Тауарларды сату; мүліктерді сату

• 
  тауарларды сату;
  
• 
  мүліктерді сату;
  
• 
  дебиторлық қарыздың өсуі;
  
• 
  акциялар мен облигацияларды қолма-қол ақшаға сату.
  Айналым капиталының «кету» факторлары болып табылатындар:
  
• 
  шикізат пен материалдар сатып алу;
  
• 
  негізгі құралдар объектілерін сатып алу;
  
• 
  несие пайыздарын төлеу;
  
• 
  күмәнді қарыздар бойынша резервтерді ұлғайту;
  
• 
  тауарлы-материалды запастарды есептен шығару;
  
• 
  еңбек ақы төлемдері.
  

Ақша қаражаттарының ең аз мөлшердегі қорының болмауы кәсіпорынның қаржы жағдайының қаншалықты қиыншылықга екендігін білдірсе керек. Ал ақша қаражаттарының шектен тыс болуы кәсіпорынның шын мәнінде шығынға ұшырап жатқандығын көрсетеді. Біріншіден, бұл инфляциямен және ақшаның құнсыздануымен байланысты болса, екіншіден оларды тиімді орналастырып, пайда табу мүмкіндігін жіберіп алғандықтан болуы мүмкін. Осыған орай кәсіпорындағы ақша қаражаттарын тиімді пайдалану деңгейін бағалау қажеттігі туындайды. Мұндай талдаудың түрлі тәсілдері бар. Мәселен, қаржы қиыншылығының пайда болуының ерекше барометрі ретінде кәсіпорынның ағымдағы міндеттемелері өскен кездегі ағымдағы активтер құрамындағы ақша қаражаттарының үлесінің азаю қарқынын алуға болады. Сондықтан ақша қаражаттары мен неғұрлым жедел міндеттемелер (мерзімі ағымдағы айда аяқталатын) арасындағы қатынасты ай сайын талдау кәсіпорындағы ақша қаражаттарының артықтығының (жетіспеушілігінің) толыққанды суретін бере алады.

Кәсіпорындағы ақша қаражаттарының қозғалысын шынайы ашу, ақша қаражаттарының түсуі мен жұмсалуының біркелкілігін бағалау, сондай-ақ алынған қаржы нәтижесі мен кәсіпорындағы ақша қаражаттарының жағдайын байланыстыру ушін ақша қаражаттарының түсуі мен кетуінің барлық бағыттарын айқындап, талдау қажет.

Осылайша ақша қаражаттарына запастары басқару теориясында жасалған, акша қаражаттарының   көлемін   оптимизациялайтын   модельдер   қолданыла   алады. Мыналарды бағалау туралы сөз болып отыр: а) ақша қаражаттарының және оның эквиваленттеренің жалпы көлемі; ә) олардың қай бөлігін есеп шотта ұстап, ал кай бөлігін оңай өтетін бағалы қағаз ретінде ұстауға болады; б) ақша қаражаттары мен тез өтетін активтердің өзара өзгеруін қашан және қандай көлемде іске асыру. Батыс практикасында Баумол мен Миллер — Оррдың модельдері кең таралған. Бірінші модельді В. Баумол 1952 жылы, ал екіншісін М. Миллер (М. МШег) мен Д. Орро 1966 жылы жасады. Бұл модельдерді отандық практика енгізуге біздегі инфляцияға, жоғары есеп ставкаларына, бағалы қағаздар нарығының дамымағандығына   және   т.б.   қиыншылық   тудырып   отыр.   Сондықтан   бұл модельдердің тек теориялық сипаттамалары мен шартты қолданыс мысалдарын келтіреміз. Баумол моделі.

Кәсіпорын қызметінің басында ақша қаражаттарының максималды және мақсатты деңгейі бар делік. Содан кейін ол белгілі бір мезгіл ішінде біртіндеп жұмсала бастайды. Кәсіпорьшның тауарлар мен қызметтерді сатқаннан түскен барлық  мерзімді бағалы қағаздарға салынады. Ақша қаражатының қоры таусыла салысымен, яғни нөлге жеткенде немесе белгілі бір қауіпсіздік деңгейіне жеткенде кәсіпорын бағалы қағаздардың бір бөлігін сатады да, сонымен ақша қаражаттарының запасын алғашқы деңгейге дейін толтырады. Осылайша қаржы қалдығының есеп шоттағы қалдығы «ағаш кесетін ара тәрізді» график құрайды (11-сурет).

Толтыру сомасы (Q) төмендегі формуламен есептеледі: