Сарсенбаева С. С., Рамазанова Ш. Х., Баймаханова Н. Т. Медициналық жоғАРҒы оқу орындарындағы белсенді оқыту

 

 

13 

 

Ӛз ойларыңызға ӛте мұқият болыңыз – 

олар істеріңіздің бастауы. 

Лао-цзы 

 «Педагог-қорғаушыдан» «педагог-менеджерге» 

Метаморфоза мәні -  авторитаризмнен демократизацияға ауысу. Авторитарлы педагог 

ұраны: «Мен айтқандай етіп жаса!», осыған қоса, қатысушыларды бір-бірімен немесе белгілі 

стандарттармен  салыстырады.  «Педагог-менеджер»  ұраны:  «Сен  ережелер  мен  олардың 

салдары туралы білесің, ӛз таңдауыңды жаса», студенттердің жетістіктерін олардың бұрынғы 

жетістіктерімен  салыстырады,  оқушылардың  қызығушылығына  бейімделеді.  Педагог 

студенттермен  ӛзара  қатынастың  бастаушысы  болады,  оқытуды  жоспарлау  және 

ұйымдастыру,  негіздеу  және  бақылау  қызметтерін  атқарады,  сонымен  қатар,  ол  аналитик-

эксперт,  жоба  жасаушы  болады,  кәсіби  қызметке  инновациялық  әдістерді  енгізуді  жүзеге 

асырады,  студенттердің  психикалық  саулығын  бір  деңгейде  ұстап  тұрады,  коммуникативті 

дағдыларын кӛрсетеді [2,32-33б.].  

Қазіргі  кезде  педагогтарды  шартты  түрде  кӛшбасшы,  позитивист,  нейтрал  және 

негативист деп бӛлуге болады.  

Кӛшбасшының қарапайым адамнан қандай 

айырмашылығы бар? 

 

Кӛшбасшылық міндеттері мен 

мәселелері: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Студентті қызықтыру және оның сенімін ояту үшін оқытушыға кӛмектесетін әдістер [4, 42-

43 б.]: 

- меңгерілетін мәселе және жүргізілетін технология бойынша тәжірибелі адам немесе 

студенттер ортасында оқытушының эксперт ретінде белгілі болуы; 

- қызығушылық, энтузиазм, белсенділік, эмоционалдылық; 

-  ӛзін-ӛзі  ұстау  нәтижесінде  оқушыларды  тітіркендірмейтін  немесе  олардың 

психологиялық қолайсыздығын шақырмайтын тәлім кӛрсету; 

- сӛйлеу мәдениеті (қарапайым және кәсіби); 

-  ойындық  технологияларды  қолдана  отырып,  сабақты  жүргізу  бойынша  тәжірибелік 

дағдыларының болуы; 

10% дағдылары мен 

білімі 

40% танымы 

50% қоршаған ортасы 

 

Кӛш-

басшы 

Таным  

Жос-

парлау 

Жетек-

шілік 

Тәрбие-

леу 

Ӛзектілігі 

Топ 

Әсері 

Эмоц. 

ӛзін-ӛзі 

басқ. 

 

 

14 

 

-  серіктестік  қатынас  деңгейінде  жұмыс  жасай  білуі,  осының  арқасында  ол 

қатысушыға оқытушының да жасай алатындығын және оқығысы келетіндігін кӛрсетеді; 

- ӛзін-ӛзі сенімді ұстауы және қатысушы мен пәнге деген сыйластық қатынас кӛрсету.  

Егер компетенттілік деңгейі тӛмен, оқушыларды қажетті құралдармен қамтамасыз ете 

алмаса,  сабаққа  дайындалмағандығын  немесе  сенімсіздігін  кӛрсетсе,  ұялшақтық  немесе 

қатыгездік  танытса,  сонымен  қатар,  әріптестерінің  ұжымдық  талдауының  нәтижесінде 

оқушылардың сенімінен шығып қалуға болады.  

 

Назар аударыңыз! Педагог егер жауабын білмейтін болса, оны білетіндігі туралы түр 

танытпауы  керек.Бұл  жағдайда,  үзіліс  жасап  немесе  ұятқа  қалғаннан  бұрын  дұрысы 

мойындау: «Мен дәл қазір жауап беретіндігіме толық 

сенімді емеспін».  

 

Оқытушыға сабақты жүргізу кезінде, дәстүрлі 

болсын, немесе интерактивті болсын, вербальды емес 

сигналдарды қолдануы қажет:   

 

жымию,  қолын  қысу  (кедергілерді  жеңудің 

дәстүрлі әдістері); 

 

ӛзін-ӛзі  ұстау  мәнері  (алғашқы  ой  алғашқы  тӛрт 

минут ішінде қалыптасады); 

 

оқытушының  қалпы  (үстелге  сүйеніп  тұрмай, 

мінбеге  жатпау,  аяқтан-аяққа  ауыспау,  қолын 

беліне таянбау, қолын кеудесіне немесе ішіне айқастырып ұстамау); 

 

кӛзі, кӛзқарасы (вербальды емес коммуникация әдісінің ең маңызды әдісі, аудиториямен 

кӛрулік қатынастың болуы – маяк техникасы – топты кӛзбен үнемі тексеріп отырыңыз, 

маяк  жарығы  сигналы  бойыншанемесеүш  қадамдық  фиксация  –  қатысушылардың 

басынан жоғары деңгейде орналасқан әртүрліүш нүктені таңдаңыз); 

 

қолдары (сіздің сӛздеріңізді, кӛзқарасыңызды бекіту, кӛрнекілік, визуальды кӛмек үшін, 

сӛздердің маңыздылығын күшейту, нақтылау үшін); 

 

аяқтары, денесі (оқытушы студенттермен ӛзара қатынас кезінде бір жақтан екінші жаққа, 

ойынға қатысушылардың айналасында жүрмеуі, теңселмеуі және т.б. билеу қимылдарын 

жасамауы қажет). 

 

Назар  аударыңыз!  Араласу  кезіндесеріктестердің  интерактивті  ӛзара  әрекет  етуде 

теңдігі 

бірдей 

болуы 

керек, 

кінәлаудың 

болмауы, 

соның 

ішінде, 

екеуара, 

«сақтанупозициясы» болмауы, сенімділік, жақындық, шынайлылықтың болуы қажет.  

 

 

 

 

 

 

Адамдарды ӛзіне ерікті түрде үлкен жауапкершілікті алуға қалай баулаға 

болады? 

Н.Власова 

 

 

15 

 

•  Лазер  сәулесіне  ұқсас  ұстаным.  Ӛзінің  кім  екендігін  сезінбесе,  адам  жанып  жатқан 

алауды  елестетеді.  Ӛз  ұстанымын  түсіну  оны  лазер  сәулесінің  қуатымен  жігерлендіреді. 

Әлемді  ұлы  негіздеригере  бастағанда,  біз  кенет  ӛзіміздің  жануар  емес  адам  және  біздің 

жанымыз бар екендігімізді түсінеміз.У.Черчиль. 

•  Өзінің табиғи тағайындалымын орындамау –  бұл өзін-өзі өлтіру. Ұстаным бұл мақсат, 

бұл мен жүзіп кетуді қалайтын сол тұңғиық арна. Егер адам ӛзінің қай арнада жүзетіндігін 

білмесе, оған ешқашан серіктес жел табылмайды.Сенека. 

•  Табиғат  әркімге  оның  ұстанымықанша  болса,  сонша  мүмкіндік  береді.  Табиғатпен 

берілген  мүмкіндіктерді  түсініп,  жүзеге  асыра  білмеу,  мұра  етіп  кеткен  байлықты  қолдана 

алмаумен тең. 

•  Мүмкіндік  –  бұл  тау  шыңына  алып  баруды  қажет  ететін  тас  секілді.  Жатқан  тастың 

нақты есебі бар.Жатқан тастың астына су ақпайды. 

•  Тілектер магнитті алаң тәрізді, өз белгісіне сәйкес келетін нәрсені тартады.  Жетістік 

пен  жеңіліс,  кӛңілділік  пен  уайымға  берілу  жаман  адамдардың  гені,  жасауы  немесе 

қалауының салдары емес, ол ӛз қалауымыздың салдары.   

•  Біздің тілектеріміз – өмірлік қуат түрі. Күшті қуатты күшті және жетістікті жағдайлар 

тартады. Сенімсіздік пен қобалжумен шақырылған әлсіз сезімдер тек нашар жағдайлар мен 

ресурстарды тартады.   

•  Барлық істің бастауы шешім қабылдауды меңзейді. Егер іс ойластырылса, ол істің соңы 

болады. Егер болмаса, ол тек шырмалаң ғана. 

•  Шарықтау  кедейлер  тәрізді  емес,  байлар  тәрізді  ойлайтындардың  жағында.  Егер  біз 

қажет  уақытында  алға  қадам  жасауға  дайын  емес  болсақ,  артқа  қадам  жасағымыз  келіп 

тұрады. Мен ӛз ӛзіме сенбейінше, ӛмір маған сенбейтіндігі белгілі.  

•  Арманды тілекпен ауыстыра алмаймыз.Атақ, деңгей, қоғамдағы орны немесе қаржылық 

жағдайы  сияқты  ӛмірдегі  жетістіктеріне  үнемі  арқа  сүйеу  –  мені  ӛз  тілектерінің 

қожайынынан  олардың  құлына  айналдырады.  Осыны  ойлай  отырып,  мен  ӛзімнің  ӛмірлік 

қуатымды қорқыныштарды жеңуге жұмсаймын.  

•  Табиғат  байжәне  барлық  қажетті  ресурстармен  қамтамасыз  етеді.  Мен  мені 

қоршағандарға қараймын да, оларды ӛз ресурстарым ретінде қабылдаймын. Олардың ішінде 

қайсысы  менің  мақсатым  мен  менің  орындайтын  ісіме  арналған?  Табиғатпен  ұсынылған 

мүкіндіктерді кӛру үшін, ӛз қажеттілік күшін жеңу қажет.  

•  Егер  мен  жұмысты  құштарлықсыз,  тек  парызым  ретінде  ғана  орындайтын  болсам, 

онда  мен  ол  салада  еңбек  етіп  жүрген  жоқпын.    Кейде  мұны  жасауға  тек  менің  парызым, 

немесе  қалыптасқан  жағдайлар  ғана  мәжбүрлейді.  Кейде  бұл  іске  үлкен  ресурстар  мен 

күштер жұмсалуына байланысты оны тастап кету қиындық тудырады. Бірақ бәрібір мен бір 

күні  ӛзіме  ұнамайтын  нәрсені  ерте  ме  немесе  кеш  пе  тастап  кеткім  келеді.  Сондықтан, 

неліктен мұны қазір жасамасқа? 

•  Арман  сізді  қажетті  қуатпен  қамтамасыз  етеді,  бірақ  міндетті  түрде  әрекет  ету 

керек. Әрекет ету – бұл мақсатқа жетелеу, ішкі күш, жауапкершілік, ӛзгерістерге дайындық, 

икемділік, жігер және ерлік. Мен ӛзіме: «армандама және қынжылма, әрекет ет!» деймін. 

•  Жетістікке жету үшін бір ғана алып қадам жасау аздық етеді. Бір рет тістеп қарбызды 

тауысу  мүмкін  емес,  ал  біртіндеп  жеп  тауысуға  болады.  Ал  мақсаттар  кӛп  болса,  оларды 

сәйкестендіру  және    ретін  анықтап  алу  қажет.  Жоспарсыз  жұмыс  істеу,  ағымсыз  жүзумен 

тең. Маған тӛзімділік қажет болады. Әйтпесе, мен ӛзіме ӛзім «Ӛзінің жүзеге аспаған ӛмірінің 

қылмыскері» деген атақты бере алмаймын.