Типтік оқу бағдарламасы (30. 06. 2016 ж. №2 хаттама) негізінде құрастырылды

 
 
7.  Сүлейменова  Р.А.,  Елисеева  И.Г.,  Карипжанова  Ш.Ж.  Б19  Математика.  Арнайы 
мектепке арналған байқау бағдарламасы. -Алматы, 2004. - 48 бет. 
 
 
1000 ШАМАСЫНДАҒЫ ЖӘНЕ КӨПТАҢБАЛЫ САНДАРДЫҢ НӨМІРЛЕНУІН 
ЖӘНЕ ОЛАРМЕН АРИФМЕТИКАЛЫҚ АМАЛДАРДЫ ОРЫНДАУДЫ ОҚЫТУ 
ӘДІСТЕМЕСІ 
 
Аннотация  Арнайы  мектепте  1000  шамасындағы  және  көптаңбалы  сандарды 
оқыту  (уақыт,  кезең).  1000  шамасындағы  және  көптаңбалы  сандарды  нөмірлеуде 
оқытудың міндеттері. 
1000  және  көп  таңбалы  сандардың  нөмірлеуін  окыту  кезектілігі.  1000  және  көп 
таңбалы  сандарды  нөмірлеуді  оқытудың  құрылымы.  Арифметикалық  амалдарды 
орындаудағы  негізгі  ерекшеліктері:  арнайы  мектепте  1000  және  көп  таңбалы  сандарды 
көбейту  және  бөлу.  1000  және  көп  таңбалы  сандардың  көбейту  және  бөлу  амалдарын 
кезектілікпен  оқытуды  қалыптастыру.  Оқыту  барысында  қолданатын  көрнекі  - 
дидактикалык құралдар. 
Мүмкіндіктері  шектеулі  балалардың  1000  шамасындағы  және  көптаңбалы 
сандардың  нөмірлеуін  және  олармен  арифметикалық  амалдарды  орындауын 
меңгерудегі  кездесетін қиыншылықтары. 
Кілт сөздер: 1000 шамасындағы және көптаңбалы сандар, сандарды нөмірлеуді 
оқыту. 
Жоспар 
1.  Арнайы мектепте 1000 шамасындағы және көптаңбалы сандарды оқыту 
міндеттері. 
2.  1000 және көп таңбалы сандарды нөмірлеуді оқытудың құрылымы. 
3.  1000 көлеміндегі сандарды көбейту мен бөлу.   
 
Көп таңбалы сандарды қосу мен азайту әдістемесін жазбаша түрінде орындаймыз. 
Қайсыбір  сыныпта  болмасын  негізгі  алгоритмдік  қосу  мен  азайту  разрядтық    сандарды 
қосу мен азайтуда ешқандай ерекшелік жоқ.  
Кейбір  оқулықтарда  қанша  сан  болса,  сонша  сан  шығады  деген  тұжырым  бар. 
Дегенмен,  бұл  ақыл-ойы  бұзылған  балалар  үшін  ең  қиыны.  Осы  көп  таңбалы  сандарды 
шығарғанда  олар  көп  қателер  жіберіп  отырады,  кейде  осы  қателердің  болуы: 
оқушылардың зейіннің тұрақсыз, қабылдауының ойлауының әлсіздігі салдарынан болады.  
Есептерді шығаруда мынадай реттілікті сақтауы қажет.  
1)  1-ші  кезекте.  Қосу  мен  азайту  орындалады,  келесі  разрядтың  қатарға  өтпей 
тұрғанда... 
2)  2-ші  кезекте.  1  таңбалы  разрядтың  сандарымен,  содан  кейін  2  және  көп  т.с 
жұмысын жасаймыз.  
3)  3-ші  кезекте.  Азайту  амалы  орындалады.  Яғни  азайғыш  1  немесе  бірнеше  «0» 
санынан тұруы қажет. Мысалы:  
      97000-378 
      801000-57528 
 
Бұл  есептер  ақыл  -ойы  кем  балалар  үшін,  шығаруына  қарай  бірдей  болмауы 
мүмкін. 
 
Қосу  мен  азайту  амалдарын  орындау  барысында  бағандау  реті  сақталып 
отырады.  Қосу  мен  азайту  амалы  рет-ретімен,  яғни  бірліктен  бастап  орындалады. 
Мысалы:  
355784            385457 
12115        
 
4325 
367899       
 
381132 

 
 
Бірліктер  бірліктің  астына  жазылуы  тиіс.  Ең  алғашқы  сабақтарда  оқушыдан  қосу 
мен  азайтудың  кестесін  сұраған  жөн.  Есептерді  шығару  барысында  ең  алдымен  оң-мен 
жазбаша жаттықтыру есебінде есептер шығарту қажет. Мысалы: 
7бірлік+8бірлік=15бірлік 
5ондық+8ондық=13ондық 
6 жүздік+9жүздік=15жүздік 
10бірлік+бұл 1ондық 
10бірлік мыңдық – 10ондық мыңдық т.б. 
Есептерді  орындау  барысында  (қосуда)  ең  бірінші  азайтуда  бірнеше  нөлдік  қатар 
болды. 
Мысалы:  
500 
 
1000 
 
 
235 
 
384  
Алайда,  қосу  мен  азайту  амалдарын  орындағанда  ең  қиындық  кездесетін  жері  – 
өлшем  бірліктерінде.  Сондай-ақ,  3-4  компонентті  есептерді  шығарғанда  да,  қиындықтар 
кездеседі.  
57800+147385+4768= 
100070-148280-7525= 
387040-275896+178608= 
1-інші,  2-нші  бағандағы  есепті  оқушы  1  ғана  тәсілмен  шығарады.  Ал      3-інші 
бағандағы  есептерді  2  тәсілмен  шығарады.  Оқушыға  осы  есептердің  айырмашылығын 
түсіндіру қажет.  
Кейбір  жағдайда  есептерді  шығаруда  жазбашадан  бөлек,  ауызша  да  есептер 
шығарған тиімдірек.  
Қосу мен азайту есептерін шығару барысында кездесетін «<», «>» таңбаларын қоя 
білу керек. Осы есептерді салыстыру қажет. 
38000-17380>45000-37945 
57605+15708=81735-8420 
Әр түрлі тәсілмен шығару оқушының қызығушылықтарын оятады. Қосу мен азайту 
әдістемелерін орындағанда әртүрлі тәсілдерді ескерген абзал. 
1000  көлеміндегі  сандармен  танысуда  жаңа  есептеу  бірлігі  жүздікпен  танысады, 
бірлікпен,  ондықпен  санағандай  жүздіктермен  санауды  үйренеді,    мың  көлеміндегі  сандардың 
ондық құрамымен танысады.   
1000  көлеміндегі  сандар  нумерациясымен  таныстыруда  балалардың  1000  санының 
шынайы  бейнесін,  құрамын  елестете  алмауынан  көптеген  қиындықтар  туындайды.  Санауға 
үйрену барысында жаңа сандарды құрауда, кері санауға үйренуіде есте сақтаудың әлсіздігінен 
қиындықтарға кездеседі.   
Сандардың  разрядтық  құрамын  ажыратуда  сандардың  орындарын  ауыстыру  мысалы 
205  санын  25  деп  жазу  немесе  оқу  сияқты  қателіктер  жібереді.  10  жүздіктің  1000-ды 
құрайтынын үйретуде көп қиындықтар кездеседі. 
1000 көлеміндегі сандар нумерациясымен таныстыру жұмысына кірісерде, нумерацияны 
оқыту  жүйесін  нақты  анықтап,  қажетті  көрнекіліктер  мен  нұсқаулардың  дәлдігіне  таңдау 
жасап,  оқушылармен  жүргізілетін  практикалаық  жұмыстардың  мазмұны  мен  түзет 
жұмыстарының мазмұнын, мақсаты мен міндеттерін анықтауымыз керек.  
1000  көлеміндегі  сандар  нумерациясмына  үйрету  жұмысының  реттілігі  былайша 
құрылады:  
1.  Толық  жүздіктерді  алу.  Толық  жүздіктерді  жазу.  Толық  жүздіктермен  трура  және 
кері санау. 
2.  Жүздіктерден,  ондықтардан,  бірліктерден  тұратын  толлық  үш  таңбалы  сандарды 
алу. Үш таңбалы сандарды толық жазуға үйрену. 
3. Жүздіктер  мен  ондықтардан  (560),  жүздіктер  мен  бірліктерден  (506)  тұратынүш 
таңбалы сандарды алу. Нольдің сан ортасында, сан соңында келетін жағдайларын жазу.  
4.  1-ден 1000-ға дейін бірліктермен санау. 1-ден 1000-ға дейінгі сандарды  жазу.