Методические рекомендации «читательская деятельность школьника»

65 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Тақырыппен, 
иллюстрацияларм
ен жұмыс істеу. 
 
 
 
 
 
 
 
4. Шығармашылық 
тапсырмалар. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Тақырыптың мәнін 
талқылауды ұйымдастыру, 
пікірталас формасын таңдау. 
Оқушыларға дайын 
иллюстрацияларға үндеу. 
 
 
 
 
 
4. 
Білім алушылардың 
оқылым әрекетінің 
бағыттарының біріне: 
эмоционалдық, қиял 
сфераларына, мазмұнды түсініп 
ой елегінен өткізуге, көркемдік 
форма саласына бағытталған 
тапсырмалар (шығармашылық) 
таңдау. 
Мәтіннің жалпы әдеби 
міндеттеріне негізделген, 
оқушылардың әдебетттік 
дамуының ерекшеліктеріне 
байланысты болады. 
Тапсырмаларды орындауда 
ұйымдастырушылық форманы 
таңдау. 
дәлелдеу. 
«Жазушы 
(құрастырушы)», «автор 
(шығарма кейіпкері)», 
«баяндамашы (аңыз 
айтушы)» ұғымдарын 
ажырата білу. 
Қосымша ақпарат 
көздерімен жұмыс істеу 
(оқу құралы, жұмыс 
дәптері, сөздік және т.б.). 
3. 
Тақырыптың 
«сипаттамасын» 
анықтау: яғни мәтіннің 
атауы ондағы негізгі 
идеясы болып табылады.  
Мәтіннің 
иллюстрациялармен 
байланысы, суретшінің 
көзқарасымен оқылған 
нәрсеге деген көзқарасын 
салыстыру. 
4. Мұғалімнің 
жетекшілігімен, жұппен, 
топтарда өздігінен 
(шығармашылық) 
тапсырма (жұмыс 
дәптеріне) орындау.  
Сабақ 
нәтижелері
н 
қорытынд
ылау 
 
Бағалау барысында әрбір 
оқушының жеке жауабын және 
жалпы барлық оқушының 
толық оқылымын ескеру. 
Алынып тасталынған 
заңдардың анықтамасын 
қайталау (оқушылар жаңа не 
білді).  
Оқушылармен сабақ нәтижесін 
қорытындылауды 
ұйымдастыру. 
 
 
Өздерінің және 
ұжымдық жұмыстарын 
бағалау және көрсету 
(«Бүгін мен білдім ...», 
«Мен әлі де мұқият оқи 
алмаймын, маған әліде 
керек ...»). 
Өзінің  іс-әрекеттерін 
есепке алу: әңгімені  
оқыдыңыз (автордың 
аты-жөні) «...» (шығарма 
атауы) және т.б. 
Негізгі нәтижені 

66 
 
 
 
 
 
 
көрсету: мәнерлеп оқу, 
мәтінді 
интерпретациялау, 
проблемалық сұраққа 
жауап беру және т.б. 
Үй 
тапсырма
сы 
Шығармашылық 
тапсырмалар 
Келесі сабақтың мақсаттарына 
сәйкес, сабақтың нәтижесі 
бойынша үй тапсырмасын 
таңдау.  
Әрбір оқушының жеке 
қабілеттері мен мүмкіндіктерін 
ескере отырып, сабақ 
барысында жұмыс істеулерін 
есепке алып, үй тапсырмасын 
дифференциалды сипатта беру. 
Зерттеу, ізденіс тапсырмалары 
(оқушылардың өздігінен 
жоғары деңгейде орындауын 
талап ету). 
Мәтінді өздігінен оқу. 
Жұмыс дәптеріндегі тапсырма. 
Жатқа оқу.  
Тілді дамыту бойынша жұмыс. 
 
 
 
 
 
5. 
ШАПШАҢ ОҚУ
, 
ТЕЗ ЖҮРГІЗІП ОҚУ, ДИНАМИКАЛЫҚ ОҚУ … 
Адам толассыз ақпарат тасқыны астында қалған қазіргі жағдайда, барлық 
ақпараттарды  бағамдап  бағыт  алуы  оңай  шаруа  емес.  Өмірдің  барлық 
салаларында  ақпараттың  ағынының  қарқын  алуы  бізді  күйіндіріп  те, 
сүйсіндіріп  те  жатады.  Сүйсінетініміз,  ақпараттың  қарқын  алуы  ғылым  мен 
техниканың дамуын көрсетеді. Бірақ сол уақытта адамға қажетті ақпаратты білу 
қиынға  соғады,  ол  ақпараттың  көптігінен  бағытынан  айырылып  қалады,  ал 
кейде  маңызды  және  қажетті  ортадан  керегін  бөле  алмайды.  Сондықтан 
информатика,  лингвистика,  психология,  логика,  кітапхана  және  т.б    көптеген 
ғылымдар бұл проблемаларды шешуде адамзатқа көмектесу талпынуда. 
Бұл  бағытта  көп  нәрсе  жасау  керек.  Ең  алдымен  мектептің  білім  беру 
мазмұнын  жаңартуға  көшуіне  байланысты  оның  дамуының  сапалы  жаңа 
кезеңіне өту керек.  
Қазір шапшаң оқу үшін көптеген курстар мен арнайы бағдарламалар бар. 
Әдістер  әртүрлі  болуы  мүмкін,  бірақ  олардың  көпшілігінің  мәні  бірдей.  Бұл 
әдістер  маңызды  уақытты  үнемдеу  арқылы  оқылған  мәтінді  жақсы  түсінуге 
үйретеді. 
Шапшаң  оқу  –  оқу  барысында  ерекше  тәсілдерді  қолданып,  мәтіндегі 
ақпаратты жылдам ұғу. Ересек адам жай жылдамдықта минутына 120-180 сөз, 
орта  жылдамдықта  минутына  201  сөз  оқиды.  Меңгерудің  орташа  пайызы  52. 
Біздің  әдістеменің  көмегімен  сіз  шапшаң  оқумен  қатар  мәтінді  түсіну, 
ақпаратты  ұғыну  сапасын  бірнеше  мәрте  жақсарта  аласыз.  Шапшаң  оқудың 
негізі  француз  ғалымы Эмил  Жаваль зерттеулерінде  жатыр.  Ол  1878  жылы 

67 
 
зерттеулерінің бірінде адамның көзі оқу барысында қысқа аялдамалар арқылы 
қозғалатынын  байқады.  Бір  жолды  оқу  барысында  адамның  көзі  3-4  рет 
тоқтайды,  яғни  бұл  зерттеу  адамның  көзінің  көру  алаңы  кеңірек  екенін 
дәлелдейді. 1894 жылы шапшаң оқудың артықшылығы жайлы жазылған мақала 
жарияланды.  
1925  жылы  Американың      Сиракуз  университінде  (Syracuse University)
 
шапшаң оқудың алғашқы курсы
 
ұйымдастырылады. 
1940  жылдары  оқу  жылдамдығын  жетілдіруге  негізделген  аппараттық 
тәсілдер  атап  айтқанда,  тахистоскопты  қолдану  танымал  болды.  Оқу 
жылдамдығы едәуір өсті, бірақ нәтижелер тұрақсыз болды. 
1958  жылы  мұғалім  Эвелин  Вуд  шығарған  «Динамикалық  оқу»  әдісі 
пайда болды. 
1976  жылы  Кемерово  кітап  баспасында  (Кемерово)  В.  Ф.  Вормсбехер 
мени В. А.Кабинаның  «сағатына 100 бет» кітабы жарық көрді. 
1985 жылы «Ленинздат» баспасынан В.А. Бородина мен С.М. Бородиннің 
«Оқуды .... үйренеміз: динамикалық оқу сабақтары» кітабы жарыққа шықты. 
1991  жылы  «Прометей»  баспасында  Кузнецова  мен  Л.Н.  Хромованың 
«Жылдам оқу технологиясы» кітабы жарық көрді.  
1991  жылы  Краснодар:  «Просветчика»  баспасынан  О.А.  Андреева  және 
Л.Н. Хромованың «Оқуды тез үйреніңіз» кітабы жарыққа шықты. 
2004  жылы  Минск  қаласындағы  «Поппури»  ООО  баспасынан    Бьюзен, 
Тонидің   Жылдам  оқу  оқулығы  = The speed reading book by Tony Buzan. – 
(Ақылмен өмір сүріңіз) кітабы жарыққа шықты. 
2011 жылы Мәскеудегі АСТ баспасынан Г.Э. Авшарянның «Шапшаң оқу» 
кітабын шығарды. Студенттерге, оқушыларға және жылдам ойлауды қалайтын 
барлығына арналған қысқа курсы.  
2012 жылы Мәскеудегі «Эксмо» баспасынан М.А. Зигановтың «Шапшаң  
оқу» (Өзіңе өзің жаса) кітабы жарыққа шықты. 
2012 жылы Мәскеудегі «Вектор» баспасынан Н. Грейстің «Шапшаң оқу» 
кітабы жарыққа шықты. [http://umapalata.ru/skorochtenie.html] 
20
13  жылы  Мәскеудегі  «Альпина  Паблишер
»
 
баспасының  Маркс-Била, 
Эббидің  «10  күн  ішінде    шапшаң  оқу»  кітабын  жарияланған.  Marks 
[http://readli.net/byistroe-chtenie-za-10-dney] Fast. [Https://magicspeedreading.com]. 
Олардың кейбірін қарастырайық. 
1976  жылы  Ф.В.  Вормсбехер  мен  В.А.  Кабин  «Сағатына  100  бет» 
кітабында  былай  деп  жазды:  «...  динамикалық  оқу  мәселесімен  Ақтөбе, 
Алматы,  Қарағанды,  Ленинград,  Мәскеу,  Минск,  Новокузнецк,  Одесса, 
Өскемен, Чита және басқа да қалаларда жеке энтузиастар айналысады ...». 
Соңғы  жылдары  «Шапшаң  оқу», «Жылдам  оқу»  терминдерін  
пайдалануды  оқырмандар дағдыға айналдырды. 
Ф.В.  Вормсбехер  мен  В.А..  Кабиннің  айтуынша  «динамикалық  оқу» 
терминінде  «динамикалық»  деген  сөз-  қозғалысқа,  күшке  бай  әрекет  дегенді 
білдіреді.