92
Негізгі нұсқаулар
9
Суды жеткілікті мөлшерде
қабылдаңыздар, əсіресе
жылдың ыстық
мерзімдерінде
9
Қайнамаған су ішпеңіздер
9
Су жəне сусындарды
порциямен аз жəне жиі
қабылдаңыздар
9
Кəдімгі күндерге қарағанда,
ыстық ауа райында су мен
сусындарды көбірек қабылдаңыздар.
9
Су жəне сусындарды жиі жəне
аз мөлшерде қабылдаңыздар– əрбір
30-60 минут сайын бірнеше жұтым.
9
Ішек инфекцияларының алдын
алу үшін қайнамаған су ішпеңіздер.
Қайнаған су немесе сауда
орындарында бөтелкелерде
сатылатын сулар мен сусындарды
қабылдаңыздар.
93
10
–бөлім
Тағамдық өнімдердің
қауіпсіздігі
ТАҒАМДЫҚ АЗЫҚ-ТҮЛІКТІ НЕГІЗГІ ЛАСТАНДЫРУШЫЛАР
Тағамдық азық-түліктер адам денсаулығына кері əсерін тигізетін
бактериялармен, вирустармен, паразиттермен, токсиндермен жəне де
химиялық заттармен ластануы мүмкін. Оның ішінде қауіпті проблемаға
тағамның бактериалдық ластануы жатады.
ЛАСТАНҒАН ТАҒАМДЫҚ ӨНІМДЕРДІ ПАЙДАЛАНУДАН
ТУЫНДАЙТЫН АУРУЛАРДЫҢ БЕЛГІЛЕРІ МЕН СИМПТОМДАРЫ
Ластанған тағамдық өнімдерді қабылдағаннан пайда болатын
аурулардың белгілері мен симптомдары іш өту, жүрек айнуы, құсу, іштің
бүріп ауыруы жəне сусыздану сияқты асқазан-ішек симптомдарынан, сал
болып қалу пен менингит тəріздес ауыр жағдайларға дейін болады.
ЛАСТАНҒАН ТАҒАМДЫҚ ӨНІМДЕРДІ ПАЙДАЛАНУДАН
ТУЫНДАЙТЫН АУРУЛАРДЫҢ АЛДЫН АЛУ
Ластанған тағамдарды пайдаланудан өрбитін аурулар туындау қауіпін
азайту үшін қолданылатын шаралар өте қарапайым болып табылады.
94
Оларды дəрігерлер мен мамандарға жүгінбей-ақ үй жағдайында іске
асыруға əбден болады.
Тағамдық өнімдердің ластануының алдын алуда тағамдық өнімдерді
дайындау тізбесіндегі əрбір тұлға маңызды роль атқарады, фермерден
бастап, тағамдық өнімдерді өндірушілер, сатушылар, қоғамдық тамақ
əзірлеу орындарының жұмыскерлері тағамның қауіпсіздігі үшін жауапты.
Қолды таза ұстау, тағамды таза ыдыста сақтау, жемістер мен көкөністерді
пайдалану алдында өте мұқият жуу – бəрі маңызды. Шикі тағамдық азық-
түлікті пайдалануға дайын тағамдардан бөлек ұстау керек. Сонымен қатар
тағамдарды əзірлеу үшін жетікілікті жоғары температураны пайдалану,
жылдам бұзылатын тағамдық өнімдерді тоңазытқыштарда (қажет болса
мұздатқыштарда) сақтау, азық-түліктің мұзын еріту ережесін ұстану.
Қолды өте мұқият сабындап таза, мүмкіндігінше жылы сумен тамақ
дайындар алдында жəне тамақ əзірлеп болған соң да, əсіресе шикі ет,
тауық еттері, жұмыртқа мен теңіз өнімдері сияқты азық-түліктен кейін жуу
керек. Қолды жуып болғаннан соң таза жəне құрғақ сүлгімен сүрту керек.
Тағамдық заттардың бактериялармен ластануын болдырмау үшін
көбінесе қолды мұқият жуып тазалау да жеткілікті. Жаңа үзілген жемістер
мен көкөністерді ағын судың астында мұқият жуу жəне қағаз немесе
мақтаматадан жасалған сүлгілермен құрғатып сүрту керек. Тағамдық
өнімдерді ылғал күйінде сақтау бактериялардың тіріліп қайта өсуіне
мүмкіндік береді.
Əдетінде тағамдар қабылдауға дайын күйінде арнайы қаптамаларда
сатылады. Оларды жуудың, əрине керегі жоқ, алайда олардың жазуларын
мұқият оқып, сақтау мерзімдері өтпей тұрып қабылдау керек. Əдетінде,
мұндай тағамдар тоңазытқышта арнаулы температура жағдайында
сақталынуы керек жəне де бұл орындалуды талап етеді.
Шикі тағамдық азық-түліктерді жəне қабылдауға дайын тағамдарды
бөлек-бөлек ұстау тағамдардың бір-бірінен қарама-қарсы түрлі
бактериалдық зарарланудың алдын алады. Тоңазытқыштың ішіндегі
сөрелер шикі тағамдық заттардағы, шикі жемістер мен көкөністерден, өте
тез бұзылатын деликатестерден бактериялармен зарарлануы ықтимал. Егер
жақсылап тазартпаған жағдайда, бұл ластанған сөрелер де зарарлау көздері
болады.
Шикі жəне шала дайындалған еттен, құс еттерінен, жұмыртқадан
дайындалған тағамдар бактериалдық зарарланудың потенциалды көздері
болып табылады. Мұндай тағамдар температуралық өңдеуден жеткілікті
түрде өтуге тиіс. Бактериялар Цельсий бойынша +4 -тен +60 градусқа
дейінгі температурада жақсы көбейеді. Сондықтан тағамдық өнімдерді
тоңазытқышта 4 градустан төмен тəртіпте, ал қыздыру температурасы 60
градустан жоғары болуы керек. Тоңазытқыш температурасын +4 градустан
95
Негізгі нұсқаулар
9
Қолды сабындап тамақтанар
алдында жуыңыздар
9
Жемістер мен көкөністерді
пайдаланар алдында
жуыңыздар
9
Шикі сүт пен пастерленбеген
шырындарды, қайнамаған
суды ішпеңіздер
9
Шикі немесе жеткілікті
дайындалмаған жұмыртқаны,
ет пен құс еттерін
пайдаланбаңыздар
9
Қауіпсіздігі күманды
тағамдарды
қабылдамаңыздар
арттырмай ұстаған жөн, ал мұздатқыштарда – Цельсий бойынша -18
градустан көтермеген жөн.
Тағамның сыртқы түрі алдамшы болуы ықтимал. Тіпті тағамның
тауарлық түрі жап-жақсы болған күнде де, оны қабылдау қауіпті болуы
əбден мүмкін, өйткені бактерияның өсіп жайылуы тағамның сыртқы түрі
мен иісіне əсер етпеуі ықтимал. Егер тағамдық заттардың қауіпсіздігінен
күдіктенген жағдайда, олардың дəмін татып көруге болмайды, яғни
олардың көзін жою керек.
НҰСҚАУЛАР
9
Қолды сабындап жылы ағын
сумен тамақ əзірлеу алдында жəне
əзірлегеннен кейін, жəне де
тамақтанар алдында жуыңыздар.
9
Қабылдар алдында жемістер
мен көкөністерді мұқият
тазалаңыздар жəне жуыңыздар.
9
Шикі азықтық өнімдерді
пайдалануға дайын тағамдардан бөлек
сақтаңыздар.
9
Тамақты қыздыру кезінде,
оларды микроорганизмдерді жою
үшін қауіпсіздік тепертурасына дейін
қыздырыңыздар.
9
Жылдам бұзылатын
тағамдарды тоңазытқышта, қажет
болған жағдайда – мұздатқышта
ұстаңыздар, жəне де мұзын дұрыс
тəртіпте ерітіңіздер.
9
Пастерленбеген шырындар мен шикі (пастерленбеген) сүтті, жəне
де пастерленбеген сүттен дайындалған тағамдарды пайдаланбаңыздар.
9
Шикі немесе шала піскен жұмыртқаларды, құрамында шикі немесе
шала піскен жұмыртқалар, еттер немесе құстар еттері кірген тағамдарды
қабылдамаңыздар.
9
Қауіпсіздігі жөнінде күманданған жағдайда, ол тағамдарды
қабылдамаңыздар.
Достарыңызбен бөлісу: |
