ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ
ТӘУЕКЕЛДІ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА, ЖЫНЫСТЫҚ ҚАНАУШЫЛЫҚҚА ЖӘНЕ АДАМ
САУДАСЫНА ОСАЛДЫҒЫН БАҒАЛАУ
23
қолданды, сондықтан да осыған орай барлық
балалардың, әсіресе қоғамнан айтарлықтай
бөлініп қалған балалардың білім алуға,
денсаулықты сақтау қызметтеріне, қолайлы
санитарлық жағдайларға таза суға және тағы
басқа да өмір сүруге, өсуге және дамуға қажетті
қызметтерге қол жетімділігі үшін балалар
арасындағы мүмкіндіктер теңсіздігінің негізгі
себептерін түсініп, оларға қатысты тиісті шара-
ларды қолдануға тырысуда.
Мүмкіндіктер теңдігіне негізделген атал-
мыш әдісті қолдана отырып,
осы бағалаудың
мақсаты болып балалар өміріндегі мүмкіндіктер
теңсіздігінің жүйесін, мүмкіндіктер теңсіздігінің
адам саудасы мен қанаушылыққа ұшырауға
қатысты осалдығына деген ықпал ету жүйесін
түсіну табылады. Сонымен қатар, бағалау
балалық шақты қорғау жүйесінің ішінде, сондай-
ақ әлеуметтік жағынан осал балаларды қорғау,
оларға қолдау көрсету стратегияларында мүмкін
орын алған мүмкіндіктер теңсіздігін түсінуге
тырысады. Мүмкіндіктер теңдігі ұстанымына
негізделген әдісті ұстана отырып, өткізілген
бағалау мәліметтерді осал балаларды, адам
саудасының
құрбандарын, секс-жұмыскерлерін
қоса алғанда әр түрлі балалар/жасөспірімдер
санаттары арасындағы ерекшеленетін үлгілер
мен нәтижелерді айқындайтын әдіс арқылы
талдайды.
Үш санат бойынша (санаттарды анықтау үшін
3-бөлімді қараңыз) мәліметтерді дезагрегирлеу
арқылы мүмкіндіктер теңсіздігі жүйесінің толық
көрінісі ашылады. Бұл талдау нәтижелері балалық
шақты қорғау және барлық балалар құқықтарын
қорғау жүйесін жетілдіру мақсатында ұлттық са-
яси диалогты және бағдарламаларды жоспар-
лау үдерісін ақпараттандыру құралы ретінде
қолданылуы мүмкін.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АДАМ САуДАСЫ МЕН
ЖЫНЫСТЫҚ ҚАНАуШЫЛЫҚҚА ҚАТЫСТЫ
БАЛАЛАр ОСАЛДЫҒЫН ЗЕрТТЕу НЕ үШіН
ҚАЖЕТ?
Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталық
(Омбудсмен мекемесі)
ЮНИСЕФ-тің, АҚШ-
тың халықаралық даму агенттігінің (ЮСАИД),
Норвегияның Сыртқы істер министрлігінің
қаржылық және техникалық қолдауымен,
сондай-ақ Халықаралық көші-қон ұйымының
көмегімен Қазақстанның 7 қаласындағы
балалардың/жасөспірімдердің осал санаттары
туралы осы жан-жақты зерттеуінің өткізілуін
алға тартты.
Бастапқыдан-ақ, Қазақстан үкіметінің балалық
шақты қорғау жүйесін реформалауға және
жетілдіруге, тәуекелді мінез-құлық, адам саудасы
және жыныстық қанаушылыққа қатысты ба-
лалар осалдығын төмендетуге бағытталған
жұмыстарына қолдау көрсетіп, үкіметті
ақпараттандыру мен қолдау мақсаты болып алға
қойылды.
Бұл зерттеу негізгі төрт мақсатқа жетуді көздеді:
•
балалардың/жасөспірімдердің осалдығы ту-
ралы, олардың үйден кетуіне себеп
болатын
итермелеуші және қызықтырушы фактор-
лар туралы, адам саудасы мен жыныстық
қанаушылық құрбанына айналу жолдары ту-
ралы көбірек ақпарат алу;
•
жыныстық қанаушылық мақсатымен
балалардың/жасөспірімдердің ішкі саудасы
туралы, сонымен бірге осы сауда жолының
бағыттары туралы көбірек ақпарат алу;
•
жыныстық қанаушылық пен адам сауда-
сына ұшыраған
әлеуметтік жағынан осал
балалардың/жасөспірімдердің тәуекелді
мінез-кұлыққа әуестігі туралы көбірек ақпарат
алу;
•
жыныстық қанаушылық пен адам саудасы-
на ұшыраған әлеуметтік жағынан осал бала-
лар үшін балаларды қорғау жүйесінің және
құрбандарға көмек көрсету қызметтерінің қол
жетімділігі туралы көбірек ақпарат алу, соны-
мен бірге балаларды қорғау жүйесінің және
құрбандарға көмек көрсету қызметтерінің
кемшіліктерін анықтау.
Жиналған мәліметтерді талдау мен осы есепті
жазу зерттелмелі мәселенің мәнін қалың
бұқараға, мемлекеттік
лауазымды тұлғаларға
және жоғары шенеунікті саясаткерлерге, бала-
лар және балалық шақты қорғау, адам саудасы,
жыныстық қанаушылық мәселелерімен айна-
ласатын халықаралық ұйымдар мен үкіметтік
емес ұйымдарға, сондай-ақ қылмыстылық
құрбандарын қолдау және оларға көмек көрсету
қызметтеріне дейін жеткізеді деп үміттенеміз.
ПАйДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕр ТіЗіМі
1. Адам саудасы туралы есеп 2011 ж. АҚШ
мемлкеттік департаменті. Вашингтон,
Колумбия округі.
2. Шеллей, Л. (2010). Адам саудасы: әлемнің
зор болашағы. Кэмбридж университетінің
баспасы.
3. Адам саудасы туралы есеп 2011. АҚШ
мемлекеттік департаменті. Вашингтон,
Колумбия округі.
4. Адам саудасы туралы есеп 2011. АҚШ
мемлкеттік департаменті. Вашингтон,
Колумбия округі.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ТӘУЕКЕЛДІ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА, ЖЫНЫСТЫҚ ҚАНАУШЫЛЫҚҚА ЖӘНЕ АДАМ САУДАСЫНА ОСАЛДЫҒЫН БАҒАЛАУ
24
2-тарау
ЗЕрТТЕу үЛГіСі
С методологической точки зрения изучение социально-уязвимых, подвергшихся
сексуальной эксплуатации и торговле детей/молодежи является очень сложной
задачей, так как данная категория представляет собой скрытый контингент. В
Казахстане возникло множество сложностей с изучением данного скрытого кон-
тингента. Во-первых, многие социально-уязвимые, подвергшиеся сексуальной экс-
плуатации и торговле дети и молодежь остаются не выявленными системой защиты
детства, или если они были выявлены, то они часто
содержатся в государственных
жилых учреждениях или в местах предварительного заключения правоохранитель-
ных органов, являющихся закрытыми для широкой общественности. Во-вторых, со-
циально-уязвимые, подвергшиеся сексуальной эксплуатации и торговле дети/мо-
лодежь обычно не хотят рассказывать о пережитом опыте, включая рассказы об их
торговцах, эксплуататорах и их рискованном поведении (например, об употребле-
нии алкоголя, наркотиков, незащищенном сексе и намеренном нанесении вреда
себе, суицидальном поведении). В-третьих, Адам саудасының құрбандары зачастую
боятся негативной реакции со стороны других и даже возмездия со стороны своих
торговцев и эксплуататоров за то, что осмелились
рассказать о своем опыте, будучи
жертвами торговли людьми.
