Жалпы алғанда, жетекшінің кәсіби-әдістемелік бірлестігі негізінен
теориялық және нрактикалық мәселелермен айналысады. Бірлестік
маслихатында тәрбие процесін басқару және оны кешенді жүргізу, жеке
адамды үжымда тәрбиелеу, тәрбие процесін балалардың
шығармашылығын дамыту т.б. мәселелерді талқылайды. Оларды оқу-
тәрбие процесінде іске асырудың тәсілдерін іздестіреді.
Жеке тұлға құзіреттілігі - өзінің еңбегін жоспарлауға, реттеуге
барынша еркін кұқықты болуы шарт. Іс-әрекет іс жүзіндегі объекгілерді
бағамдауға, жобалауда және қүрастыруда кәсіптік педагогикалық білімді
қалыптастыруымыз кажет.
Кәсіп - адамның дене және рухани күшінің шектеулі ғана саласы,
еңбек іс-әрекетінің белгілі бір түрі.
Мамандық - берілген кәсіптің бір түрі.
Мысалы, кәсіп - мұғалім, мамандық - физика пәнінің мүғалімі.
Қазір ғылыми тілде мұғалім және педагог деген екі үғым бар. Соңғы
кезде педагог кеңірек ұғым деп жүр.
Профессограмма - мүғалімнің, окытушыньщ, сынып жетекшісінің,
педагогтың идеалды үлгісі, эталоны, моделі.
Жіктеу:
Мүғалімнің атқаратын кызметін жіктеу:
- ақпараттық (ақпарат беру);
- дамаьпушылық (ойлауы, елестетуі, тілді дамьггу);
-мобилдік (мобилизационная) (істің, тапсырманың, жаттығудьщ
орьшдалуын қадағалау);
- қалыптастьфушылық (сабақты, сыныптан тыс іс-әрекетті, әртүрлі
деңгейдегі тапсырмалар, өз бетімен жүмыс, т.б.);
- коммуникативті (ата-аналармен, басқа мүғалімдермен, әкімшілікпен,
психологтармен, валеологтармен қарым-қатынас);
- үйьшдастьфушьшық (оқуышыларды, басқа мүғалімдерді, ата-
аналарды, өзін, сабақты, сыныптан тыс жүмыстарды үйымдастырады);
- зерггтеуішлік (жеке тұлға ретінде зерттеу);
Сынып жетекшісі, тәрбиешілердің аткаратын қызметтері:
- ұйымдастырушьшық (сынып сағаттарын, сауалнамалар, экскурсия,
т.б. үйымдастыру);
-тәрбиелілік (оқушьшардың қабілеттерін кез келген әдіспен
тәрбиелеу, қалыптастыру, дамыту);
- ынталандыру (балалардың іс-әрекетін ынталандьфу);
- құжатгармен жұмыс.
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС - ПЕДАГОГИКАЛЬІҚІС-ӘРЕКЕТ НЕПЗІ
1. Педагогикалық қарым-катынастын мәні.
2. Қарым-қатынас құрылымы мен функциялары.
3. Қарым-қатынас стилі және педагогикалық жетекші стилі.
4. Педагогикалық такт.
5. Қарым-қатынас: ғылым және өнер.
6. Педагогикалық этика.
7. Менталитетті дамыту - білім беру жүйесінің жетекші идеяларының бірі.
Еліміз егемендігін алғаннан бері бұрыннан қалыптасқан білім беру
жүйесі терең езгерістерге үшырауда. Педагогикалық үрдістің сапалы
болуына көңіл бөлініп отыр. Солардың бірі - педагогикалық үрдістегі
мұғалім мен оқушының қарым-қатынасы.
Қарым-қатынас - мұғалім, тәрбиеші, тренер, студия жетекшілерінің
бөлінбейтін элементі, негізі. Сабақ, үйірмелердегі, спорт залдарындағы,
шеберханалардағы сабақтар, мейрамдар, саяхат, емтихандар, ата-аналар
жиналысы, педагогикалық кеңестер - мүның бәрі қарым-қатынас,
оқушьшармен, әріптестерімен, әкімшілктермен, ата-аналармен қарым-
қатынас.
Негізгі көңіл аударатын мәселе - педагог пен тәрбиеленуші
арасьшдағы кәсіби қарым-катынас.
Педагогикалық қатынасқа ерекше көңіл белген В.А.Кан-Калик,
А.В.Мудрик, А.А.Леонтьев, А.Б.Ынтықбаева және т.б. ғылыми еңбектері
бар.
Ұстаз өзінің қызметінде карым-қатынастың барлық міндеттерін
атқаруы тиіс, ол мағлұмат беруше де, оқушыны немесе сынып
оқушыларын танып білуші де және үжымдық қатынас пен өзара
катынастарды үйымдастырушы да болады.
Өз міндетіне жаңа кіріскен педагог қызметі сәггі болуы үшін тек қана
пән және психологиялық-педагогикалық білімдері емес, сонымен қатар
қарым-қатынас жасай алуы керек.
Қарым-қатынасқа дайынбыз ба?
Бүл сүрақ көп адамдарға мағынасыз, дүрыс қойылмаған сүрақтар
сияқты көрінеді. Өйткені, біз күнделікті қарым-қатынас жасаймыз, өмір -
қарым-қатынассыз болуы мүмкін емес. Бірақ та жоғарыдағы сүраққа
жауап беруге асықпау керек. Өйткені, мүнда кәсіби педагогикалық қарым-
қатынасқа даярлық туралы сөз болады. Яғни:
1) қарым-қатынас - педагогиканың негізі жөніндегі ұғым;
2) қарым-қатынасты ұйымдастыра білу және өзінің психологиялық
жағдайьгада оны басқара білу;
31
3) педагоітың жеке адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру.
Осы мәселелер төңірегінде әңгімелесейік. Педагогикалық қарым-
қатынастың мәні мен ерекшеліктерін А.А.Бодалева, А.А.Леонтьева,
Н.В.Кузьмина, В.А.Кан-Калик, Я.Л.Коломинский, А.А.Реан, т.б.
педагогтар мен психологтар өз еңбегінде қарастырған.
Педагогикалық қарым-қатынас - қарым-қатынастың ерекше түрі,
«кәсіби категориясы» болып табылады. Ол әрқашан білім беруші,
дамытушы және тәрбиелеуші қызмет атқарады. Педагогикалық іс-әрекет
- динамикалық іс-әрекет: тәрбиеленушілердің жасына қарай әрі
педагогтың, әрі балалардың қарым-катынас көзқарасы, позициясы өзгеріп
отырады.
Кан-Калик былай дейді: «Педагогикалық қарым-қатынас - тәрбиелеу
мен оқыту мақсаты мен міндетін жүзеге асыруды қамтамасыз ететін және
педагог пен оқушыньщ өзара осерін аЁқьшдайтын әдістер мен қүралдардың
жиынтығы».
В.А.Кан-Калик өзінің және басқалардың педагогикалық
тәжірибелеріне сүйене отырып, мүғалім мен оқушы, мүғалім мен сынып
арасындағы қатынастарында кездесетін қиьшдықтардың себебі,
мүғалімнің педагогикалық қатынастың егжей-тегжейін әлі де бойына
сіңірмегені жайлы сөз етеді. Мүғалімге коммуникативті іскерлікті
меңгеріп, оны оқу және тәрбие үрдісінде қолдануы қажет екені айтьшады.
В.А.Кан-Калик мұғалімнің коммуникативті іскерліктері қатарына:
адамдар алдында сөз сөйлей білу; қарым-қатынасқа түсе білу; түрлі
жағдайларды туғыза отырып, шығармашылық іс-әрекетті үйымдастыру;
оқу және тәрбие үрдісінде дүрыс, бір бағыттағы қарым-қатьшасты қүрьш,
оны басқара білу іскерліктерін атайдьі.
Кан-Каликтің пікірі бойынша, педагог өзінің іс-әрекетімен, жүріс-
тұрысы, сейлеуі арқьшы тәрбиеленушілерге үлгі болуы керек. Мұғалімге
коммуникативті іскерліктің баяны мүғалім сөзінің нақтылығы,
түсініктілігі, көңілге жағымды үні, дауыс ырғағы, сөздерінің анықтылығы,
мейірімділігі мен тартымдылығы, міне, осының барлығы үстаздың
оқушыға деген әсерін жоғарылатады.
Үстаз өзінің қызметінде қарым-қатынастың барлық міндеттерін
атқаруы тиіс, ол мағлұмат беруші де, оқушыны немесе сынып
оқушьшарын танып білуші де және ұжымдық қатьгаас пен өзара
қатынастарды ұймьідастьгрушы да бола алады-
Бұл жерде ойға түйетініміз: педагогикалық көзқарас педагог тұлғасы
арқьшы жүзеге асады. Өйткені, қарым-қатынас арқылы оқушының
көзқарасы, ойлауы, өмірге, адамдарға, езіне деген көзқарасы пайда
болады.
32
Достарыңызбен бөлісу: |
