54
-
түйін сөздерге оралу, шын және жалған мәлімдемелерді пайымдау;
-
қойылған сұрақтар бойынша жауап;
-
ауызша және жазбаша дөңгелек үстелдер ұйымдастыру;
-
түрлі пікірталастар түрлерін ұйымдастыру;
-
шығармашылық жұмыстарды жазу (бес жолды өлең-синквейндер,
эсселер).
Қорытынды: шығармашылық өңдеу, талдау, түсіндіру (интерпретация)
және т.б. зерттелген ақпараттар; жұмыстар жеке - жұптармен - топтарда
жүргізіледі.
Бұл технология оқытудың дәстүрлі формаларына сәтті сәйкес келеді,
«Сын тұрғысынан ойлау» кейбір элементтері мұғалімдерге жақсы таныс, бірақ,
тұтастай алғанда, бұл даму жаңа.
Сын тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы мәселе бойынша сабақ
құруды -
ой шақыру -
мағынаны тану (түсіне білу) - рефлексияны көрсетуді
білдіреді және көптеген әдістер мен стратегияларды ұсынады.
Біз осы технологияның ең жиі қолданылатын әдістерінің сипаттамасын
ұсынамыз:
-
Жетекші тәсіл ұяшықтар (кластерлер) болуы мүмкін. Ұяшықтар -
материалды жүйелеу кезінде графикалық қабылдау.
Ережелер өте қарапайым.
Күн жүйесіндегі модельді: жұлдызды, ғаламшарларды және олардың серіктері
суреттерін салыңыз.
Орталықта - жұлдыз: бұл біздің тақырыбымыз;
айналасында ғаламшарлар, яғни үлкен мағыналық бірліктері, оларды
жұлдызбен түзу сызықпен байланыстырамыз, ғаламшарларда өзінің серіктері,
ал серіктерде өзінің бірліктері бар.
Кластерлер оқушыларға жазба
жұмыстарының ойлау қорының таусылған кезде көмектеседі.
Кластерлер
жүйесі әдетте жазбаша түрде алғаннан гөрі көбірек ақпаратты қамтиды.
Бұл тәсіл ойға шақыру кезеңінде, сұрақтарды немесе мағыналық блоктар
тақырыптары түріндегі негізгі дереккөздерімен (мәтінмен) танысу алдында
ақпаратты жүйелеу кезінде қолданылуы мүмкін. Біз негізгі тақырыптың
айналасында мағыналық блоктардың тақырып аттарын келесідей
орналастырамыз
Бұл тәсіл технологияның барлық кезеңдерінде тиімді қолданылады.
-
Басқа тәсіл - «шын немесе жалған мәлімдеме». Мысалы, сабақтың
барысы ұсынылған пікірлерден болуы мүмкін.
55
Содан кейін оқушылардан бұл пікірлердің шын екендігін анықтауға және
олардың жауаптарын негіздеуге кеңес беріңіз.
Негізгі ақпаратпен танысқаннан кейін (параграфтың мәтіні, осы тақырып
бойынша дәріс), біз осы мәлімдемелерге ораламыз және оқушылардан сабақта
алынған ақпаратты пайдалана отырып, олардың анықтығын бағалауды
сұраймыз.
-
Бұл технологияның жиі қолданылатын басқа әдісі - «Инсерт» деп
жазылған мәтіннің таңбалануы.
ИНСЕРТ
I – interactive
N –
noting өзін белсендендіруші «V» - білемін
S – system
системная разметка «+» - мен үшін жаңа
E –
effectivt тиімділік үшін «-» - басқаша ойлаймын
R –
reading and оқу және ойлану «?» - түсінбедім, тереңірек білігім келеді
T – thinking
Мәтінді оқыған кезде, оқушылардан қағаз шетіне белгілер қою, ал мәтінді
оқығаннан кейін кестені толтырып, осы белгілер кесте бағанының тақырып аты
болады.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясында визуалды
формаларды ұйымдастыруға өте маңызды назар аударылады.
Бұл формалар
шығармашылық рефлексия ретінде ғана пайдаланылмайды. Оқушылар
ұсынылған әдістерді қолдана отырып, материалдарды басымдықпен
айқындауға, өздерінің идеяларын білдіріп, оларды көрнекілендіруге тырысады.
Көптеген тәсілдер мағыналық кезеңде «жұмыс істейді», ал кейбіреулері
жетекші сабақ стратегиясы бола алады.
Бағдарлама авторлары сын тұрғысынан ойлау технологиясында
оқытылған сабақтарда пайдаланылуы мүмкін материалдарды көрнекі
ұйымдастыруға арналған түрлі әдістер мен тәсілдерді ұсынады.
«... (неге?) ұқсайды, ... не сияқты? ...» тәсілі
Бұл тәсіл ұғымдар мен терминдердің тақырыпқа қатысты қолданылуына
бағытталған. Осы сөзді немесе ұғымды естіген кезде көру және естуде қандай
ассоциация пайда болатынын кестедегі бағандарға жазу ұсынылады.
Мысалы, «технология» түсінігі.
... (неге?) ұқсайды
... не сияқты? ...
Звучит как…
-
-
Сағат
-
Конвейер
-
Баспалдақ қадамдары
-
Жарқын сурет
-
-
«Бұл жаңа!»
-
«Бұл қызық!»
-
ән: шумақ, қайырма
Рефлексия кезеңінде, негізгі ақпаратпен танысқаннан кейін, осы кестеге
оралуға болады.
56
Ойға шақыру кезеңінде «П» - «М» - «Қ»: «Плюс-минус-қызықты» кесте
немесе «Плюс-минус-сұрақ» кестесінің модификация тәсілі жұмыс істейді.
Кестені толтыру жұмыстары ақпаратпен және түсіну кезеңінде
ұйымдастыруға көмектеседі.
Жаңа ақпарат кестеге енгізіліп, одан кейін дәріс
оқып, дәріс тыңдалып, тиісті бағандарды толтырады. Бұл тәсілді рефлексия
кезеңінде де қолданылуы мүмкін.
Қалай болғанда да, жаңа ақпаратпен
қадамдастырылған
танысу,
оны
қазірдің
өзінде
қолда
бармен
байланыстыратын, мәтінмен белсенді жұмыс істеудің тәсілі болып табылады.
Бұл тәсіл мәтінге байланысты эмоционалды қатынастарды өзектендіруге
бағытталған.
Мәтінді оқыған кезде кесте ақпаратының тиісті тарауларында
жазылу ұсынылады:
«П» бағанында оқушының көзқарасынан оң, «М» бағанында теріс, «Қ»
бағанында ең қызықты және даулы фактілер енгізіледі.
«Қ» бағанын «?»
(«Сұрақтар бар») бағанымен алмастырған кезде осы кестені өзгертуге болады.
Бұл тәсілді пайдаланған кезде ақпарат тек белсенді түрде қабылданады
(тыңдалады, жазылады), жүйеленеді, сонымен бірге бағаланады.
Материалды
ұйымдастырудың бұл түрі пікірталасқа, пікірталас мәселелеріне арналған
даулы сұрақтарда талқылауға мүмкіндік береді.
Материалды ұйымдастырудың графикалық формалары мағыналық
кезеңде, мысалы, күнделіктер мен «борт журналдары» бойынша жетекші
тәсіл бола алады.
Борт журналдар - оқу-әдістемелік хаттың әр түрлі тәсілдерін қорытып,
оған сәйкес тақырыпты оқып жатқан оқушылар өз ойларын жазады.
Борт
журналы ең қарапайым нұсқада қолданылған кезде оқушылар оқығанға дейін
немесе материалды оқып үйренудің басқа формаларында келесі сұрақтарға
жауаптар жазады.
Бұл тақырып туралы
не білемін?
Мәтінен жаңа нені
білдім?
Мәтінде негізгі ойлармен танысып, оқушылар өздерінің борт журналына
енгізеді. Оқу кезінде, үзілістерде және аялдамаларда оқушылар борттық
журналдың графиктерін толтырып, өздерінің жеке тәжірибелерімен әлемді көру
арқылы зерттеу тақырыбын байланыстырады.
Бұл жұмыста мұғалім
оқушылармен бірге барлық үрдістерді көрнекі түрде көрсетуге тырысады, сол
себепті кейінірек оқушылар мұны қолдана алады.
Сұрақтар кестесі.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясында сұрақтармен жұмыс
істеу қабілетін қалыптастыратын тәсілдерге үлкен мән беріледі.
Дәстүрлі оқыту
оқушыларға ұсынылған дайын «жауаптар» негізінде қойылғанымен, сын
тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы ойлаудың негізгі қозғаушы күші
ретінде сұрақтарға бағытталған. Есте сақтау қажет және қайталануы керек
фактілер - мұның бәрі өкінішіке орай көліктің бір орында, тұрып қалған жүрісін
Достарыңызбен бөлісу: |
