Сүлейменова қарлығаш қанатбекқызы

11 
 
еңбектерінде  оқырмандық  қызығушылықтың  шәкірттердің  әдеби  біліммен 
сусындауында әрқашан жетекші мәнге ие екендігін айтылады. Қазақ әдебиетін 
оқыту 
 
әдістемесі 
ғылымының 
өкілдері 
Ә.Қоңыратбаевтың 
[40], 
А.Көшімбаевтың 
[41], 
Т.Ақшолақовтың 
[42], 
С.Қирабаевтың 
[43],  
Ә.Дайырованың  [44],  С.Тілешованың  [44],  Т.Жұмажанованың  [36,32б],  
Б.Смановтың  [45],  А.Тамаевтың  [37,170б],  К.Нұрахметованың  [38,49б]  және  
т.б. әдіскер зерттеушілердің, мектеп мұғалімдерінің еңбектерінде оқушылардың 
оқырмандық  қабілеттерін  дамытуға  байланысты  ой-тұжырымдары  ғылыми 
тұрғыда  сарапталған.  Аталған  әдіскер  ғалымдардың,  пән  мұғалімдерінің 
зерттеу еңбектері мен мақалалары диссертациялық жұмыста назарға алынды.  
Зерттеудің  мақсаты.  Жалпы  білім  беретін  қазақ  орта  мектептерінің 
жоғарғы  сыныптарында  қазақ  әдебиеті  сабағындағы  эпикалық  шығармаларды 
оқытуда  оқушылардың  оқырмандық  қабілетін  дамыту  тақырыбын  ғылыми-
теориялық  тұрғыда негіздеу және  әдістемелік жүйесін ұсыну. 
Зерттеу  нысаны.  Эпикалық  шығармаларды  оқытуда  оқушылардың 
оқырмандық қабілетін дамыту үдерісі. 
Зерттеу  пәні.  Жалпы  білім  беретін  қазақ  орта  мектептерінің  жоғарғы 
сыныптарындағы  әдебиет  сабақтарында  бағдарламалық  шығармалар  арқылы 
оқушылардың оқырмандық қабілетін  дамыту әдістемесі. 
Зерттеу 
болжамы: 
егер, 
эпикалық 
шығармаларды 
оқытуда  
оқушылардың  көркем  әдебиетті  меңгертудегі  оқырмандық  қабылдауы 
бірізділікпен логикалық түрде дамытылып отырса; қазақ әдебиеті сабақтарында 
эпикалық  шығармаларды  оқытудың  оңтайлы  әдіс-тәсілдері,  оқыту  формалары 
арқылы оқушының өзіндік іс-әрекетіне, көркем туындыны шығармашылықпен 
қабылдауына  жағдайлар  жасалса;  эпикалық  шығармаларды  оқытуда  жоғары 
сынып  (10-11)  оқушыларына  оқырмандық  қабілеті  дамыған  тұлға  моделі 
ұсынылса,  онда  жоғарғы  сынып  оқушыларының  оқырмандық  қабілеттерін 
дамытудың мүмкіндіктері  кеңейе түседі, өйткені, оқырмандық қабілет жоғары 
сынып  оқушыларының  интеллектуалдық  дамуына,  бәсекеге  қабілеттілігіне, 
әдеби білім негіздерін меңгеруіне  жол ашады.  
Диссертациялық  жұмыстың  мақсаты,  пәні  және  болжамы  зерттеудің 
төмендегідей міндеттерін шешуге мүмкіндік берді: 
- Эпикалық шығармаларды оқытуда жоғары сынып (10-11) оқушылардың 
оқырмандық 
қабілетін 
дамытудың 
философиялық, 
педагогикалық, 
психологиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан айқындау; 
-   Оқушыларының оқырмандық қабілетін дамыту негізінде қазақ әдебиеті 
сабақтарында  эпикалық  шығармаларды  оқытудың  оңтайлы  әдіс-тәсілдерін, 
оқыту формаларын, технологияларын жүйелеу, сауалнама, сұрақ-тапсырмалар, 
тренингтер  және  «Қабілетті  оқырман»  факультативтік  курсының  оқу 
бағдарламасын дайындау; 
-    Жоғарғы  сынып  оқушыларының  оқырмандық  қабілеттерін  дамытудың  
әдістемесін жасау және оның моделін ұсыну;  
- Қазақ әдебиеті сабақтарында эпикалық шығармаларды оқытуда жоғары 
сынып  (10-11)  оқушыларының  оқырмандық  қабілетін  дамытудың  тиімділігін  

12 
 
бағдарламалық шығармалар арқылы тәжірибелік - эксперименттен өткізу. 
Зерттеу жұмысының жетекші идеясы: Жалпы орта білім беретін қазақ 
мектептеріндегі  қазақ  әдебиеті  сабақтарында  эпикалық  шығармаларды  оқыту 
арқылы  оқушылардың  оқырмандық  қабілеттерін    дамыту  -  әдебиетті  оқыту 
әдістемесіндегі    негізгі    мәселелердің  бірі.  Оқырмандық  қабілетті    дамыту 
сонымен қатар  оқушылардың көркем әдебиетке қызығушылығын арттырудың, 
олардың  әдеби  білімін  жетілдірудің,  ой-өрісін  дамытудың,  аадмгершілік 
құндылықтарын  тәрибелеудің    негізі  болып  саналады.  Сондықтан,  зерттеу 
жұмысында  алғаш  рет  беріліп  отырған  әдістемелік  ой-тұжырымдар  мен 
ұсыныс-пікірлер қазақ әдебиетін  әдістемесін  жетілдіруге септігін тигізеді. 
Зерттеудің  теориялық  және  әдіснамалық  негіздері.  Философиялық, 
эстетикалық,  педагогикалық,  психологиялық,  әдебиеттану  және  әдістеме 
ғылымдарының  жетістіктері,  отандық  рухани  құндылықтарды  оқыту 
нәтижесінде  оқушылардың  оқырмандық  ақыл-ой  қабілеттерін  дамыту  туралы 
іргелі  теориялық  қағидалары,  әдеби  білім  берудің  мемлекеттік  стандарты,  оқу 
тұжырымдамалары  мен  оқу  бағдарламалары,  оқулықтар  мен  оқу  құралдары 
туралы ғылыми-әдістемелік еңбектер. Сонымен қатар диссертациялық жұмыста 
қазақ  әдебиетін  оқыту  әдістемесінің  жетістіктері,  оқытудың  технологиялары 
басшылыққа алынды. 
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:  
1. 
Эпикалық  шығармаларды  оқытуда  жоғары  сынып  (10-11) 
оқушыларының 
оқырмандық 
қабілетін 
дамытудың 
философиялық, 
педагогикалық, психологиялық негіздері ғылыми тұрғыдан айқындалды. 
2.  Жоғары  сынып  оқушыларының  оқырмандық  қабілетін  дамыту  үшін 
эпикалық шығармаларды оқытудың оңтайлы әдіс-тәсілдері, оқыту формалары, 
технологиялары  жүйеленді,  пәннің  оқу  бағдарламасында  берілген  эпикалық 
шығармалар  негізінде  сауалнама,  сұрақ-тапсырмалар,  тренингтер  және 
«Қабілетті оқырман» факультативтік курсының оқу бағдарламасы дайындалды. 
3. 
Эпикалық  шығармаларды  оқытуда  жоғары  сынып  (10-11) 
оқушыларының оқырмандық қабілеті дамыған тұлғаның моделі ұсынылды. 
4.  Жоғарғы  сынып  оқушыларының  оқырмандық  қабілетін  дамытудың 
әдістемесі жасалып, тәжірибелік - эксперименттен өткізілді.  
Эксперименттік база негізінде Алматы қаласы №188 мектеп-гимназиясы 
Коммуналдық Мемлекеттік мекемесі алынды. 
Зерттеу жұмысының кезеңдері: 
1.  Бірінші  кезеңде  (2014-2015  жж.)  зерттеу  тақырыбының  ғылыми-
теориялық  негіздерін  айқындау  үшін  отандық  және  шетелдік  ғалымдардың 
заманауи  білім  беруге  қатысты,  әдебиетті  оқытуға  байланысты  еңбектерімен 
танысып,  оларға  талдау  жасалды,  болашақ  зерттеудің  негізгі  бағыттары 
нақтыланды. Диссертациялық жұмыстың негізіне алынатын қағидалар, жетекші 
идея айқындалды. Анықтау экспериментінің материалдары дайындалды. 
2.  Екінші  кезеңде  (2015-2016  жж.)  анықтау  эксперименті  жүргізілді,  оқу 
бағдарламасы  негізінде  оқытудың  құрылымдық  жүйесі  жобаланды,  оны 
оқытудың  ұстанымдары  анықталды,  тапсырмалар  жүйесі  мен  оқырмандық