ҚР әкімшілік құқығы Санасыров Н. Т. 2016 ж

1. 
   Әкімшілік жазалаудың себептері қандай?
   
2. 
   Әкімшілік жазалаудың түрлерін атаңыз?
   
3. 
   Әкімшілік жазаладың қолдану аясы қандай?
   

1. 
   Әкімш. құқ/бұзушылық түсінігі.
   
2. 
   Әкімш. құқ/бұзушылық түрлері.
   
3. 
   Әкімш. құқ/бұзушылық туралы істерді қарайтын уәкілетті органдар.
   

1. Қылмыс - бұл ҚР қылмыстық кодексінде көрсетілген, қылмыстық жауапкершілік пен қылмыстық жазаны туындататын қоғамға аса қауіпті іс-әрекет.

2. Теріс қылық - қоғам өмірінің әр түрлі саласындағы жасалатын ж/е әр түрлі салдар туғызатын қоғамға орташа ж/е кішігірім қауіпті іс-әрекеттер (әкімшілік, азам.-құқ-тық, материалдық бөліктік, тәртіптік).

Әкімш. құқ/бұзушылық үшін жаза қолданылады. Әкімшілік жаза әділ, құқ/бұзушылықтың сипатына, оның жасалу мән-жайларына, құқық бұзушының жеке басына сай келуі шарт. Жеке адамға әкімш. жаза қолдану кезінде жасалған әкімш. құқ/бұзушылықтың сипаты, кінәлінің жеке басы, оның құқ/бұзушылық жасағанға дейінгі ж/е одан кейінгі мінез-құлқы, мүліктің жағдайы, жауаптылықты жеңілдететін ж/е ауырлататын мән-жайлар ескеріледі. Бір әкімш. құқ/бұзушылық үшін негізгі ж/е қосымша әкімш. жазалардың қолданылуы мүмкін.

1. кінәлі адамның шын өкінуі;

2. кінәлі адамның құқ/бұзушылықтың зиянды зардаптарын болдырмауы, залалды өз еркімен өтеуі немесе келтірілген зиянды жоюы;

3. әкімш. құқ/бұзушылықты күшті жан толқынысының әсерімен не жеке басының немесе отбасының ауыр жағдайлары салдарынан жасау;

4. әкімш. құқ/бұзушылықты кәмелетке толмаған адамның жасауы;

5. әкімш. құқ/бұзушылықты жүкті әйелдің немесе 3 жасқа дейінгі баласы бар әйелдің жасауы;

6. әкімш. құқ/бұзушылықты күш қолдану немесе психикалық мәжбүрлеу нәтижесінде жасау;

7. әкімш. құқ/бұзушылықты қажетті қорғанудың заңдылығы шарттарын бұзу, құқықка қарсы қол сұғушылық жасаған адамды ұстау, бұйрықты немесе өкімді орындау кезінде жасау.

1. тиісті уәкілетті адамдардың құқыққа қарсы мінез-құлықты тоқтатуды талап еткеніне қарамастан оны жалғастыра беру;

2. бұрын жасаған әкімш. құқық бұзушылығы үшін әкімш. жауапкершілікке тартылған, мерзімі бітпеген адамның біртекті әкімш. құқ/бұзушылықты 1 жыл ішінде қайталап жасауы;

3. кәмелетке толмаған адамды әкімш. құқ/бұзушылыққа тарту;

4. кінәлі адамның біле тұра ауыр психикалық ауруымен ауыратын адамдарды, не әкімш. жауаптылығы туындайтын жасқа жетпеген адамдарды әкімш. құқ/бұзушылық жасауға тартуы;

5. ұлттық, нәсілдік ж/е діни жек көрушілік немесе жауласушылық себебі бойынша, басқа адамдардың заңды әрекеті үшін тек алу, сондай-ақ, басқа құқық бұзушылыкты жасыру немесе оның жасалуын жеңілдету мақсатында әкімш. құқ/бұзушылық жасау;

6. адамға немесе оның жақындарына қатысты белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіптік немесе қоғамдық борышын орындауына байланысты әкімш. құқ/бұзушылық жасау;

7. кінәлі адамның біле тұра жукті әйелдерге қатысты, сондай- ақ жас балаға, басқа да қорғансыз немесе дәрменсіз адамға не кінәліге тәуелді адамға қатысты әкімш. құқ/бұзушылық жасау;

8. адамдар тобының әкімш. құқ/бұзушылық жасауы;

9. табиғи апат жағдайында немесе басқада төтенше жағдайлар кезінде әкімш. құқ/бұзушылық жасау;

10. маскүнемдік, нашақорлық немесе уытқүмарлық масаң күйде әкімш. құқ/бұзушылық жасау.

2. Әкімш. құқық бұзушлық түрлері.

Жеке адамның құқықтарына қол сұғатын әкімш. құқ/бұзушылықтар:

а) азаматтардың тіл тандау құқықтарын шектеу;

б) еркін жүріп тұру ж/е тұрғылықты жер таңдау құқықтарын шектеу;

в) азаматқа ақпарат беруден бас тарту;

г) еңбек туралы заңдарды бұзу;

д) зейнетақымен қамтамасыздандыру туралы заңдарды бұзу;

е) еңбекті қорғау ережелерін бұзу;

ж) ұжымдық шарт, келісім жөніндегі келіс сөздерге қатысудан жаптару;

з) ереуілге қатысуға немесе оған қатысудан бас тартуға мәжбүрлеу.

Азаматтардың сайлау құқықтарына қол сұғатын әкімш. құқ/бұзушылық.

а) үгітке тиым салынған кезеңде оны жүргізу.

б) Президентке, депутатқа немесе езге де сайланбалы қызметке кандидат туралы көрінеу жалған мәліметтер тарату;

в) сайлау комиссиясы (рефер. комиссиясы) мүшесінің, байқаушының құқықтарын бұзу;

г) азаматтарға басқа адамдар үшін дауыс беруге мүмкіндік жасау мақсатында сайлау бюллетендерін (дауыс беруге арналған бюллетендер) беру, т. б.

Кәмелетке толмағандардын құқығына қол сұғатын әкімш. құқ/бұзушылық.

а) ата-аналардың немесе олардың орнындағы адамдардың балаларды тәрбиелеу жөніндегі міндеттерді орындамауы

б) кәмелетке толмағандарға алкоголь, темекі бұйымдарын сату ж/е т.б.

Сауда ж/е қаржы саласындағы әкімш. құқық бұзушылық.

а) Тұтынушыларды елеусіз мөлшерде алдау (тауардың тұтыну қасиеттеріне немесе сапаларына қатысты кем өлшеу, таразыдан жеу, кем есептеу, алдау).

б) қару-жарақ пен оқ-дәрі сату тәртібін бұзу;

в) тауарларды құжаттарсыз сату;

г) банк, валюта зандарының талаптарын бұзу;

д) клиенттерге, несие (кредит) берушілерге ж/е алушыларға (заемшыларға) банк қызметін көрсетуге байланысты талаптарды бұзу.

1. аудандық ж/е соларға теңестірілген соттардың судьялары;

2. кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау жөніндегі аудандық (қалалық) қалалардағы аудандық комиссиялар;

3. ішкі істер органдары, мемл-тік инспекция органдары.