48
жағдайда.
Бұл бізге не береді? Оқушылар шығарманы біршама зер салып оқи
бастайды, олардың логикалық ойлауы дамиды, көлемді шығармаларға деген
қызығушылығы пайда болады, оқу техникасы артады. Оқушыларды оңтайлы
оқуға үйрету мәселесі бойынша бірнеше жыл жұмыс істейтін мұғалімдер
осындай жұмыстың оңтайлылығына сенеді.
Оқушылардың көпшілігі 3 - сыныптың соңында минутына 70-80 сөз, ал 4-
сыныптың соңында – 100-120 сөз оқиды.
Оқу сапасын жақсартудың алғашқы қадамы дәл осы оңтайлы оқытуға
үйретуден басталады.
2.
СӨЗДІ КӨРУ МОДЕЛІ МЕН ДАУЫСТЫҚ БАҒДАРҒА
СҮЙЕНГЕН ОҚУҒА ҮЙРЕТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ (А.М. КУШНИР)
Алфавит материалын меңгеру
Айсбергтің биігіне тоғысқан дәстүрлі әдіс белсенді жазбаша дыбыс
белгісін бірінші қолданады: әріп – ақыл-ой әрекеті ретінде дыбыспен
сәйкестендіру (бастапқы кезеңде ерікті) – ақыл-ой әрекеті ретінде дыбысты
артикуляциялық моделмен сәйкестендіру (ана тілі үшін еріксіз) – дыбысты
шығару (ерікті дыбыс шығарғыш әрекет ретінде).
Кушнира нұсқасында мұғалім, графикалық кескінді көрсете отырып,
сонымен оқушыда еріксіз сөздік актіні қоздыра отырып, өзі дыбыстайды.
Графикалық белгі және оның артикуляциялық-фонетикалық баламасы
арасындағы байланысқа қарай еріксізге айналады, түсіну қағидаттарын
дыбыстау қалыптасады. Бұл кезең әдетте 10 күндей уақытты алады, сондықтан,
барлық әріптік материал оқушыларға бірден беріледі. (Кубиктер, карточкалар,
магнитті әліппелер, кубиктермен және әріптермен ойындар, әріпті тану,
заттардың атауындағы дыбысты табу, әріптерден сөз құрау, ескі газет және
журналдардан әріптерді қию және олармен аппликациялар жасау, ермексаздан
сөздер жабыстыру, «басу» және басқа да жұмыс түрлері).
Алғашқы он-он бес күнде барлық сабақтар-көркем еңбек, дене
шынықтыру, экскурсиялар – дыбыстық-әріптік материалдарға құрылуы қажет.
Дыбыстар және әріптер бойынша жинақталған амалдар сөздік суреттер құпия
болудан қалғанға дейін жетуі қажет. Жазылған сөзді анықтау және түсіну
қабілеті үлкендер мен оқушылардың бірлескен әрекеті нәтижесінде пайда
болады.
Бастапқы кезеңде төрт-алты адамнан тұратын топтық тапсырмаларды
қолдануға болады, біршама дайындалған оқушылар барлық топтың жетістігін
қамтамасыз етеді және сонымен қатар, өзара оқыту механизмі іске қосылады.
Топтық жұмыс түрінің ерекше маңызды жетістігі оқушының мүмкін болатын
жеке сәтсіздігін болдырмайды. Уақытша оқу тобындағы сәтсіздік басқаның
сәтсіздігі ретінде қабылданады, ал топ жетістігі жеке жетістік ретінде
қабылданады. Бірақ, әрі қарай мектепте болатын жеке аспектілер күшейе
түседі.
Бірқатар жағдайда, көпшілік балалар мектепке оқудың минималды
дағдыларын меңгеріп келгенде бастапқы кезең артық болуы мүмкін. Қандай
49
жағдайда да ұсынылған регламентті өтудің дәстүрлі тәжірибесі жай ғана зиян
және балаларға түзетуге келмейтіндей залалын тигізеді. Егер сыныптың
үштен екі бөлігі жеке сөздерді
оқи алатын
жағдайда,
алфавит
материалын бір-екі сабақпен ғана шектеген жөн.
Алғашқы оқу немесе мәтінмен танысу. Үлгі бойынша сөзді
практикалық құрылымдау дыбыстың және әріптің көмегімен белгіленген сөздің
сәйкестік заңын ашады. Сөздік бейне қарапайым принциптерін түсіну белгісі
үлгісіз сөзді дұрыс «жинау» қабілеттілігі болады. Енді дереу көркем сөз,
баяндау сөз, хабарлы сөздерге көшу қажет.
Бастапқыда ықшамды және ашық, оқушыға жақсы түсінікті көркем
мәтіндер қолданылады. Балалар поэзиясы – осы кезең үшін ең жақсы материал.
Көпшілік мәтіндерді балалар жатқа біледі. Бұдан әрі сабақта жаңа, таныс емес
материалдар қолданылады. Бірақ қазір, баланың мектепте болған алғашқы
айының өзінде ғана сабақта өздеріне таныс кейіпкерлердің болуы оқушыларды
қызықтырады және қуантады. Жаңа, қабылданатын, қалаулы бірақ әлі де жат
мектеп өмірі мен отбасылық – қауіпсіздік және жайлылық арасында өзінше бір
эмоционалды көпір пайда болады. Бейімделушілік белсенділік әлі де
танымдықтан биік тұрады, сондықтан алғашқы тоқсан бойы таныс әдебиеттерді
қолданудың мәні бар.
Оқушы үстелінде оқу кітабы болады. Тақтада немесе экранда да сол
кітаптағы мәтін. Ең дұрысы осы кітап бетін экранда бейнелейтін проекторды
пайдалану болып табылады. Мұғалім қолының қимылымен немесе сілтеу
таяқша көмегімен жол бойынша көрсете отырып мәтінді оқиды, сонымен қатар
оқушыларды оқылған жолды көздерімен немесе саусақтарымен байқап отыруға
баулиды. Оқушылар әдісті меңгеруі үшін осы сызба бойынша бір-екі сабақ
жеткілікті. Проектор болмаған жағдайда плакаттарды қолдануға болады.
Балалар сілтеуіш таяқшамен. Келесі бірнеше сабақта оқушылар
кезекпен экранға (немесе мәтіні бар плакатқа) жақындайды және қай жерін
оқу керектігін мұғалімге көрсете отырып, сілтеуіш таяқшамен жол бойынша
қозғалады.
Мұғалім мәтінді сілтеуіш таяқша жылжыған бағыт қарқынымен, жолға
көзін тұрақтандыру үшін бағытпен қарқынды түрде дауыстап оқиды. Бірнеше
сабақтан соң мұғалімнің оқуы көшбасшылық деңгейге ауысады, оқушыны әр
жол бойынша оны қуып жетіп отыруға жетелейді. Оқушыларда өз әрекеттеріне
сенімділіктің пайда болуына қарай бұл кезең дайындықпен өтуі керек.
Бірте-бірте оқушылар кітаппен жүргізіп отыруға қалыптасады. Бұл
кезеңнің басым көпшілігінде қысқа жолды өлең түріндегі мәтіндер алынады,
сондықтан оқушыларда кітапқа ауысу аса қиындық туғызбайды. Оқушылардың
көпшілігі кітапқа көшкеннен кейін, дауыстап оқудың орнына аудио жазбаларды
қолдануға болады. Мұндағы жылдамдық жобамен минутына 40 пен 50 сөз
аралығында. Мәтінді оқу барысында сөздерді созуға немесе оларды әндетіп
айтуға, орфограммалық дауыспен бөлуге, немесе одан да нашары, буындап
оқуға болмайды. Жазба кәдімгі түсінікті мәнерлеп оқу түрінде болуы қажет,
үзілістердің ұзартылуы мүмкін.
Жылдамдықты арттыру.
Достарыңызбен бөлісу: |
