Сайрам аудандық мәслихатының 2014 жылғы 23 желтоқсандағы

1. 
   БАҒДАРЛАМАНЫҢ ПАСПОРТЫ
   

2. 
   АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
   

Оңтүстік Қазақстанның орта бөлігін алып жатыр. Өзінің өндірістік - экономикалық потенциалымен облыстағы перспективті аудан болып есептелінеді.

Аудан халқының тығыздығы жағынан өте үлкен, этнодемографиялық жағдайы күрделі, әрі даму потенциалы аса жоғары көпұлтты аймақ. Бұл аудан бүгінде аумағы 1,15 мың шаршы шақырымды қамтитын 11 ауылдық округті, 42 елді мекенді біріктіріп отыр. Ауданда 50-ден астам ұлт пен ұлыстан құралған 198,2 мың халық тұрады, бұл жалпы облыс халқының 7,0 пайызын құрайды.

Солтүстікте ауданымыз – Бәйдібек, шығыста Төлеби, ал оңтүстік- батыста–Ордабасы аудандарымен шектесіп жатыр. Ауданның дамыған гидрографиялық жүйесі бар. Аудан аумағынан өтетін үш өзен мен бірнеше шағын көлдер негізгі суландыру көздері болып табылады. Құрамында минералды бай қоспалары бар емдік жылы суы арқылы Республика көлеміне жақсы танымал «Манкент» шипажайы бар.

Ауданда туризм және демалыс орындары үшін пайдалануға болатын табиғи ландшафтар мен шырайлы жерлер көп.

Сайрам ауданы Оңтүстік Қазақстан облысындағы ірі агроөнеркәсіптік аудандарының бірі болып саналады. Аудан негізінен ет-сүт, дәнді дақылдар, май өнімдері, жеміс- жидектер, көкөніс өнімдерін өндірумен айналысады. Мұнда ауыл шаруашылық өнімдерін қайта өңдейтін шағын кәсіпорындар мен цехтар кең дамуда.

Аудан экономикасының басымды бағыттарының бірі бұл ауыл шаруашылығы. Ылғалды көктем тәлімі жерлерге оң әсер етіп, ыстық жаз жылуды жақсы көретін өнімдерді өндіруге көмектеседі. Бұл саланың құрылымында үлкен үлес салмақты өсімдік шаруашылығы орын алып, маңызды өнім түрлерін көкөніс, жеміс- жидектер және дәнді- дақылдар құрайды. Соңғы жылдары ауыл шаруашылығы жаңа технологиялар базасында жақсы дамып келе жатыр.

Аудан орталығы – Ақсукент ауылы, облыс орталығы Шымкент қаласынан 7 км жерде орналасқан. Аудан өзінің ерекше бәсекелік артықшылығын құрайтын, мол ресурстарға ие.

Ауданда 63 жер қойнауын пайдаланушылар өз қызметтерін атқарады, олар пайдалы қазбаларды, яғни шебень, гравий, саздақ құм өндіруде қызмет ететін кәсіпорындар.

Тоғыз жолдың торабы саналатын аудан орталығы арқылы халықаралық «Алматы-Бішкек-Ташкент-Орынбор» магистралы мен «Алматы-Ташкент-Мәскеу» темір жол желісі өтеді. Бұл экономикалық тиімді орналасуымен көрінеді. Туристік әлеуметті дамыту үшін, демалыс-қорықты аймақтардың болуы мен осы аймақтардың рекреациялық ресурстарына, оқиғаларға бай тарихи-архитектуралық ескерткіштеріне негізделген, үлкен мүмкіндіктер бар.

Өнеркәсіп өңір экономикасының дамуын анықтайтын басты сала болып табылады. Еңбектің аумақтық үйлестіруінде аудан ауылшаруашылық өнімдері өндірісі мен қайта өндірісіне, құрылыс материалдарын шығару өндірісіне, ауыл шаруашылық машиналарын және оларға қажетті қосалқы бөлшектер жасау өндірісіне мамандандырылады.

Өнеркәсіп үлесіне жалпы аудан өнімінің 20,0 % түседі, сонымен қатар ауданның өнеркәсіптік өнім үлесі жалпы облыстық көлемде 1,5% құрайды.

Өңірдің нақты экономикалық секторының бәсекелестігін арттыру дамытудың бірінші басымдылықтары қатарында тұрып, өнеркәсіптің салаларын тұрақты дамуына қол жеткізуге, халықаралық стандарттарға өтуге, жаңа технологияларды ендіруге және инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға бағытталған шаралар кешенін іске асыруды көздейді.

Аудан өнеркәсібінің дамуына позитивті әсері бар күшті жақтары:

-ауыл шаруашылығын тиімді дамытуға мүмкіндік беретін өңірдің топырақ-климаттық жағдайының қолайлы болуы;

-тамақ өнеркәсібінің дамуы үшін қажетті жергілікті шикізаттың болуы;

-өндірістік-экономикалық потенциалдың орын алуы.

Аудан кәсіпорындарында негізгі құралдардың тозу дәрежесінің жоғары пайызы, өнеркәсіп модернизациясының дәрежесі, оның өңір әкономикасына әсері жеткіліксіз болып қалуда:

- аудан бизнесінің инновациялық белсенділігінің төмен деңгейі;

-еңбек өнімділігінің төмен болуы, өндірістің ескірген үлгіде ұйымдастырылуы;

-жоғары мамандандырылған кадрлардың жетіспеушілігі және өндірісті ұйымдастыруда әкімшілік кедергілердің орын алуы.

Ауданда ауыл шаруашылығының деградациясы бірқатар себептердің салдары болып табылады:

- суармалы сулардың жеткіліксіздігі және тиімсіз қолданылуы, шаруа қожалықтарының территорияларында суғару инфрақұрылымдарының (тұнбаланып және қоқыстануы) қатардан шығуы;

- ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу бойынша кәсіпорындар мен көкөніс қоймаларының жеткіліксіздігі;

- шаруа қожалықтарының ыдырап орналасуынан, жер бөліктері көлемінің жеткіліксіздігінен, жаңа технологияларды қолдану, егін тәртібін сақтау, жаңа сорттарды қолдану мүмкіндігін бермейді;

- АӨК қолдау және дамытуға бюджет қаржылары шығыстарының төменгі тиімділігі көрінісінде АӨК қолдау мен дамытуға бюджет қаражыларының жеткіліксіз болуы;

- трактор парктері машиналарының 80% жоғары тозуы;

- бос қалған жерлердің тіркелуі мен мониторингінің жеткіліксіздігі және оларды екінші ретті шаруашылық айналымына қайтару дәрежесінің төмен болуы;

Бұл себептер жекелей және бірлесе келе, тұрғындардың ауылдық жерлерден қаларалға кетуіне әкеліп отыр, олар қалалардағы бұрынғы ауыл тұрғындарының ең төменгі білімді, өнімділігі аз және кедей тұрғындардың қатарын түзіп, жалпы алғанда облыстың экономикалық кеңістігінің сапасының төмендеуіне әкеліп отыр.

Сайрам ауданының экологиялық жағдайы ластаушы заттардың атмосфераға шығу көлемінің артуы, негізінен құрылыстың дамуымен, автокөліктердің санының артуымен, автокөлік майларының сапасының төмен болуымен, қоршаған ортаны қорғау стандарттарының сақталмауымен, өндіріс және тұтыну қалдықтарының жойылу мәселелерінің шешілмеуімен байланысты.

Аудан бойынша негізінен өнеркәсіп шикізаттарын өндіруші мекемелер қатарына «Теміртас» ЖШС-гі, «Шымкент жол құрылысы» ӨК, «Болашақ-7» ЖШС-гі, «Отау құрылыс» ЖШС-гі, «Шаруа құрылыс» ЖШС-гі жатады. Бұл кәсіпорындар негізінен құрылыс саласына қажетті өнімдерін өндіргендіктен (карьерлік тас өндіреді), олардың кешендерінде табиғатты қорғау шаралары жүргізілмеген.

Сондай-ақ, қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемдер көлемінен табиғатты қорғау шараларына бөлінетін бюджет қаржыларының жеткіліксіздігі және тиімсіздігі мәселесі, бірқатар жылдар ішінде өзекті болып қалмақ, сонымен қатар төлем алу әрқашан ынталандырушы шара бола бермейді.

Сайрам ауданының әлеуметтік саласының жағдайы тұрғындардың табиғи өсімінің жоғарғы қарқынындағы, ауылдық тұрғындардың басым келуімен, қолайлы демографиялық жағдайлармен сипатталынады. Өз кезегінде, соңғы жағдай аудан тұрғындарының өмірінің салыстырмалы жоғары емес дәрежесін анықтайды, өйткені ауылдық жерлердегі табыс дәстүрлі түрде, қала тұрғындардың өмір деңгейінен төмен. Облыста ауылдық тұрғындардың қалаға ауысуы жалғасуы, бірақ қалада ауылдық жерлерден келгендердің табысы төменгі деңгейде қалып, осы себептен орташа өмір деңгейі өзгеріссіз қалуда. Ауданның өзге де әлеуметтік мәселелер: кәсіби білім беру мекемелерінде оқытушылардың жеткіліксіз болуы; медициналық персоналдың біліктілік деңгейлерінің жеткіліксіздігі және медициналық мекемелердің құралдармен жеткіліксіз қамтамасыз етілуі; тұрғындардың мәдени белсенділігінің жеткіліксіздігі; әлеуметтік салада бюджет қаржыларын қолданудың тиімділігінің төмендігі.

Аудан инфрақұрылымы көрсетілетін қызмет түрлері бойынша және аумақтық бөліністе шекте бірқалыпсыз және жеткіліксіз дамыған. Көлік инфрақұрылымы (көліктер мен жолдардың барлық түрлері) саласы, тұрғындарды газбен, ауыз сумен және электроэнергиясымен қамтамасыз ету салалары қарқынды дамуды қажет етеді.

№2 кесте