57
еске салғандай. Оның орнына, оқушылар өздерінің интеллектуалды
энергиясына жүгіну керек.
Пікір жауаптары мұнан былай сұрақтар туындаған
жағдайда ғана ынталандыра түседі.
Тек сұрақ қойған оқушылар ғана нақты
ойланып білімге ұмтылады.
Қарапайым тәсілдерден бастайық.
«Жуан» және «Жіңішке» сұрақтар кестесі сабақтың кез-келген үш
фазасында қолданылуы мүмкін: ойға шақыру кезеңінде - бұл тақырыпты оқып
шыққанға дейін, ойлау кезеңінде - оқу, тыңдау, ойлау кезінде сұрақтарды
белсенді түрде шешу тәсілі,
ал кері байланыс
рефлексия кезінде - не істелгені
байқалады.
«Жуан» және «жіңішке» сұрақтар кестесі
?
?
Неліктен, үш түсінік бер.....?
Неліктен, түсіндір ......?
Неліктен, сіз солай ойлайсыз.....?
Не себепті солай деп ойлайсыз ?
Қандай айырмашылығы бар.....?
Не боларын, болжап көр....?
Әйтпесе, не .......?
Кім .....?
Не...?
Қашан...?
Мүмкін...?
Болар...?
Алар ме еді....?
Қалай аталады....?
Бұл болған ба....?
Сіз келісер ме, едіңіз....?
Дұрыс па....?
Кері байланыс кезеңінде жоғарыда көрсетілген барлық аталған тәсілдер
жұмыс істейді.
Кестелер, сызбалар әрі қарай жұмыс істеу үшін негіз болып
табылады: пікір алмасу, эссе, зерттеулер, ойтолғаныстар және т.б.
Бірақ бұл
тәсілдердің жеке қолданылуы мүмкін, мысалы, материалды зерттегеннен кейін,
біз оқушылардан кластер құруын сұраймыз (материалды жүйелеу).
Материалды графикалық түрде ұйымдастырудың көптеген жолдары бар
екенін көресіз.
Олардың ішінде ең кең тарағаны кестелер. Сіз бұл тәсілдерді
рефлексия кезеңінде қарастыруға болады, бірақ көп дәрежеде - бұл жалпы
сабақты жүргізудің стратегиясы болып табылады.
«Тұжырымдамалық кесте» тәсілі үш немесе одан көп аспектілерді
немесе сұрақтарды салыстырғанда тиімді.
Кесте келесі түрде құрылымдалған:
көлденеңінен ол салыстыру керек, ал тік - әртүрлі қасиеттер мен белгілер
арқылы салыстырулар орын алады.
Оқушылар мәтін бойынша жұмыстың келесі алгоритмін алады (параграф
мәтіні топтағы оқушылардың саны бойынша 5 үзіндіге бөлінеді):
-
Мәтінді оқу.
-
Негізгіні белгілеу, қайта айту.
-
Топтағы ақпаратты талқылау.
-
салыстыру жолдарын таңдау және оларды жеке парақшаларда
(карточкаларда) жазу.
(Сіз ой шақыру кещеңінде ұсынылған сұрақтарды пайдалана аласыз).
Ойлау кезеңінде топтар «өздерінің» салыстырмалы сызбаларын көрсету
үшін шақырылады.
58
Тұсаукесерден кейін: «Кестеге қандай маңызды ақпарат кірмеді?» деген
сұрақты талқыланады.
Үй тапсырмасы ретінде оқушыларға материалдық ұйымдардың белгілі
графикалық формаларының (кестелер, сызбалар) біреуін таңдауға немесе олар
өздерінің тапсырмаларын орындауды ұсынуға шақырылады.
Бұл сабақта «тұжырымдамалық кесте» тәсілі кері байланыс кезеңінде
қолданылған, бірақ бұл әдіс сабақтың басқа кезеңдерінде қолданылуы мүмкін.
Бұл технология тәсілдер мен стратегияларға өте бай.
Сыни тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясының мақсаттары қазіргі
кезеңде білім беру мақсаттарына сәйкес келеді, жеке тұлғаның интеллектуалды
қасиеттерін қалыптастырады, оқушылармен және мұғалімдерді ақпаратпен
жұмыс істеу тәсілдерімен жабдықтайды, оқытуды ұйымдастыру, өзін-өзі оқыту
әдістемесі және өздерінің білім беру бағытын жобасын жасайды.
Технологияның артықшылықтары:
-
Өздерінің білім сапасына деген жауапкершілігі артады.
-
Кез келген түрдегі және көптеген ақпарат мәтіндерімен жұмыс істеу
дағдыларын дамыту; ақпаратты біріктіру мүмкіндігін меңгеру.
-
Өз пікірін қалыптастыру қабілеті әртүрлі тәжірибелерді, идеялар мен
түсініктерді түсіну, дәлелдемелерді құру және дәлелдемелердің логикалық
тізбектерін құру (жүйелік логикалық ойлауды дамытады) негізінде
қалыптасады.
-
шығармашылық және аналитикалық дағдыларды, басқа адамдармен
тиімді жұмыс істеу дағдыларын дамыту; басқа адамдарға қатысты өз ойларын
айқын, сенімді және дұрыс білдіру қабілетін қалыптастырады.
-
Технология қызықты, ақпараттылығы бар мәтінді жасауға болатын
материалды зерттеуде ең тиімді болып табылады.
Дұрыс оқу дағдыларын қалыптастыру технологиясы
(Н.Н. Светловскаяның өнімді оқыту технологиясы)
«Кітап оқу – мұның өзі әлі ештеңені білдірмейді , нені оқу және
оқығанды қалай түсіну – басты нәрсе міне осында»
К. Д. Ушинский.
Бұл технологияны мәтіндердің кез-келген түрімен немесе кез-келген
ақпаратпен жұмыс істеген кезде қолдануға болады.
Біз толассыз ақпараттар ағынын күнделікті алып жүрміз, бізге солардың
ішінен ең көп қажет ететін ақпаратты алуды үйренуіміз керек. Бұл белгілі бір
дағдыларды қажет. Алынған ақпаратты түрлендіре алмасақ, қазіргі қоғамда
өмір сүру және табысты болу мүмкін емес.
Заманауи қоғам үшін ақпарат ағынынан өз қызметінің ең қажетті түрін
таңдай алатын білікті оқырман қажет.
Біз заманауи балалардың көп уақытын компьютер мен теледидардың
алатындығын білеміз. Соның нәтижесінде оларды кітап оқуға ынтасы төмен,
ал, мәжбүрлеу оқыту қиын-ақ. Сондықтан мұғалімнің тапсырмасы оқушыны
оқуға ғана емес, сонымен қатар аналитикалық, мұқият оқуға үйрету болып
табылады. Ресейлік ғалым, профессор Н.Н. Светловская әзірленген дұрыс оқу
дағдыларын қалыптастыру технологиясы бұл мәселені шешуге ықпал етеді.
