Ауыл шаруашылығы министрлігі жанынан жер заңнамасын жетілдіру жөніндегі жұмыс

12

ww

www.ja

w.jasqazaq.kz                       E-mail: jas_qazaq@mail.ru

sqazaq.kz                       E-mail: jas_qazaq@mail.ru

№43-44 (615-616) 28 қазан 2016 жыл

РУХАНИЯТ

РУХАНИЯТ

ТАНЫМ

ТАНЫМ

Се

рі

кб

ол

 ә

ле

мі

не

 са

ях

ат

Серікбо

л әлеміне саях

ат

2016 жылдың 5 

қаңтар күні ғалымның 

туған күнінен бастап 

жыл клемінде Абайдың 

«Жидебай-Брілі» 

мемлекеттік тарихи-

мәдени және әдеби-

мемориалдық қорық-

мұражайының ұжымы 

ғалым мұрасына арналған 

түрлі деңгейдегі мәдени 

шара легін толассыз 

ткізуде.

5 қаңтар күні 

мұражайда «Абайтанудың 

асқан білгірі» атты 

крме ашылып, ол «Қазақтың 

қайтпас қайсар Қайымы» 

атты әдеби-танымдық кешпен 

жалғасын тапты. Ұлы ақынның 

киелі шаңырағы республикалық 

«Қайым Мұхамедханов және 

абайтану мәселелері» атты ғылыми-

тәжірибелік конференция, 

мектеп мұғалімдеріне арналған 

«Қ.Мұхамедханов: ұстаз, ғалым, 

қайраткер» атты ғылыми-тәжірибелік 

семинар ұйымдастырды. Белгілі 

абайтанушы-ғалымдар, ұстаздар 

қауымы з баяндамаcын оқып, 

қайымтану мәселелері сараланды. 

Алматы қаласындағы +дебиет 

және нер институтында ткізілген 

республикалық конференцияға 

мұражай директоры Б.Жүнісбекұлы 

қатысып, «Абай мұражайы және 

Қ.Мұхамедханов» тақырыбында 

баяндама жасап, тұшымды ой-

пікірлерімен бліскен еді. 

Қ.Мұхамедханов халқының 

тәуелсіздігі үшін аянбай күрескен 

қайраткер. Биылғы жылы Абайдың 

«Жидебай-Брілі» мемлекеттік 

тарихи-мәдени және әдеби-

мемориалдық қорық-мұражайы мамыр 

айынан бастап Қайым Мұхамедхановқа 

арналған крмелер керуенін Астана 

қаласынан бастады. 

«Абайтанудың асқан білгірі» 

атты крме жұмысы С.Сейфуллин 

мұражайынан бастау алды. Астана 

қаласының жұртшылығы және қала 

қонақтары бір ай клемінде Қайым 

Мұхамедхановтың ғұмыры мен еңбек 

жолы, шығармашылығымен танысты.

Осы крме керуені Ұлттық музейде 

жалғасын тапты. Бұл крме «Абайдың 

інісі, Алаштың ірісі» атты дңгелек үстел 

аясында ұйымдастырылған еді. 

Барлық саналы ғұмырын Абайды 

зерттеуге арнаған ғалым талай 

қиындықты бастан кешті. Ақиқат 

үшін отқа түсті, сотталды, халық жауы 

атанды. Бірақ қайсар 

азамат ұстанған жолынан 

қайтпады: қорлыққа да, 

зорлыққа тзді. Ұлтшыл 

деген жалған жалаға тап 

болып, Карлагтың аса 

бір ауыр шағын басынан 

кешеді. 

Саяси қуғын-сүргін құрбандарына 

арналған «АЛЖИР» музейінің 

келушілері де «Абайтанудың 

асқан білгірі» крме керуенін 

тамашалады. Сонымен қатар 

«Абайтанудың асқан білгірі» крме-

керуені +.Марғұлан атындағы №40 

мектепте ұйымдастырылды. Бұл 

крмені ткізуге мектеп директоры, 

Қ.Мұхамедхановтың шәкірті, ғалым 

еңбектерінің 10 томдығын жарыққа 

шығаруға атсалысқан Ербол Іргебай 

қолдау крсетті. 

«Абайтанудың асқан білгірі» 

крме-керуенінің соңғы аялдамасы 

Еуразия ұлттық университетінің 

«Отырар» кітапханасы болды. Бұл 

крмені ұйымдастыруға атсалысқан 

Қ.Мұхамедхановтың шәкірті, 

филология ғылымдарының 

докторы, белгілі абайтанушы, 

крнекті ғалым Тұрсын 

Жұртбай. Крме арқылы 

студенттер қауымы 

Қ.Мұхамедхановтың артына 

қалдырған мол мұрасын, мір 

жолымен тереңірек танысты. 

Мұражай мен университет 

арасындағы шығармашылық 

әріптестік одан әрі нығая түсті. 

Қ.Мұхамедхановтың 

мір жолы, қызметі, 

абайтануға қосқан орасан 

үлесі мен ғалымның музей 

ісін дамытудағы еңбегі 

крме арқылы кеңінен 

мағлұмат беріліп жан-жақты 

насихатталып келді. 

Елі үшін еңбек еткен 

Қайым Мұхамедхановтың 

қазақ ғылымы мен міріне 

қосқан айтулы үлесі, 

мір жолы, қызметі қала 

клеміндегі біршама оқу 

орындарда, мекемелерде 

де насихатталды. Қазақтың 

қайсар ұлдарының бірегейі 

Қайым Мұхамедханов мірі мен ғылыми 

қызметі бүгінгі жастарға үлгі-неге. 

Қайым Мұхамедханов еңбегін насихаттау 

болашақ жастар үшін керек. Ендеше, 

бұл іс-шаралар одан әрі жалғасын таба 

бермек. 

   , 

    

     

Қазақ руханиятының 

Қазақ руханиятының 

қайнар көзіндей төл 

қайнар көзіндей төл 

әдебиетіміздің көрнекті 

әдебиетіміздің көрнекті 

қайраткерлерінің бірегейі, абайтану 

қайраткерлерінің бірегейі, абайтану 

мектебінің негізін қалаушылардың 

мектебінің негізін қалаушылардың 

бірі, шәкәрімтанушы және Шәкәрім 

бірі, шәкәрімтанушы және Шәкәрім 

шығармаларын алғашқы насихаттаушы 

шығармаларын алғашқы насихаттаушы 

әрі жарыққа шығарушы ғалым. 

әрі жарыққа шығарушы ғалым. 

Тумысынан асқан дарынды, зор 

Тумысынан асқан дарынды, зор 

қабілетті, биік мәдениетті, сұңқар 

қабілетті, биік мәдениетті, сұңқар 

табиғатты текті тұлға Қайым 

табиғатты текті тұлға Қайым 

Мұхамедхановтың 100 жылдығы еліміз 

Мұхамедхановтың 100 жылдығы еліміз 

бойынша кең көлемде аталып өтуде. 

бойынша кең көлемде аталып өтуде. 

«Ежелден еркіндік аңсаған» ер қазақтың 

«Ежелден еркіндік аңсаған» ер қазақтың 

арда ұлдарының бірі, өле-өлгенінше 

арда ұлдарының бірі, өле-өлгенінше 

Абай рухына адал болып өткен, Мұхтар 

Абай рухына адал болып өткен, Мұхтар 

Әуезовтің сенімді шәкірті болған Қайым 

Әуезовтің сенімді шәкірті болған Қайым 

Мұхамедхановтың рухы мәңгі бізбен 

Мұхамедхановтың рухы мәңгі бізбен 

бірге екендігі ақиқат.

бірге екендігі ақиқат.

Абайтанудың 

Абайтанудың 

бүгінгі биігі

бүгінгі биігі

Оннан астам кітаптың авторы, 

Македония, Түркия, +зірбайжан 

елдерінде ткен «Бүкіл түркі 

дүниесі» ақындар фестивалінің 

лауреаты, «Құрмет» орденінің иегері 

Бауыржан Жақып қара леңнің 

құдіретін зге елдерге мойындатқан 

талант иесі. @зіндік лең рнегімен 

дараланған ақынның леңдері орыс, 

беларус, ағылшын, украин, қытай, 

түрік, македон және қырғыз тілдеріне 

аударылған. Ақын шығармаларының 

дені философиялық иірімдерге толы, 

туған елдің сұлу табиғатын суреттейтін, 

ұлттық бояуы қанық лирикалық 

леңдер. Оның «Астанамен сырласу» 

атты жыр топтамасы, «Тәуелсіз 

Қазақстаным!», «Қазақ жолы», 

«1991 жыл» және т.б. осы сынды ел 

егемендігіне, ткен тағдыр талайы 

мен бүгінгі биік мұратына арнаған 

леңдерінің зі бір тбе. Сыршыл 

ақынның бүкіл қазақ даласын жылатқан 

Семей полигонының қасіретін әлемге 

естірткен «Жан дауасы» поэмасы – 

шоқтығы биік шығармаларының бірі. 

Қырық жыл сынға түссе де қасиетін 

жоғалтпаған, жасампаз, киелі Абай 

жерінің тумасының бұл туындысындағы: 

« ,     

  , 

    ө    . 

   ө , 

         

  », деген лең жолдарынан 

ұлтымыздың тәуелсіздік жолындағы 

тар жол, тайғақ кешуі түгел сыйып 

тұрғандай десек, артық айтқандығымыз 

емес. Бұл шығармадан, сонымен бірге 

Семей қасіреті, ел азабы, туған жердің 

тулақтай кеуіп, бордай үгіліп жатқан күйі 

сол жердің перзенті ретінде жүрегімен 

сезінген ақынның ащы зарын круге 

болады. Бұл дастанның қай тарауын 

оқысаңыз да, жаның шүберекке 

түйіліп, ет-бауырың езіліп, сай-сүйегің 

сырқырайды. 

Кеште Қыздар университетінің 

ақынжанды аруларының орындауында 

ақынның осы бір бүкіл жердің, бүкіл 

елдің қасіретіне арнап шығарған 

«Жан дауасы» поэмасына арналған 

театрландырылған қойылым крсетіліп, 

ел егемендігіне арналған леңдері 

оқылды. Қыздар «Дегелең тауының 

зары», «Жапырақтар жыры», «Қураған 

тоғайдың соңғы мұңы», «Боза даланың 

мұңы», «Тартылған 

зеннің мұңы», 

«Желдің жоқтауы» 

атты дастан 

жолдарындағы 

үзінділермен табиғат 

дауысын адамзатқа 

әсерлі жеткізе білді. 

Поэзиялық кеште, 

сонымен қатар ақын 

құрметіне арналған 

арнау лең оқылып, 

ақынның сзіне 

жазылған «Тұғыр», 

«Егемен елім» әндері 

шырқалды. 

Кеш барысында Бауыржан Жақып 

зінің қазақ рухының табиғаты 

мен тағдырына рілген «Домбыра», 

«Тамыздың 29-ы», еліміздің егемендігіне 

арналған «Менің Қазақстаным!», 

тлқұжатына айналған «Қолтаңба» 

леңдерін және т.б. жастарды 

отансүйгіштік, патриоттық сезімге 

блейтін бірталай шығармаларын оқып 

жырдан шашу шашты. Кеш соңында 

ақын толассыз қойылған жастардың 

лең, поэзия, махаббат, ел руханияты, 

қазақ қызы тақырыптарына арналған 

сұрақтарына жауап беріп, қыздардың 

қара шаңырағына бірнеше кітабын тарту 

етіп, ақ тілегін арнады. 

Б.Жақып «Қыздар университеті 

тәрбиенің, тағылымның, білімнің 

ошағы. Мен үшін саналы, парасатты, 

білімді қыздармен қауышу, 

пікірлеріңізді біліп, үндеріңізді есту, 

сырлы-сұхбат құру ерекше ғанибет, 

үлкен бақыт. Бүгін менің мірімде 

есте қаларлықтай күн болды. Керемет 

мазмұнды кешті ұйымдастырушыларға 

мың алғыс. Ерекше әсер алдым. 

Бұл қасиетті шаңырақтың біз үшін 

орны әрқашан блек. Қаракз 

қарындастарымның білікті де 

білімді маман, шаңырақтың 

тұтқасы, керегесінің берік 

болуы үшін қызмет ететін ұлт 

тәрбиешілері болатынына сенемін. 

+рқайсымыз ел Тәуелсіздігіміз 

үшін қызмет етсек, алдыға қойған 

мақсаттың бәріне жетеміз», 

– деді. 

Ғибратты да тағылымды 

кешке ҚР еңбек сіңірген 

қайраткері, белгілі 

ақын Рафаэль Ниязбек, 

халықаралық «Алаш 

әдеби» сыйлығының 

лауреаты, ақын +ділғазы 

Қайырбеков, Жазушылар 

одағының басқарма 

трағасының орынбасары, 

ақын Жанарбек +шімжан 

қатысып, ақынның 

шығармашылығынан сыр 

шертіп, тл туындыларын 

оқып берді. 

Кеш соңында 

педагогика және психология 

факультетінің деканы, п.ғ.д.профессор 

Сайра Жиенбаева ақынға алтын уақытын 

бліп, жыр әлемімен, сырлы әлемімен 

блісуге келгені үшін үлкен алғысын 

білдіріп, қазақы дәстүр бойынша барша 

қонақтарға сый-сыяпат жасады. @з 

кезегінде ақын қолтаңбасы қойылған 

кітаптарын жастарға тарту етті. 

  

Әдебиет

Поэзия

Тәуелсіздіктің 25 жылдық 

мерейтойына және Семей 

полигонының жабылғанына 

25 жыл толуына орай 

белгілі ақын, филология 

ғылымдарының докторы, 

профессор Бауыржан Жақып 

шығармашылығына арналған 

«Қазақ жолы» атты әдеби-

сазды кеш болып өтті. 

     Әсерлі 

     Әсерлі 

кездесу

кездесу

Осыдан 1 жыл бұрын Маңғыстау ауданында 

лкетанушы, географ, этнограф-ғалым Серікбол 

Қондыбай атындағы мемориалдық музей ашылған 

болатын. Шетпенің орталығынан бой түзеген еңселі екі 

қабатты ғимараттың іші қазақ мифологиясы ілімінің 

негізін қалаушы ғалымның мол мұрасына бай. «Серікбол 

Қондыбай феномені», «Арғы қазақ мифологиясы» және 

мәжіліс залдары бар музей «Ғаламның мифтік моделі» 

экспозициялық залымен толықты. 

Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына және музейдің 1 

жылдығына орай ұйымдастырылған мәдени шарада 

облыстық мәдениет басқармасы басшысының 

орынбасары Бекбол Таңатаров, оның орынбасары 

Пәния Сармурзина, сәулетші, драматург Сайын 

Назарбек, лкетанушы Отыншы Кшбайұлы, 

суретшілер, музей қызметкерлері, ғалымның 

тумаластары «Серікбол Қондыбай феномені», «Арғы 

қазақ мифологиясы» залдарын аралап, Серікбол әлеміне 

саяхаттады. Музей қорында 650-ден астам ғалымның 

пайдаланған кітаптары, қолтаңбасы қалған 72 дәптері, 

баспасз беттерінде жарық крген 150-ден аса мақаласы, 

жарық крген кітаптары және жұмыс блмесінде 

пайдаланған бұйымдары қойылған. 

Кпшілікті рухани ордадағы жаңа залдың 

ашылуымен лкетанушы Сайын Назарбек құттықтады: 

– Қымбатты ағайындар! Серікболдың атағы 

Маңғыстауға сыймай, республикаға, Азияға тараса 

қуанамыз. «Қазақта кімің бар?» дегенде, Абайымыз, 

+бішіміз, +уезовіміз бар десек, енді оның қатарына 

Серікболды да қосамыз. Мұражай адам баласына 

керек пе? Не үшін керек? деп ойлап қарасақ, мұражай 

дүние жүзінде ғылым мен білімге ден қойған ұрпақтар 

мыңжылдық, миллионжылдық бұрынғы тарихты тануы, 

ткен мен бүгінді ұштастыруы, адамның болмысын 

ескі тарихпен нәрлендіру мақсатында жұмыс істейді. 

Серікбол шығармашылығына арналған мұражайды 

Қазақстанға, бүкіл дүние жүзіне мақтанышпен крсете 

аламыз. Серікболды кзіміз крді. @мірін бақытсыз 

болып ткізіп, бақытты болып мірден тті. Себебі еткен 

еңбегінің халқының пайдасына тиетініне кзі жетті, з еңбегінің 

жарыққа шыққанын крді. «Сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап 

та бар қалан», – деп Абай айтқандай, Серікбол кетікке емес, қазақ 

халқының қорғанының қабырғасын қалап кетті. Жыртыққа жамау, 

кетікке кірпіш болған жоқ. Қысқа ғұмырында халықтың мифтік 

образының негізін қалады. Бір ғылым академиясының мыңдаған 

кісілерінің жүздеген жыл ішінде іздеп таба алмайтын дүниесін, 

жұмысын аз жыл ішінде атқарды. Серікбол мірден ткенімен, 

атақ-даңқы бәрімізге мәңгілікке ортақ, – деді сәулеткер. 

Тұғыры биік Тәуелсіздік күнімен құттықтаған Бекбол 

Таңатарұлы мұражай ашылған 1 жыл ішінде еселі еңбек еткен 

ұжымның қызметіне табыс тілеп, «Баба сарын бабауы» Маңғыстау 

нер шеберлерінің антологиясын сыйға тартты. Жаңа залдың 

лентасы қиылған сәттен кейін жиылған жұртшылық «Ғаламның 

мифтік моделі» залында шебер бейнеленген тменгі, ортаңғы және 

жоғары дүниені тамашалады. 

Біз осы мұражайда 2 жыл бойы кркемдік безендіру 

жұмыстарын жүргіздік. Жұмысқа кіріспес бұрын Серікболдың 

шығармашылығын оқып, жан-жақты зерделедік. Басында 

түсінбегендіктен, қайта-қайта оқып шығуға тура келді. 

Маңғыстаудың әр тасы, әр сайы аңыз екеніне кзіміз жетті. 

Экспозициялық залды кркем безендіруде ғалымның «Қазақ 

мифологиясына кіріспе» кп томдығының 9,10,11, 12- томдарына, 

«Маңғыстау географиясы» кітаптарына сүйендік. Серікбол 

шығармашылығындағы мифтік желі бойынша тменгі, ортаңғы 

және жоғары дүниенің кейіпкерлерін кркем бейнелеуге, 

крерменге шынайы жеткізуге тырыстық, – деді суретші Ғалым 

Отарбаев. 

«С.Қондыбай музейінің алғашқы қадамдары» тақырыбында 

ткен мәдени шара аясында облыстың қала, аудандарынан 

келген мұражай қызметкерлері тәжірибе алмасып, саладағы 

зекті мәселелерді талқылады. Облыстық тарихи-лкетану 

музейінің ғылыми хатшысы Ғалия Шаңтемірова «Музей жұмысын 

ұйымдастыруда жаңа жобаларды қолдану», аталмыш музейдің қор 

блімінің меңгерушісі Жадыра Кетеева «Музей қоры жұмысын 

жүргізудің тиімді жолдары» тақырыбында баяндама жасады. 

Серікбол Қондыбай атындағы мемориалдық музейдің директоры 

Рима Бердиева кпшілікті рухани орда ашылғалы бері жасалған 

жұмыстардан хабардар етіп, мәдени шараны қорытындылады. 

«Дарын» қосымша білім орталығының директоры Ескендір 

Құмбаев «Ғаламның мифтік моделі» залына кірген кезде ертегілер 

әлеміне енгендей болдым. Алдымен жерасты патшалығына 

енгенде қараңғы дүние алдыңнан шығады. Жер астынан ортаңғы 

дүниеге ткен кезде жарық дүниеге келгеніңді сезесің. Алып 

бәйтерек, оны қорғап жатқан жылан және басқа да алқызыл 

әлемнің кейіпкерлерімен кездесесің. Ғалымның мифтік- 

танымдық бағытындағы тақырыбын мазмұнды крініспен 

айшықтай түскен жаңа залдан ерекше әсер алдым», – деді. 

Сондай-ақ ол маңғыстаулықтарды Серікбол әлеміне саяхаттауға, 

мұражайды аралауға, рухани азық алуға шақырды. 

 ∂,

! " " #$%&'(

«Талантты ғалым Серікбол Қондыбай ұлттық 

руханиятымыздағы аса сирек құбылыс. Ол этнография 

мен археология, география мен ономастика, агиография 

мен теология, эпос пен тарих, мифология мен философия 

деректерін салғастыра зерттеп, түріктану мен қазақтануға 

мейлінше үлес қосты. Отандық ғылым үшін жемісті болар 

жаңа бағыт бастап берді. Ол қалдырған мұраның деректік, 

пайымдамалық құндылықтары мен мәнділіктерін зерделеу 

– осы заманғы ұлттанудың қалыптасуы мен кемелденуіне оң 

ықпал етері сөзсіз...»

Әбіш КЕКІЛБАЕВ