Сабақтың басы
|
І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен амандасу, түгендеу, құрал-жабдықтарын тексеру.
ІІ. Психологиялық ахуал орнату
Шеңберге тұрып бір-біріне жақсы тілектер айтаты. Сыныпта достық қатынас орнату.
Сыныпты қағаз қиындылары арқылы 3 топқа бөлу.
Әр топ өз атаулары мен мақсат – міндеттерімен таныстырады.
ІІІ. Үй тапсырмасын тексеру
Сәйкестендіру тапсырмасы
1) К.Ақышевтің ашқан жаңалығы
2) К.Ақышев Бесшатыр қорымын қай жылы зерттеді?
3) «Алтын адамның» табылған жері
4) «Алтын адам» табылған жылы
5) «Алтын адамның» шамамен неше жаста болған?
6) Алтын адамның жанында табылды:
|
А) 26 таңбасы бар күміс табақша
Б) 1950 ж
В) 17
С) 1970
Д) Алтын адам
Е) Есік
|
Кері байланыс: смайліктер арқылы бағаланады.
Уәждеу
Суреттерді көрсету арқылы ой қозғау.
  
 
Тақырыпты ашу
Оқушылардан суреттерде бейнеленген жәдігерлер неден жасалған, оларда не бейнеленгені жайлы сұрау . Олар пікірлерін айтады, сонда М. Бұл осы сабақтың тақырыбы екенін ашады да, мақсатты анықтап, бірге оған жету жолын ойластырады.
Бүгінгі сабағымыздың мақсатына жету үшін топқа бөлініп жұмыс жасаймыз.
|
|
Сабақтың ортасы
|
«Алтын адам» бейнебаян үзіндісі көрсетіледі
Т. ДЖИГСО әдісі
1 топ тапсырмасы: «Алтын адам» жәдігерін өнер туындысы ретінде сипаттайды.
2 топ тапсырмасы: «Алтын адамның» бас киімі әлемге, космосқа көзқарастарын көрсетеді.
3 топ тапсырмасы: Сақтардың дүниетанымындағы «Алтын адамның» киімдегі аңдық стильдің мәнін сипаттау.
Топтар қосымша мәтіндерді оқиды, топта талқылайды, постер жасап, қорғайды.
Қосымша мәтіндер.
1 топ
«Алтын адам» — 1970 жылы Алматы облысы Есік қаласының солтүстігінде темір дәуірінен сақталған Есік қорғанында табылды. Оны археолог К.А. Ақышев тапқан.
Антропологтардың анықтауынша жерленген адамның жасы 17-18 шамасында.
Алтын адам киімі 4 мыңға жуық алтын әшекейлермен безендірілген. Ежелгі халықтардың ұғымы бойынша алтын мәңгі өмірді, қуаттылықты білдірген. Бір жағынан, алтын белгілі бір топтың өкілін білдірсе, екіншіден, бағалы металл ретінде күн Құдайы ұғымдарымен байланысты болды және осылайша жерленген адамды мәңгілік өмірге жетеледі.
А лтын - сақтар түсінігінде ескірмейтін, шірімейтін мәңгіліктің символы ретінде болған.
Әшекейлер барыс, бұлан, таутеке, арқар, ат, түрлі құс бейнелерін беретін “хайуанат нақышында” жасалған. Бас сүйектің сол жағынан жаһұт тастармен әшекейленген алтын сырға табылды. Бас киімі кейінгі қазақ киімі үлгілеріне ұқсас, биік, шошақ төбелі, ұзындығы 70 см шамасында. Мойнында дөңгелек жүзік сияқты алтын алқа, іш көйлегі, көкірегінің тұсы, жеңі алтын тоғалармен өрнектелген, саусағында екі алтын жүзік, камзолы құрастырмалы ауыр белбеумен буылған. Белбеуге аңға ұқсас бейнелер, 16 тоға жапсырылған, оң жағында қызыл қынапты ұзын семсер, сол жағында алтын пластиналар жапсырылған қынға салынған темір қанжар — ақинақ, шалбар балағы да алтын тоғалармен әшекейленген.
Киім үлгісі, жерлеу рәсімі, Алтын адамның Жетісу жерін мекендеген сақтардың көрнекті елбасының ұлы немесе жас көсем, әскербасы екенін айқын көрсетеді.
2 топ
С ақтардың әлем құрылымы жөнінде өзіндік түсінігі болды. Әлемдегі тәртіптің, үйлесім мен гармонияның және ондағы бар нәрсенің ұйымдастырушылары Митра, Варуна, Индира секілді құдайлар болды. Әлемнің үлгісі оларға үш дүниенің – жерасты дүниесі – төменгінің, белорта дүниесі – жердің және
жоғарғы дүние – аспанның өзара сәйкестігі болып көрінген. Әлемнің сол, оң, алғы және артқы жақтары болған.
Сақтардың космос жөнінде символикалық түсінігін «Алтын адамның» бас киімінен көруге болады. Бас киім 150 - ге жуық әшекей заттармен безендірілген. Биік, шошақ төбелі, ұзындығы 70 см. Бас киімі әшекейлердің орналасуына байланысты үш бөліктен тұрады: көк әлемі, жер әлемі және жер асты әлемі. Бас киімнің алдыңғы жағына күн белгісі – күллі космостың тұтас бейнесі: төрт қанатты пырақ пен төрт алтын жебе салынған. Бұл күн өз жолымен жүргенде айналып өтетін барша үш дүние мен жалғанның төрт бұрышын түгел билейтін өктемдіктің өзгеше белгісі. Арқардың алтын статуэткасы бас киімнің ең ұшында орналасқан. Ол таудың мәңгілік қар - мұз басқан шың құздарын мекендеуші жануар тәңірге бір табан жақын, «кіршіксіз» деп есептелген. Әсемдікті көрсетіп тұрған жан - жағындағы төрт жебе, әлемнің төрт жағын бейнелейді. Бас киімдегі жебе тәрізді әшекейлер әлемнің төрт жағын бейнелейді. Ал құстың қанаттары жоғарғы билікті, жоғарғы әлемді білдіреді.Алдыңғы жақты сақтар жалғанның шығыс жағы, артқы жақты – батыс жағы деп есептеген. Осындай мұрақты тәжді кигізу көсемге күллі мифологиялық Космосты билеуді берді деген ұғымды білдірген. Көсем – дүниенің кіндігі, оның орталығының бейнесіндей болған, ал оның киіміндегі символдардың бәрі мифологиялық ұғымдар.
3 топ
Б.з.б. VІІ ғасырдан бастап далалы аймақтар өнерінде - аңдық стиль пайда болды. Оның негізгі тақырыбы - аңдарды және аңыздардағы қиял-ғажайыптарды бейнелеу. «Аңдық стиль» өнері сәндік сипатта қолданылды. Аңдық әртүрлі бейнелермен қола қазандар, құрбандық заттары, қару-жарақтар, ат әбзелдері мен киімдер әшекейленді. «Аңдық стиль» өнерімен сақтар Алдыңғы Азия мен Иранға жасаған жорықтарында танысты. Осы жерден сақтарға алғаш рет «өмір ағашы» дейтін арыстан бейнесі тарады. Өнерде арыстанды бейнелеу Арал маңындағы сақтардың тұрақты тақырыбы болған. Бұл ұғым жергілікті Жылқы, қой, бұғы, ақбөкен, барыс, жолбарыс, бүркіт, қасқыр, қоян сияқты жануарлар мен аң-құстардың бейнелеріне ауысты. Бұл өнердің негізі – ежелгі аңыздарда сақталған адамның әртүрлі жануарлардан шыққандығы туралы түсінік болып табылады. Адам өзінің тегін табиғатпен байланыстырып, өздерін соның бөлшегі деп ойлады. Әрбір ру немесе тайпаның шыққан тегі аңдар болып есептелген. Сондықтан аң бейнелері бар заттар қасиетті бойтұмар ретінде саналды. Б.з.б. ІІІ-ІІ ғасырларда «Аң стилі» дамудың шегіне жетіп, шынайылық негізін жоғалтып, ою-өрнектік кескінге айналды. Біздің заманымызға өтер алдында бұрын көрнекті өнер болған бұл стиль жоғалып кетті.
Дескриптор'>Бағалау критерийі
|
Дескриптор
|
Қазақстандық ғалымдардың археологиялық жаңалықтарды біледі, «Алтын адам» жәдігерінің құндылығын, ерекшелігін айқындайды, ежелгі көшпелі тайпалардың дүниетанымын сипаттайды.
|
«Алтын адам» жәдігерін өнер туындысы ретінде сипаттайды.
|
Алтын адамның» бас киімі әлемге, космосқа көзқарастарын көрсетеді.
|
Аңдық стиль – сақтардың дүниетанымын көрсетеді.
|
Кері байланыс: Екі жұлдыз, бір тілек
Ж. 2 тапсырма. Венн диаграммасы
Андрондықтардың Сақтардың
мәдениеті мәдениеті
Айырмашылығы Ұқсастығы Айырмашылығы
 
Дескриптор
Андрондықтардың айырмашылығы: діни көзқарастары қарапайым болды, адам мүрдесін «жер ананың» қойнына анасның құрсағында жатқан қалыпта қойған. Құдайлар аспанда 2 дөңгелекті арбамен жүреді деп сенген.
Сақтардың айырмашылығы: 3 әлем барына, әлемнің 4 бұрышы барына сенген. Соғыс құдайына табынған. Сақтар мәйітті бальзамдаған, қызыл бояу жаққан.
Ұқсастығы: өлікпен бірге заттарды қоса көмген. Тұмар таққан. Тотемизм, анимизм, фетишизм ғұрыптарына сенген. Аруаққа сыйыну. Күнге, отқа табынған.
Кері байланыс: бас бармақ арқылы
ЖТ. 3 тапсырма. Тест
1) Алтын адамды ашқан археолог?
А) Ә.Марғұлан
В) К.Ақышев
С) Ә.Төлебаев
2) Алтын адам" қай ғасырға жатады?
А) Б.з.б. ІІ –ІІІ ғ.
В) Б.з.б. IV-V ғ.
С) Б.з.б. V-ІV ғ.
3) Сақтардың тайпаларының діни наным-сенімі
А) Пұтқа
В) Күнге Айға
С) Ата-баба аруғына
4) Сақтарда үш әлемді киімнің қай бөлігінде бейнеледі?
А) тек бас киімдерінде
Б) кеудешесінде
С) аяқ киімінде
5) Сақтар өздерінің сақ мифологиясын немен байланыстырады?
А) Желмен
В) Күн және отпен
С) Дауылмен
6) Сақтарда ... бейнесі бар заттар тұмар мен бойтұмар рөлін атқарды
А) Күн
В) Ай
С) Аң
7) Сақ қоғамынан табылған әшекейлер мен бұйымдар ... жатады
А) Геометриялық стильге
В) Аңдық стильге
С) Өсімдік стиліне
8. «Алтын адамның» киімі неше мың алтын әшекеймен безендірілген?
А) 3мың
В) 4мың
С) 5 мың
Бағалау критерийі
|
Дескриптор
|
Ежелгі көшпелі тайпалардың дүниетанымын сипаттай алады
|
1-А 5-В
2-С 6-С
3-С 7-В
4-А 8-А
|
Кері байланыс: Қол шапалақтау
|
https://youtu.be/YA8jHY8oivc
https://kk.wikipedia.org/wiki/
repository.enu.kz
|
Мен қысқа мерзімді жоспарымда топпен, жұппен, жеке жұмыс ұйымдастырдым.
Сабақтың мақсаты оқушының қажеттіліктеріне сай және білім сапасын арттыру үшін құрастырылды.
Оқушылардың білім деңгейлері ескеріле отырып бірнеше тапсырмалардың түрлері берілді. Оқушылар ынтымақтастықтық ортада жұмыс жасай отырып логикалық ой -өрістерін арттырып, тарих пәніне деген қызығушылықтары артты. Мен қысқа мерзімді жоспарымда топпен, жұппен, жеке жұмыс ұйымдастырдым.
Сабақтың мақсаты оқушының қажеттіліктеріне сай және білім сапасын арттыру үшін құрастырылды.
|
Екі жұлдыз, бір тілек.
Бас бармақ,
Смайликтер
«Өмір ағашы»
|
Техникалық қауіпсіздік ережелерін ғаламтормен жұмыс жасағанда тоқ көзін дұрыс қолдануда сақ болу.
|
