Оқулық ретінде бекіткен Ал ма ты «Қа зақ уни вер си те ті» 016 Әож 94

54
§­1.­Шағатай­ұлысындағы­моңғол­хандарының­
­­­­­­­саясатындағы­екі­бағыт
Зерттеушілер жаулап алудан кейін моңғол хандары мен би-
леу ші тобының жаулап алған елдерге қатысты жүргізген саяса-
тында анық, бір-біріне қарама-қарсы екі ағымның болғандығын 
көрсетеді.
И.П. Петрушевский бұл екі ағымға мынадай сипаттама бе реді: 
«Бірінші бағытты моңғолдың көшпелі әскери тобының көп бөлігі 
және аздаған түрік тайпаларының көшпелі әскери тобы қолдады. 
Моңғолдық дәстүр мен көшпелі өмірді жақтайтын бұл топ отырық-
шы өмірдің, егіншілік пен қалалардың жауы болды, отырықшы 
шаруалар мен қалалардың төменгі тобын шексіз қанауды жақтады. 
...Бұл бағытты жақтайтындар отырықшы шаруаларды қорғамақ 
түгілі, оларды сақтап қалуға мүдделі болмады».
Бірінші бағытты қолдайтын топтың жүргізген саясатының 
нәтижесін Иран, Қытай елдері мен Мәуереннахр, Жетісу аймақ-
тарындағы ХІІІ ғасырдың екінші жартысында қалыптасқан жағ-
дайдан байқауға болады. В.В. Бартольд «Жетісудың Шығыс Түр-
кістанмен бірге моңғолдарға еріктерімен берілгенін көрдік, сол 
себепті де Қытайға, Мәуереннахрға және Батыс Азияға қарағанда 
бұл аймақ моңғол жаулап алушылығының зардабына ұшырамады. 
Моңғолдардан кейін көп ұзамай Жетісуға келген саяхатшылар бұл
өңірді мәдениеті гүлденген ел деп жазады», – дей келе ХІІІ ға-
сырдың ортасы мен екінші жартысындағы Жетісудағы жағдайды 
былайша жазады: «Іле өзенінен өткен Рубрук, қираған бекіністің 
саз қабырғаларын көрді, қирандылардың маңында егістіктер бол-
ды. ... Келесі күні Рубрук онша үлкен емес таулы асудан өтіп, өзені 
көп, өзендері таудан бастау алып, Балқаш көліне құятын үлкен бір 
жазықтыққа келді. Мұнда көп саудагерлер тұратын Қайлақ қа ласы 
болды. Жазықтықта бұрын көп қалалар болатын, бірақ қалалардың 
көп бөлігін татарлар жайылымдар үшін қиратып тастапты», – деп 
жалғастырады. Одан әрі атақты шығыстанушы ғалым ХІІІ ғасырда 
Жетісуда отырықшылық мәдениеттің құлдырап кетуінің басты 

жүктеу 24,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: