104
Стратегиялық жоспарына ыстық тамақ беруді ұйымдастырудың кешенді
шараларын жетілдіруді қосуға кеңес етілді.
9
Жалпы алғанда, балаларды сапалы мектептік тамақпен қамтамасыз
ету республиканың денсаулық сақтау жəне білім беру органдарының
қызметі үшін алдыңғы қатарлы мəселелерге жатады жəне осы мəселелер
тұрақты түрде түрлі деңгейлі мəжілістерде сарапталады жəне
талқыланады: білім беру жəне санитарлық-эпидемиологиялық қызмет
коллегияларының басқармаларында, білім беру мекемелерінің
педагогикалық кеңестерінде, мектеп директорларының мəжілістерінде,
ата-аналар жиналысында.
9
2008 жылы қабылданған шаралардың нəтижесінде
кемқамтамасыздандырылған жанұялардан шыққан оқушылардың
тамақтануын ұйымдастыру үшін мемлекеттің əлеуметтік көмегінің көлемін
ұлғайтуға қол жетті: жергілікті бюджеттен 911 млн. 990 мың теңге бөлінді,
бұл сома 2006 жылы 742 млн. 562 мың теңге болған (23 % көбейтілді) еді.
Ыстық тамақпен 54,3 % оқушы қамтылды (2006 жылы - 52%). Тегін ыстық
тамақпен кемқамтамасыздандырылған жанұялардан шыққан балалардың
51 % қамтылды (2006 жылы - 33 %). Ыстық тамақпен кеңінен қамтылған
аудандарға Астана (100 %), Павлодар (100 %), Ақтөбе (95 %), Атырау (85
%) жəне Батыс Қазақстан (80 %) облыстары жатады. Алматы жəне
Қарағанды облыстарында тегін ыстық тамақпен бастауыш сынып
оқушылары түгелдей қамтылған.
9
Кейбір аймақтарда жергілікті атқарушы органдардың қызметін
бағалаудың рейтингілік жүйесіне оқушыларды ыстық тамақпен
қамтамасыз етуге қамту көрсеткіші енгізілген. Ыстық тамақпен
қамтамасыз етуге толығымен қамту үшін аймақтық «Мектептік тамақтану»
бағдарламасы жəне 2011 жылға дейін оларды Іске асыру шараларының
жоспары жасалынуда. Мектептік тамақтану құнын тұрақтыландыру
жұмыстары жүргізілуде. Мектептік асханаларды технологиялық
жабдықтармен жабдықтау жəне техникалық модернизациялау жұмыстары
жүргізілуде. Мысалы, Астана қаласының 17 мектебі жəне Шығыс
Қазақстан облысының 70 мектебі қазіргі таңдағы жаңа жоғарыөндірістік
жəне энергия сақтағыштық технологиялық жабдықтар түрімен
жабдықталынды. Барлық мектеп асханаларын стационарлық су тазалағыш
құрылғыларымен жабдықталу басталды. Алматы, Астана, Павлодар
қалаларының мектептерінде оқушылардың саны мен суды қабылдау
нормаларына сəйкес бір реттік стакандармен диспенсерлер қойылуда.
Қарағанды, Қостанай облыстарында стационарлық сутазалағыш
құрылғыларын қою жоспарлануда.
9
Республика астанасында 2009-2012 жылдары жүргізілетін 2030
жылдарға дейінгі Астана қаласын тұрақты дамытудың стратегиялық
105
жоспарын іске асыруға арналған Шаралар жоспарының жобасына əлемдегі
жетекші елдердің тəжірибесін зерттеу негізінде мектептік тамақтандыру
комбинаттарын жобалау мен салу, мектептік тамақтану өндірісін
индустриализациялау жəне мектептік тамақтану салаларында жоғары
дəрежедегі дайындықты тағамдар мен жартылай дайын тағамдарды
пайдалану жөніндегі жыл сайынғы мектептік тамақтану индустриясын
салу конференцияларын өткізуді енгізді. Жоспарда бұдан басқа типтік
жобалар жасау, 50 мың мектептік түскі ас тағам порцияларын жасайтын
мектеп комбинаттарын соғу жəне жабдықтау, жалпыбілім беру
мектептерінің бастауыш сынып оқушыларын бірреттік ыстық тамақпен
қамтамасыз етуге толық қамту қарастырылған.
106
Кестелер
1-кесте – Адамның түрлі органдары мен тіндерінде жұмсалынатын негізгі
зат алмасу энергиясының үлесі
9
Органдар мен тіндер
Тыныштытық энергия шығыны,
%
Бауыр
29
Бас миы 19
Қаңқа сүйек мускулатурасы
(тыныштықта)
18
Жүрек 10
Бүйректер 7
Басқа органдар мен тіндер 17
2-кесте –Физикалық белсенділік коэффициентінде (ФБК) көрсетілген түрлі
физикалық жұмыстың (белсенділіктің) энергетикалық құндылығы
ФБК
Жұмыс түрі (белсенділіктер)
1.2 (1.0-1.4)
Отырып немесе жатып: оқу, теледидар қарау, радио
тыңдау, хат жазу, есептеулер, компьютерде жұмыс істеу,
үстел үсті ойындары, тамақтану (тағамдық термогенезбен
шатыстырмау керек)
1.6 (1.5-1.8)
Тігін тігу, фортепьянода ойнау, жеңіл автомобил жүргізу,
ыдыс-аяқ жуу, киім үтіктеу, машинка басу, кеңселік жəне
зертханалық жұмыстар
2.1 (1.9-2.4)
Пəтерді жинау, жеңіл киімдерді қолмен жуу, тамақ
дайындау, шаштараз жұмысы
2.8 (2.5-3.3)
Киіну жəне шешіну, себезгі қабылдау, төсек салу, 3-4
км/сағ жылдамдықпен жүру.
Тігінші, етікші жұмысы, электромеханик жұмысы,
приборлармен жəне жеңіл механизмдермен жұмыс,
суретші жұмысы, декоратордың жұмысы
3.7 (3.4-4.4)
Жеңіл бағбандық жұмыс, терезе жуу, үстелдік теннис
ойнау. 4-6 км/сағ жылдамдықпен жүру, гольф ойнау.
Автожөндеу жұмыстары, ұсталық жəне шеберлік
жұмыстары, кірпіш қалау
9
Мартинчик А.М., Маев И.В., Петухов А.Б. Питание человека. (Основы нутрициологии). Москва, 2002. –
572 с.
107
ФБК
Жұмыс түрі (белсенділіктер)
4.8 (4.5-5.9)
Аған кесу жəне шабу, ауыр бағбандық жұмыстар (жер
аудару), волейбол ойнау. 6-7 км/сағ жылдамдықпен жүру.
Билер түрі, жайлап жүзу, велосипедтті ақырындап тебу,
ақырын секірулер
Жол салу жұмыстары, жер қазу жəне топырақ лақтыру,
орман ағашын кесіп құлату
6.9 (6.0-7.9)
Тауға шығу немесе қыраттық жерлерде жүру,
баспалдақпен көтерілу
Велосипед тебу, секірулер
Футбол ойнау, жылдам жүзу, теннис, коньки, шаңғы тебу
3-кесте – 1-17 жастағы
10
балалар мен жасөспірімдердің орташа салмақ
қосулары
Жасы,
Ұлдар, ержеткендер
Қыздар, бойжеткендер
жыл*
кг/жыл
г/күн
кг/жыл
г/күн
1–2 2.4 6.6 2.4 6.6
2–3 2.0 5.5 2.2 6.0
3–4 2.1 5.8 1.9 5.2
4–5 2.0 5.5 1.7 4.7
5–6 2.0 5.5 1.8 4.9
6–7 2.2 6.0 2.3 6.3
7–8 2.4 6.6 3.0 8.2
8–9 2.8 7.7 3.7 10.1
9–10 3.3 9.0 4.0 11.0
10–11 3.9 10.7 4.5 12.3
11–12 4.5 12.3 4.5 12.3
12–13 5.2 14.2 4.6 12.6
13–14 5.8 15.9 4.2 11.5
14–15 5.9 16.2 3.4 9.3
15–16 5.4 14.8 2.2 6.0
16–17 4.2 11.5 0.8 2.2
17–18 2.6 7.1 0
0
*
– əрбір жастың жыл ортасындағы бірінші мен 17 жас аралығындағы нақ ортаңғы салмақ қолданылды
(яғни 1.5, 2.5 ..., 17.5 жастағы нақ ортаңғы салмақ).
10
Measuring change in nutritional status. Geneva, WHO,1983. (Определение изменений пищевого статуса.
Женева, ВОЗ, 1983).
Достарыңызбен бөлісу: |
