Педагог мамандьіғьіна кіріспе

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БШІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ 
МИНИСТРЛІГІ 
Қазақ мемлекетгік қыздар педагогика институты 
М.К. Бүлақбаева 
ПЕДАГОГ МАМАНДЬІҒЬІНА 
КІРІСПЕ 
(оқу құралы) 
Алматы 2005 

ББК 74.00 
Б 89 
Автор Бұлақбаева М.К. — педагогика гылымдарьшьщ кандидаты 
Пікір жазғандар: 
Ә.Т. Табылдиев - педагогика ғылымдарының докторы, 
профессор; 
И.Р. Халитова - педагогика ғылымдарының докторы, профессор 
Б 89 Бүлақбаева М.К. 
Педагог мамандығьша кіріспе: оқу құралы. - Алматы, 2005. 
- 115 бет. 
І З В ^ 9965-774-02-1 
ББК 74.00 
Б
 4303000000 
00(4)5,)-05 
І8ВИ 9965-774-02-1 
© Бұлақбаева М.К., 
2005 

КІРІСПЕ 
Педагогикалык жоғары оқу орындарында болашак мектеп мүғалімдерін 
даялау барысында мамандык туралы алғашкы мәлімет беруі және оның коғамдағы 
басқа мамандықтармен салыстыргандагы ерекшелігін ашу ерекше орын алады. 
Сопдықтан да алғашқы күннен бастап мұғалімге тән қасиетгер туралы әңгіме 
козғай, оның қыр-сырына үңілу қажет. Осы орайда бүл оку қүралы мамандықтың 
коғамдағы орнын дайындау жолы мен мүғалім келбетін ашуға, қарым-қатынас 
мәдениетімен таныстыруға, теорияны прктикамен үштастыру жолдары туралы 
алғашкы мәліметгер беруге жол ашады. 
Педагог кадрларды даярлау - білім беру жүйесінің негізгі бағыттарының бірі. 
Білім беру жүйесін жаңа түрпатга қайта қүру мүғалім мамандығына, оны 
даярлауға жаңа талаптар қояды. Қай кезеңде болмасын жеке тұлғаның 
қлапытасуының бастауы мектептен, ал мектепте бәрі де мұғалімнен басталады. 
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты жанынан ашылған «Қазақ 
мектебінің даму мәселелері» ғылыми-зерттеу зертханасы педагог кадрлардың 
кәсіби шеберліктерін шыңдайтын мектептердің бүгінгі жайын, қазақ 
мектептерінің даму болашағын, ұстаз келбетін зертгеп, игі жұмыстар атқарып 
келеді. 
Қазіргі әлеуметтік-педагогикалық жағдайда «Педагог мамандығына кіріспе» 
курсын оқып-үйренуге жаңаша талаптар қойылып отыр: 
- болашақ мұғалімдерді педагогикалык ғылыми теориямен қаруландыру; 
- педагогикалық ынтымактастық идеясын білу, өздерінен білім алу, өзін-
өзітәрбиелеу дағдысын қалыптастыру; 
- болашақ мүғалімдердің педагогикалық қызметке қызығушылығьш арттыру; 
жаңа инновациялық оқыту технологияларын үйрену, оны 
шығармашылықпен өз тәжірибесінде қолдана білу. 
Олай болса, «Педагог мамандыгъша кіріспе» пәні бойынша студенттердің 
өздері таңдаған мүғалім мамандығының бағытын, мазмүны мен ерекшелігін, 
болашақ айқын түсінуіне, оның әдіс-тәсілдерін меңгеруге болады. 
ҮсыНылып отырған оқу күралы педагог мамандығьш тандаған студентгердің 
өздігінен ізденіп, білім алуына бағыт-бағдар беруге, зерттеу жүмыстарын 
жүргізіуіне көмегін тигізеді деген үміттемін. 
3 

ПЕДАГОГИКАЛЬІҚІС-ӘРЕКЕТ. 
МұҒАЛМ МАМАҢДЫҒЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА 
1. Педагогикалык іс-әрекеттің мәні, шығуы. 
2. Кәсіби емес педагогикалық іс-әрекет. 
3. Педагогикалық іс-өрекет - кәсіп. 
4. Педагогикалық іс-әрекетгің құндылығы. 
5. Педагог мамандық қызметі мен әлеуметтік міндеті. 
6. Педагогикалык қызметтің құрылымы мен оның ерекшелігі. 
Бұл дәрісте педагогикалық іс-әрекет дегеніміз не? Шығу-тегі неге 
байланысты? Мәні, мазмұны жағынан бұл іс-әрекет басқа да іс-әрекет 
тұрлерінен айырмашылығы неде? Кез келген адам кәсіби түрде онымен 
шұғылдана ала ма? - деген сұрақтар төңірегінде мәселелер 
қарастырылады. 
Қарапайым жағдайда «іс-әрекет» ұғымының синонимдері бар -
жұмыс, іс, әрекет. Ал, ғылымда іс-әрекет адамның тұрмысымен 
байланысты қарастырылады және философия, психология, тарих, 
мәдениетгану, педагогика және т.б. ғылым салаларында оқытылады. Іс-
әрекетке философияда былай анықтама беріледі: «специфически 
человеческой формы активного отношения к окружающему миру», яғни, 
«қоршаған ортаға адамзаттың белсенді қатынасы». 
Ал, психолог Б.Ф.Ломов: «іс-әрекет - көп өлшемді», сондықтан іс-
өрекетгі бірнеше түрге топтауға болады (рухани және практикалык, 
реподуктшпік (орындаупшлық) және шьгғармашылық; жеке және 
ұжымдық т.б.). 
Педагогикалық іс-әрекет - бұл кәсіби іс-әрекет, оның мазмұны 
оқушыларды оқыту, тәрбиелеу, білім беру, дамыту. Мұндағы оқушылар 
деп отырғанымыз әр түрлі жастағы балалар, мектеп окушылары, 
техникум, кәсіби-техникалық училищелердің, жоғары оқу орны 
студенттері т.б.). 
Педагогикалық іс-әрекетгің ең маңызды қасиеттерінің бірі - бұл іс-
әрекетге педагогтың өзін-өзі шыңдауы мен оқытуды өзгертуте 
бағытталған білімділігі, тәргіптілігі, дамытуы. 
Кәсіби іс-әрекет арнайы білімді талап етеді, яғни, сол кәсіпке 
байланысты қызмет атқаруға қажетті арнайы білім, білік, дағдылар 
жүйесін меңгеру. Бұл білім-біліктерді меңгере отырып, теориялық және 
практикалық педагогиканы меңгересіздер; іс-әрекеттің жоғары нәтиже 
алу үшін, кәсіпкерліктің жоғары деңгейіне жету үшін қажет білімдермен 
қаруланып шындалады. 
Кәсіби педагогикалық іс-әрекетпен шұғьшданатын адамды: тәрбиеші, 
мұғалім, оқытушы, педагог деп атайды. Бұл оқу, тәрбие беру 
4 

мекемелеріне байланысты: тәрбиеші - бала бакшада; мүғалім - мектептв; 
оқытушы - техникум, училище, жоғары оку орындарында. Педагог - осы 
түсініктерге жақын, «туыс» үғым. 
Ойланып көрңізідер, педагогикалық іс-әрекет ауқымы қандай кең, 
осы іс-әрекет арқылы қанша адам өтеді? 
Отбасында оқытады, тәрбиелейді (ата-ана, әже мен ата, бала бағушы, 
репетиторлар, үй мүғалімдері); балабақшада оқытады, тәрбиелейді 
(тәрбиешілер, үйірме жетекшілері т.б.); мектепте оқытады, тәрбиелейді 
(мүғалімдер, сынып жетекшілері, үзартылған топ педагогтары, қосымша 
білім беретін педагогтар т.б). Сондықтан есіп келе жатқан адам балалық 
шағынан бастап, көптеген адамдардың педагогикалық іс-әрекеттің 
нысаны болып табьшады. Бірақ, сол адам ер жетеді: техникум, училище, 
жоғары оқу орындарына, курсқа т.б. оқуға түседі. Мүнда да ол 
педагогикалық іс-әрекетке кездеседі, арнайы дайыңдығы бар 
оқытушылар, педагогтар сабак береді, тәрбиеленеді. 
Мамандық алып шыққан соң да, өмірде ез білімін тереңдетіп, 
мамандығын көтеріп, іс-әрекетін өзгертеді, тіпті әртүрлі себептерге 
байланысты мамандығын да өзгертуге тура келеді. Осыған орай, ол әр 
түрлі курстарда оқып, білім жетілдіру институттарында білім алады, жаңа 
және қосымша білім алады және педагогикалық іс-әрекетке түседі. Яғни, 
бірде бір адам педагогикалық іс-әрекет нысаны болмай өмір сүре алмайды 
екен. 
Енді іс-әрекеттің шығуына, пайда болуына келейік. Бүл іс-әрекет 
кашан пайда болды? Осы сүраққа жауап беруге бола ма? Жауапты 
педагогика, педагогикальщ сөздерінің тарихына үңіле отырып беруге 
болады. Осы сөздердің этимологиясын қарастыру керек. Этимология -
происхождение слова. 
Бүл сөздердің тарихы (б.э.д. ҮІ-ІҮ ғ.ғ.) Антикалық Грецияға кетіп 
қалады. Осы кезде алгашқы мектептер ашылып, сауаттылық, білімділік 
азаматгардың ерікті қабілет-қасиеті болып есептеле басталды. Мұнда 
мектепке барар алдыңда ерікті азаматтардың балалары отбасылық тәрбие 
алған. Құлдар жетектеп апарған. Осьвдан баланы жетектейтін -
педагогика пайда болған. 
Ғалымдар былай деп есептейді: тәрбие мен оқыту адамдардың 
әлеуметгік-мәдени іс-әрекеттерінің маңызды түріне жатады. 
Шындығында да: жаңа туган бала - ең көмекті қажетсінетін жан. Ол ұзақ 
уақыт ересектердің қүтімімен болады. Бұның өзі - педагогикалық іс-
әрекет. Кейіннен арнайы дайындығы бар адамдар оқытқан. 
1928 ж. АҚШ зерттеушісі М.Мид «Взросление на Самоа» деген 
кітабын шығарған. Бұл кітапта ұл бала мен қыз баланың тәрбиесі жөнінде 
айтылады. Қыз бала 6-7 жастан бастап, кіші інілеріне көмекші болудан 
бастайды. Бұл уақытқа дейін қарапайым дағдьшар қалыптасады. Ол 
5