Республиканский учебно-методический центр дополнительного образования

4 
 
 
Содержание  
 
 
Введение 
88 
 
1. 
Профессиональная  ориентация  школьников  в  условиях 
функционирования системы дополнительного образования 
 
91 
 
2. 
Деятельность  педагога  дополнительного  образования  по 
организации профессиональной ориентации школьников. 
Педагог дополнительного образования и характеристика его 
деятельности 
 
 
 
94 
 
3. 
Беседа  по  профориентации:  «Кот  в  мешке,  или  Типичные 
ошибки при выборе профессии»
 
 
100 
 
4. 
Тренинг-игра «Как стать успешным» 
106 
 
5. 
Создание  профориентационного  центра    в    организации  
общего среднего или дополнительного образования  
 
111 
 
6. 
Разработка и использование профессиограмм 
118 
 
7. 
«Я в мире профессий». Тренинг для подростков 
123 
 
8. 
Заключение 
143 
 
9. 
Из  опыта  работы  организаций,  реализующих  программы 
дополнительного  образования  детей  (из  опыта  работы 
педагога- 
психолога 
МШЛ 
№3 
им 
А.С.Пушкина 
г.Степногорск М.А.Савкиной) 
 
 
 
145 
 
10.  Курсы  по  выбору  «  Я  и  моя  профессия».  «Шаги  к 
профессии» 
 
145 
 
11.  Образовательная  программа  дополнительного  образования 
детей  «ВЫБОР ПРОФЕССИИ» 
 
157 
 
12.  Образовательная 
модифицированная 
программа 
дополнительного  образования  детей  «Профессиональное 
самоопределение» 
 
 
160 
 
13.  Профессиональное  самоопределение  в  школе  (из  опыта 
работы  директора  Красноярской  основной  школы  Северо-
Казахстанской области О.В.Михайловой) 
 
 
165 
 
14.  Профессиональное  самоопределение  в  школе  (из  опыта 
работы  Детско-юношеского  центра  экологии  и  туризма» 
г.Павлодар) 
 
 
168 
 
15.  Организация 
дистанционного 
обучения 
в 
системе 
дополнительного образования детей  
 
170 
 
16.  Список литературы 
173 
 
 
 
 
 
 

5 
 
Кіріспе  
 
Мамандық  таңдау  мәселесі  жоғары  сынып  оқушыларының 
алдында  әрдайым  маңызды  болады,  ал  қазіргі  уақытта    бұл  мәселе 
біздің  қоғамымызда  болып  жатқан  өзгерістерге  байланысты  өте  өзекті 
болуда.  
Заманауи  экономикалық  және  саяси  жағдай  адамның  жеке 
психофизиологиялық  ерекшеліктеріне  өте  жоғары  талаптар  қоюға 
мәжбүрлейді.  Нарықтық  қатынас  еңбек  мақсаттары  мен  сипаттарын 
түбегейлі  өзгертеді:  оның  қарқындылығы  өседі,  шиеленісі  күшейеді, 
жауапкершілікті,  төзімділікті  және  жоғары  кәсіби  шеберлікті  талап 
етеді.      
Көптеген  жаңа  кәсіптер  туралы  оқушыларда  ақпарат  жоқ,  оған 
қоса дәстүрлі кәсіптер де елеулі өзгерістерге ұшырады. Адамға кәсіптің 
қажеттілігі және оның жеке ерекшеліктері, еңбек нарығының сұранымы 
сияқты факторларды ескере отырып, кәсіби таңдау жасау, мамандықты 
табысты  игеру,  еңбек  қызметіне  үйлесімді  кіру,  маманның  бәсекеге 
қабілеттілігін қалыптастырудағы маңызды шарты, сонымен бірге оның 
отбасының амандығы болып табылады.         
Қосымша 
білім 
саласы 
ел 
алдындағы 
экономикалық 
жауапкершіліктегі  өзінің  үлесін  сезінуі  керек.  Кәсіби  бағдарлау 
жұмысы  оқушылар  келешегінің  қажеттілігі,  экономикалық  жүйемен 
білім  жүйесін  байланыстыратындықтан  қосымша  білім  жүйесінің 
қызметінде  маңызды  орынға  ие.  Қоғамның  саулығы  үшін,  қосымша 
білімнің  әрбір  түлегі  өз  қызығушылықтарына,  икемділігіне  толықтай 
қолданулар  мүмкіндігін  алуы,  өз  еңбегінен  терең  қанағат  алуда  және 
барынша көп пайда әкелетіндей қоғамдық өндіріс жүйесінде өз орнын 
іздеуде күшін, уақытын (қаражатын да) жоғалтпауы керек.  
Білімнің 
барлық 
сатыларын 
қамтитын  кәсіби  бағдардың  кешенді 
жүйесін  құруды  қосатын,  қосымша 
білімде  сапалы  жаңа  білім  үлгілерін 
әзірлеу қажеттілігі туындады.  
Дұрыс  таңдалған  кәсіп  адамдың 
икемділігі 
мен 
қызығушылығына 
сәйкес 
келеді, 
қабілеттілігімен 
толықтай  үйлесімде  болады.  Тек 
осындай  жағдайда  ғана  мамндық 
қанағат пен қуаныш алып келеді.  
Білім алушылар кәсіптер туралы жан-жақты ақпараттарға, кәсіпті 
таңдау  кезеңінде  білікті  кеңеске,  кәсіптік  қалыптасу  барысында  көмек 
пен  қолдауға  мұқтаж  болды.  Дәл  осы  жұмысты  қосымша  білім 
педагогтері ұйымдастыра алады.  

6 
 
Қазіргі  өндірістік  кадрлардың  кәсіби  дайындық  деңгейіне  деген 
бұрынғыға  қарағанда  тағы  да  талаптарының  көбірек  өсу  кезеңі,  білім 
алушылар  басым  бөлігінің  кәсіби  ойлары  көбінесе  белгілі  кәсіби 
кадрлардың 
елдің 
экономикалық 
қажеттіліктеріне 
сәйкес 
келмейтіндіктен, 
оқушыларды 
кәсіби 
бағдарлау 
мәселелерін 
өзектендіреді.   
Мамандық  таңдауға  дайындық  тұлғаның  жан-жақты  және 
үйлесімді  дамуының  ажырамас  бөлігі  болғандықтан  маңызды  болып 
табылады,  оны  жекеше  түрде және  тұлғаның  физикалық,  эстетикалық, 
саяси    және  зияткерлі,  еңбекті,  адамгершілік  қатынасын,  яғни  оқыту-
тәрбиелеу процесінің барлық жүйесімен қарастыру керек. Оқушыларды 
кәсіби  бағдарлау  бойынша  жұмысты  жалпы  білім  беру  мекемелерінен 
басқа қосымша білім беру ұйымдары жүргізеді. Олар сонымен қатар өз 
оқушыларына кәсіп таңдауда көмек көрсету мәселесін шешеді.    
Қойылған  міндеттерді  табысты  іске  асыру  үшін  осы  білім 
ұйымдарында  оқыту  процесінің  ерекшеліктерін,  балалардың  жеке-
тұлғалық  ерекшеліктерін,  әлеуметтік-экономикалық  жағдайларын 
өзгертетін, қосымша білім беру ұйымының өзгешелігін есепке алатын, 
білім  алушыларды  кәсіби  бағдарлау  процесін  ұйымдастыруға  ғылыми 
негізделген қадам қажет.   
Қосымша  білім  беру  ұйымдарындағы  оқыту  процесі  тұлғалық-
бағдарлау  сипатта  болады.  Осылайша  қосымша  білім  беру 
ұйымдарында  балаларды  кәсіби  бағдарлау  концепциясын  әзірлеуде 
жеке бас ықпалын іске асыру мәселесін өзектендіреді. 
Ғалымдар  заманауи  педагогикалық  ғылым  және  білім  беру 
тәжірибесі  алдында  балаларды  кәсіби  бағдардау  саласында  жаңа 
міндеттерді 
анықтайды. 
Ғылыми 
әдебиетті 
талдау 
келесі 
қайшылықтарды көрсетті:  
-  осы  процестің  жаңа  теориялық-әдістемелік  негіздерінің  әлсіз 
өңделуі және кәсіпті саналы түрде таңдауға балаларды үлкен әлеуметтік 
және жеке бастық мәнділігінде дайындау арасында;  
-  қосымша  білім  беру  ұйымдарындағы  балаларды  кәсіби 
бағдарлау  теориясында  осындай  ықпалдың  өңделуінің  жеткіліксіздігі 
және еңбек нарығы мен өңірдің әлеуметтік-экономикалық қажеттілігін, 
табиғи  қабілеттілігін,  олардың  жеке,  тұлғалық  ерекшеліктерін 
есептеумен  балаларды  кәсіби  бағдарлау  процесіндегі  кәсіпқойлық  өзі 
шешім қабылдауындағы ықпалдандырудың нақты қажеттілігі;    
-  Білім  алушылардың  кәсіби  өзін  өзі  анықтауына  себепкер  жеке 
тұлғаға  бағдарланған  технологияларды  қолдану  қажеттілігі  және  
балаларға  қосымша  білім  беру  процесінде  оларды  қолдануға 
педагогтердің жеткіліксіз дайындығы.   
Көрсетілген  қайшылықтар  негізінде  мәселелер  мынадай  түрде 
қалыптастырылған әдістемелік ұсынымдар тақырыбы анықталған.