100
9
Тағамдардың санитарлық-эпидемиологиялық қауіпсіздігін
қамтамасыз ету, оның ішінде тағамдық бөлімдердің барлық санитариялық
талаптарға сай болуы.
МЕКТЕПТІК ТАМАҚТАНУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТƏЖІРИБЕСІ
Ұлыбритания
9
Əлемде бірінші болып 1906 жылы оқушылар тамақтануының
мемлекеттік жүйесін енгізді. 1980 жылы (Маргарет Тэтчер) мектептік
тамақтануды ұйымдастыру жеке қолға берілді. Нəтижесінде бүкіл
мектептерде дəмханалық тамақтар сатыла басталды (шоколадтар,
гамбургерлер, газдалған сусындар).
9
20 жыл өткеннен соң елде жүрек-қан тамыр аурулары, семіздік пен
ұлттық денсаулық проблемалалары жайлады, бұл барлық қоғамда етек
алды.
9
Соңғы 5 жылда Ұлыбританияда мектептік тамақтану мемлекет
тарапынан жүргізіледі. Бұл орайда Джеймс Оливердің салауаттық
тамақтану инициативасы атаулы орын алды, мектептік тамақтанудың
жоғары стандарттары қабылданды, өкіметтің қатысуымен мектептік
тамақтанудың тресті ашылды "School Food Trust", оның қызметі
əлеуметпен қадағаланып отырады.
АҚШ:
мектептік тамақтану келесі бағдарлама бойынша іске асады:
9
Мектептік түскі тамақтардың Ұлттық бағдарламасы - National
School Lunch Program (NSLP, 7 CFR, Part 210)
9
Мектептік таңғы астардың бағдарламасы - School Breakfast Program
(SBP, 7 CFR, Part 220)
9
Балаларға арналған арнаулы сүт бағдарламасы - Special Milk
Program for Children (SMP, 7 CFR, Part 215)
9
Балалар мен ересектердің тамақтану бағдарламасы - Child and Adult
Care Food Program (CACFP, 7 CFR, Part 226)
9
Тамақтанудың жазға үлгісі бағдарламасы - Summer Food Service
Program (SFSP, 7 CFR, Part 225)
101
АҚШ, Англия, Финляндия, Швеция:
жалпы сипаттамасы
9
Барлығына арналған тегін мектептік тамақтану, АҚШ-тан өзгесі,
онда аралас түрі қолданылады (бюджеттен толық немесе жартылай
төленеді)
9
Мектептік асханаларда тамақтанумен қамтамасыз етудің
жоғарылығы (80-90%)
9
Мектептік тамақтану операторларының қызмет көрсету спектрі –
бірдей, бірақ жастары бойынша бөлу асханада қай топқа болса да өте
жайлы жəне ыңғайлы, сонымен қатар мектептегі үзіліс кезіндегі топтардың
лықсыған ағымдарына қызмет көрсетуді оңайлатады. Көбінесе өзіне-өзі
қызмет көрсету əдісі бойынша екі жақтама желілер жүйесі қолданылады.
9
Осы жағдайда сəтті шешімін тапқан мəселеге бастауыш сынып
оқушыларына «стандарттық емес» төмен желі пайдалану жатады. Арнаулы
жабдық тіптен жасы кіші мектеп оқушыларының өзіне-өзі қызмет көрсету
əдісі бойынша, қиналмай-ақ оп-оңай тарелкаларына тамақтарын салып
алуларына мүмкіндіктері бар.
9
Салауатты тамақтануға: калорияны, қаныққан майларды,
тəттілерді, түздарды шектеу; құрамына жеткілікті түрде белок,
полиқанықпаған май қышқылдары, (оның ішінде омега-3 май қышқылы),
тағамдық талшықтар, витаминдер мен микроэлементтер; витаминадермен
жəне микроэлементтермен байытылған тағамдарды қолдану; көкөніс жəне
жемістерді көп пайдалану
102
9
Түрлі тамақтану: Тағамдар мен өнімдердің 100 рецептілері
жасалынып қолданылуда.
9
Қауіпсіз тамақтану: регламенттелінген жəне тамақ өнімдерінің
барлығына бақылау жүргізіледі, қолданылуға болмайтын заттар
қадағалынады, бөтентектес қосындылар мөлшері тексеріледі, тағамдарға
жəне тағам өнімдерінің санитариялық жағдайының талапқа сай болуы
тексеріледі, мектеп ас блогына, мектеп ас блогының қызметкерлеріне көңіл
бөлінеді.
Ресей Федерациясы
9
Россия Федерациясы Үкіметінің №799 21 қарашасындағы 2007
жылғы Қарары қабылданған «2008 - 2009 жылдардағы Россия
Федерациясының субъектілеріндегі жəне жалпы білім беру
муниципалитеттеріндегі мемлекеттік жалпыбілім беру мекемелеріндегі
тамақтану жүйелерін ұйымдастыруды жетілдіру тəжірибелік
бағдарламаларын мемлекеттік қолдау». Бірнеше аймақтарда жаңа
технологиялар сынақтан өтеді. Олар «толыққұнды тамақтарды тез жəне
сапалы жасауды қамтамасыз етеді». Мектептік тамақтануды
ұйымдастырудың бірнеше жолдары қарастырылады жəне де елдің түкпір-
түкпірінде жаңа əрі арзан технологиялары ендіріледі.
9
Бағдарламалардың негізгі шаралары: оқушылардың дансаулығы
мен тамақтануын кешенді түрде зерттеу жəне де оқушыларға біркелкі
ғылыми негізлелген тамақтану рациондарын жасап енгізу; мектептік
103
тамақтану жүйелерін жаңа түрлендірілген кесте бойынша соғу; мектептік
тамақтанудың логистикалық жүйесін жасау; мектептік тамақтану
жүйелерін қолдағы схема бойынша жабдықтау; PR-шараларын жəне
материалдарын жасап оқушылар мен олардың ата-аналарының арасында
насихаттау.
9
Мектептік тамақтану жүйелерінің мекемелерін реорганизациялау:
централизация мен индустриализация принципінде жүргізіледі, бұл
жасалынатын тағамдарды құнын төмендету сапасына нұқсан келтірмейтін
жағдайда нақтылы қадағалауға мүмкіндік, əрі барлық оқушыларды
орталақтандырылған жүйеде тамақтандыруға мүмкін етеді; мектептік
тамақтанудың біркелкі жүйесін жасау жəне оның діңгегі Тамақтанудың
Орталық Комбинаты (ТОК) болуы керек, ол орталықта елдің қалың
орналасқан жерінде орын тебуі шарт (аймақтық орталық), көмекші
кəсіпорындар да бар, олардың ТОК қамти алмайтын тұстарға орналасқаны
жөн – Мектеп Тамақтану Комбинаты (МТК) жəне Мектептік-Базалық
асханалар (МБА); бұлардан жырақта орналасқан басқа мектептерде немесе
толық жарақталмаған мектептерде 2 вариант болуы ықтимал – жергілікті
жерлерде толық циклді асханалар (ТОК, МТК жəне МБА-ға бағынбайды)
немесе оқушылардың тамақтану заказдарын өзге қоғамдық асханаларда
жасап орындау.
Қазақстан
9
Қазақстан Республикасының Премьер Министрі 2007 жылдың 24
желтоқсанында № 20-46/6228 өкіметтің барлық деңгейдегі атқарушы
органдарға жалпыбілім беру мектептерінің оқушыларының сапалы
тамақтануын қамтамасыз етуді тұрақты бақылау жүргізуді тапсырды. Бұл
мəселе Қазақстан Республикасының Премьер Министрінің 2008 жылдың 1
желтоқсанындағы селекторлы мəжілісінде қаралды, онда облыс əкімдеріне
2009-2011 жылдар аралығында сатылап барлық
кемқамтамсыздандырылған жанұядан шыққан балаларды толығымен
бірмезгілдік тегін ыстық тамақпен қамтамасыз етуге кеңес етілді.
9
2008 жылдың 19 наурызы мен 11 желтоқсанында оқушыларды
толығымен үйлестірілген ыстық тамақпен қамтамасыз ету мəселесі
Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Кəмелетке толмағандар ісі
жəне олардың құқықтарын қорғаудың ведомствоаралық комиссиясының
мəжілісінде талқыланды.
9
Осы комиссияның 2008 жылдың 19 наурызы мен 11
желтоқсанындағы шешімімен облыс, Астана жəне Алматы қалаларының
əкімдеріне 2009-2011 жылдары жүретін аймақтардың дамуының
Достарыңызбен бөлісу: |
