Технологиялар

 

жасау  технологиясын,  жаңалықты  еңгізу  жолдарын  білу-  әлеуметтік 

жобалаудың мәні болып саналады. 

Жобалау  шындық  көрінісінің  озық  формасының  түрі.  Ұйым 

қандай  да  бір  әрекетті  жасамас  бұрын  әрқашан  да  ең  алдымен  өзіне 

лайықты  деген  бірнеше  нұсқаны  ойластырады.  Әлеуметтік 

проблемалардың  шешілуінің  әртүрлі  варианттары  жасалған  кезде 

әлеуметтік мақсатқа бағытталған әрекеттің пайда болуы орын алады.  

Әлеуметтік  жобалау  ғылымы  айналысатын  мәселелері:  жалпы  

принциптер,  әдістер,  тәсілдер  және  объектілердің  құру  ережелері, 

әлеуметтік  күрделі  міндеттерді  шешуге  бағытталған  спецификалық 

жоспарланған  әрекет  туралы  ғылым.  Әлеуметтік  жобалаудың 

айналысатыны  әлеуметтік  даму  мәселесі  емес,  объектінің  қазіргі 

жағдайы, оның содан бастап дамуы. 

Әлеуметтану  ғылым  саласында  ең    алғаш  әлеуметтік  жобалау 

идеясы  келесі  ғалымдардың  еңбектерінде  көрніс  алған  И.И.Ляхова, 

В.Н.  Дубровскидің,  А.Г.  Раппопорттың,  В.М.  Разина,  Б.В.  Сазонова, 

Г.П. Щедровицкидің және О.И. Генисаретскидің. Теориялық негіздері 

туралы  Н.А.  Аитова,  Г.А.  Антонюк,  Н.И.  Лапина,  А.И  Пригожина, 

Ж.Т.  Тощенко,  Н.Г.  Харитонова  және  Т.М.  Дридзе,  Ю.А.  Крючкова, 

О.Н. прогноз қою, құрастыру, моделдеу. 

2001  жылы  Курбатов  В.И.  әлеуметтік  жобалау  ұғымына 

анықтама берген. 

Әлеуметтік  жобалау  –  бұл  үрдіс  әлеуметтік  әрекетті    құрастыру 

жүйесі,  әлеуметтік  мәселелерді  проблемаларды  жеңуге,  әлеуметтік 

жағдайды   позитивті өзгертуге  бағытталған. 

«Әлеуметтік  жоба  –  қоғамға  әкелетін  пайдасы  мен  жоба 

қатысушыларының  өздерінің  еңбектерінің  нәтижесін  көретін 

адамдардың  нақты  категориясының  әлеуметтік  жағдайын  жақсартуға 

бағытталған, нақты жоспарланған әрекеттер бағдарламасы». 

Бұл  –  әлеуметтік  маңызды  мәселелерді  шешу,  оның  негіздемесі 

және нәтижелерін бағалау бойынша ұйым (бірлестік) қызметін жүзеге 

асыру бойынша іс-шаралар кешені. 

Әлеуметтік  жобалауға  –  ол  әлеуметтік  объектілер,  әлеуметтік 

сапалар, әлеуметтік үрдістер және қатынастар жобалауға кіреді.   

Әлеуметтік жобаның – қоғамға әкелетін пайдасы мен Яницкидің 

т.б.  еңбектерінде  қарастырылған.  Әлеуметтік  жобалау  негіздеріне 

саралау,  талдау  Н.А.  Аитова,  Г.А.  Антонюк,  Н.И.  Лапина,  А.И 

Пригожина,  Ж.Т.  Тощенко,  Н.Г.  Харитонова,  Т.М.  Дридзе,  Ю.А. 

Крючкова, О.Н. Яницкийдің еңбектерінде жасалған. 

Жобалау  -  (латынша  projectus-алға  қарай  лақтыру;  жобалау  – 

болашақтағы  объектінің  образын  жасау)-  специфилақ  қызмет  оның 

 

нәтижесінде  ғылыми-теориялық  және  тәжірибелік  мәні  бар 

жоспарланған, 

болжамдаған 

құбылыстармен 

үрдістің 

даму 

варианттары  белгіленеді.    Объектінің  даму  варианттарын  белгілеу, 

онымен  әрекеттесу  стратегиясын,,  оны  басқару,  оған  ықпал  жасау 

технологиясын,  жаңалықты  еңгізу  жолдарын  білу-  әлеуметтік 

жобалаудың  мәні  болып  саналады.  Әлеуметтік  жобалау  мәселесіне 

қатысты  ұғымдар:  жоспарлау,проектілеу,  болашаққа  болжам  жасау, 

болашаққа жоба қатысушыларының өздерінің еңбектерінің нәтижесін 

көретін  адамдардың  нақты  категориясының  әлеуметтік  жағдайын 

жақсартуға 

бағытталған, 

нақты 

жоспарланған 

әрекеттер 

бағдарламасы.  Бұл  –  әлеуметтік  маңызды  мәселелерді  шешу,  оның 

негіздемесі  және  нәтижелерін  бағалау  бойынша  ұйым  (бірлестік) 

қызметін жүзеге асыру бойынша іс-шаралар кешені. 

Әлеуметтік  жобалау  –  бар  әлеуметтік  мәселелерді  өткеруге,  оң 

өзгерістерге,  әлеуметтік  жағдайды  дамытуға  бағытталған  әлеуметтік 

әрекеттер жүйесін құрылымдаудың шығармашылық процесі.     

Сонымен,  әлеуметтік  жобалау    –  бұл  ғылыми    түрлі  ақпаратты 

игерудің  тиімді  құралы,  инновациялық  әрекет  жасаудың  жаңа  тәсілі, 

экономикалық, әлеуметтік, мәдени мәселерді шешудің әдісі. 

Азаматтық  қоғамды  дамытудың  нәтижелі  тәсілдерінің  бірі 

әлеуметтік жобалау болып табылады. 

Қоғамды  әлеуметтік  жобаларды  әзірлеу  мен  жүзеге  асыру 

процесстеріне  еліктіру  халықтың  азаматтық  белсенділігін  және 

жергілікті  мақсаттағы  мәселелерді  шешуде  нәтижелігін  біраз 

арттырады . 

Әлеуметтік  жобалау  нақты  мақсаттар,  міндеттер,  шаралар  және 

оларға  қол  жеткізудің  әрекеттерінің  тілі  бойынша  қоршаған  ортаны 

жақсартудың  көріністі  идеясының  тәсілі,  сондай-ақ  аталған  ниетті 

нақты  жүзеге  асыру  және  сипатталған  мақсаттарды  орындаудың 

нақты  мерзімдеріне  арналған  қажетті  қорлардың  сипаттамасы  болып 

табылады. 

Әлеуметтік  жобалау  спецификалық  білім  саласы  ретінде  өзіне 

қатысты 

ұғымдары 

бар.Оларға 

келетін 

болсақ: 

құрастыру(конструирование),  жүйе,  жобалау  субъектісі,  объект, 

әлеуметтік  технология (операциялар жиынтығы), әлеуметтік  жобалау 

әдістері, механизімдері және т.б. 

Жобалау  субъектісі  деп  басқару  әрекетіне  қатысы  бар 

адаммдарды,  еңбек  ұжымын,  әлеуметтік  институттарды  айтуға 

болады.Олардың  негізгі  мақсаты  нақты  әлеуметтік  жағдайды 

әлеуметтік  белсенділік  таныту  арқылы  өзгерту  болып  саналады. 

 

Олардың  білімі,  іскерлігі,  шеберлігі,  шығармашылығы  арқылы  жаңа 

бір идея туындап, жобалау моделінің, проектінің сапасы артады. 

Әлеуметтік  жобалау  объектісі  деп  әлеуметтік  субъектілердің  

ықпалында  болатын  материалдық,  рухани  жүйелер,  проектілер, 

әлеуметтік  байланыстар,  әрекеттесу,  проектілеуге  қатысы  барларды 

айтамыз.  Әлеуметтік жобалау объектілеріне келесілерді жатқызамыз: 

еңбек  құралдарын,  әлеуметтік  технология,  техника,  материалдық, 

рухани құндылықтар, әлеуметтк әрекет т.б. 

-  адам  тарихи  үрдістің    субъектісі  ретінде  және  әлеуметтік 

қатынастар, қажеттіліктер, құндылықтар, қызығушылықтар т.б. 

-  қоғамның  әлеуметтік  құрылымының  элементтері,  кішігірім 

жүйелері мысалы, еңбек ұжымы, әлеуметтік топтар т.б. 

-  өмір  сүру  үлгілерінің  элементтері  мысалы,  өмір  сүру  стилі, 

тәсілі, өмірлік ұстанымдары . 

-  түрлі  өмірлік  қатынастар  (  саяси,  басқару,  эстетикалық, 

адамгершілік,  шаруашылық-отбасылық,  тұлғааралық).  Соңғы  кезде 

әлеуметтік  жобалау  объектілері  көбейюде.  Негізгілері  әлеуметтік 

жүйелер. 

Әлеуметтік  қызметтің  элементі  болып  әлеуметтік  әрекет  болып 

саналады. 

Құрастыру(конструирование)-интелектуалдық  әрекет, ол  арқылы 

қандай  да  болмасын  бір  объектінің  мақсат  көздеген  идеалдық 

формасы  жасалады.  Ол  ойлау  әрекеті    арқылы  әртүрлі  факторлардан 

комбинация,  құрастыру,  келістіру  арқылы  жаңа  объектіні  жасау. 

Құрастыру  арқылы  орындалатын,  болашақта  болатын  және 

болмайтын да объектілер қарастырылады.   

Құрастыру(конструирование)  реконструирование-  қайта  құру, 

жаңарту,  ал  деконструирование  -  идиалды  моделін  құру,  нормативті 

сипатқа ие деген ұғымдарды ажырата білу керек.   

Әлеуметтік  жобалау  қызметінде  «жүйе»  деген    ұғым  ерекше 

мәнге ие.  

Жүйе  –бұл  тұтастылық,  ұйымдастырылған  функциялардың, 

басқарылатын  әректтердің  жиынтығы,  олар  бойынша  шешімдер 

қабылданып,  іске  асырылады.«Жүйе»  элементтердің  жәй  жиынтығы 

ғана емес, ол араларындағы байланыс, қатынас. Олар арқылы бірігеді, 

ұйымдастырушылық, әрекеттестік орнайды.  

Әрекет-іс-қимыл  бірлігі,  саналы  түрдегі,  мақсатқа  жетуге 

бағытталған тікелей жасалатын, еркін ниеттілік, белсенділік. Әрекетте 

адам  субъект  ретінде  танылып,  оның  жасампаздығы,  іскерлігі, 

қайраткерлігі қалыптасады.