен
жабылған
үш
суретті
көрсетеді
. 
Осы
фрагмент
бойынша
бұл
бөлшектер
жалпы
кандай
суретке
тиісті
екенін
айту
керек
. 
Есепті
шешуге
10 
секунд
уакыт
беріледі
. 
Егер
бала
дұрыс
жауап
бермесе
, 
онда
оған
10 
секундқа
келесі
толығырақ
фрагмент
көрсетіледі
, 
тағы
сол
сияқты
бала
суретте
не
бейнеленгенін
аңғарғанынша
жалғаса
береді
. 
Жалпы
6-7 
жасар
балалар
фрагмент
бойынша
тапсырманы
20 
секунд
ішінде
орын
-
дай
алады
.
4. «
Кілемшені
 
қалай
 
жамауға
 
болады
?» 
əдістемесі
. 
Бұл
тестінің
көмегімен
аз
мерзімде
есте
көргенінің
үлгілерін
сақтай
отырып
, 
олар
-
2-
сурет
. 
Аяқталмаған
 
суреттер

184
ды
бала
- 
ның
қаншалықты
іс
жүзінде
қолдана
алатын
-
дығын
анықтауға
бола
-
ды
. 
Балаға
2 
кілемше
жəне
əр
түрлі
маталардың
құрақтары
бейнеленген
4 
суретті
ұсыныңыз
.
Бұл
матаның
құрақ
-
тарын
кілемшедегі
те
сік
-
тер
ді
жамау
үшін
қолдануға
болады
. 
Кі
лем
шенің
жəне
жа
маудың
суреттерінің
айыр
машылығы
болмау
керек
. 
Балаға
тапсырма
: 
«
Ма
таның
бірнеше
құрақ
-
тарын
(
олар
төменде
салын
-
ған
) 
кілемше
су
-
ретіне
(
ол
жоғарыда
салынған
) 
көбірек
сəйкес
келетін
жа
-
мауды
таңдап
ал
».
5. «
Шаршыны
 
таны
» 
əдістемесі
. 
Тест
тандамалы
қабылдау
қабілетін
аныктайды
. 
Балаға
10 
төртбұрыш
бейнеленген
сурет
көрсетіледі
. 
Олардың
арасында
5 
бірдей
шаршы
жəне
шаршылардан
аздап
айырмашылығы
бар
5 
төртбұрыш
: 
тік
қабырғалары
көлденең
қабырғаларынан
аздап
ұзын
немесе
керісінше
, 
бұрыштарының
біреуі
тік
бұрыштан
үлкен
немесе
кіші
(5-
сурет
).
Балаға
барлық
бірдей
фигураларды
табу
жəне
көрсету
ұсынылады
. 
Егер
бала
барлық
немесе
бар
-
лы
ғы
на
жуық
дерлік
шар
-
шыларды
тапкан
болса
, 
оның
таңдамалы
қабылдау
қабілеті
бар
екендігін
көр
-
сетеді
.
6. 
Зейінді
 
аудару
 
қабі
-
летін
 
дамыту
 
жатты
-
ғу
-
лары
. 
Балаға
əр
түрлі
сөздерді
атаңыз
: 
үстел
, 
кере
-
3, 4- 
суреттер
5-
сурет
. 
Шаршыны
таны

185
ует
, 
кесе
, 
қарындаш
, 
дəптер
, 
кітап
, 
тоғай
, 
шанышқы
жəне
т
.
б
. 
Ол
келісім
бойынша
белгілі
бір
сөздерге
қимылымен
жауап
беруі
керек
. 
Бала
мұқият
тыңдайды
да
, 
мысалы
, 
жануарды
білдіретін
сөздерді
естігенде
, 
алақанын
соғады
. 
Егер
бала
шатасып
кетсе
тапсырманы
қайталаңыз
.
Екінші
 
сериясында
 
келіскендей
өсімдіктерді
білдіретін
сөзді
естігенде
, 
балаға
орнынан
тұруды
ұсыныңыз
.
Үшінші
 
сериясында
 
бірінші
жəне
екінші
тапсырманы
біріктіруге
болады
, 
яғни
бала
жануарды
білдіретін
сөзді
естігенде
, 
алақанын
соғады
да
, 
қандай
да
бір
өсімдікті
білдіретін
сөзді
естігенде
орны
-
нан
тұрады
. 
Осындай
жəне
осыған
ұксас
жаттығулар
зейінділікті
, 
зейіннің
бөлінгіштік
жəне
аударылу
жылдамдығын
дамытады
, 
ал
со
-
нымен
бірге
баланың
ой
-
өрісін
кеңейтіп
, 
танымдылық
белсенділігін
арттырады
. 
Мұндай
ойындарды
жарыс
түрінде
балалар
тобымен
жүргізген
қызықты
.
7. 
Зейінді
 
шоғырландыруды
 
дамыту
 
жаттығулары
. 
Сабақты
жүргізу
үшін
10-15 
айырмашылықтары
бар
суреттердің
2 
жұбын
бірнеше
бітпеген
суреттер
немесс
қисынсыз
мазмұнды
сурет
-
тер
, 
бірнеше
жартылай
боялған
суреттер
дайындау
қажет
.
Бірінші
 
тапсырмада
 
балаға
берілген
жұп
суреттердің
барлық
айырмашылықтарды
атауы
ұсынылады
(
сурет
-6).
Екінші
 
тапсырмада
 
балаға
кезектестіріп
бітпеген
суреттерді
көрсетеді
де
, 
не
салынбай
калғанын
сұрайды
(6-
сурет
) 
немесе
қисынсыз
мазмұнды
суреттерді
таңдап
алып
, 
сəйкессіздікті
табуды
сұрайды
.
Үшінші
 
тапсырмада
 
бірінші
бөлігінің
боялғанындай
, 
суреттің
екінші
бөлігін
бояуы
керек
(
сурет
таңдап
алыңыз
). 
Барлық
үш
тапсырма
бойынша
нəтижелілік
бағаланады
. 
Дұрыс
аталған
айырмашылықтар
саны
, 
аталған
жеткіліксіз
бөлшектер
жəне
қисын
6-
сурет
. 
Суреттегі
айырмашылықтарды
тап
.

186
сызықтар
саны
, 
сонымен
бірге
дұрыс
боялған
бөлшектер
саны
есептеледі
.
Зейіннің
 
тұрақтылығы

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: