327
ЭЦҚ ашық кілті— құпия (жеке) кілтпен ерекше математикалық
біржақты түрлендірумен байланыстырылатын криптографиялық кілт ключ.
Ашық кілт жүйенің барлық пайдаланушыларына белгілі жəне ЭЦҚ тексеру,
қолтаңбаның авторын жəне электрондық құжаттың дұрыстылығын
тексеруге арналған, бірақ оның құпия кілтін есептеп табуға мүмкіндік
бермейді.
Цифрлау —налогты сигналды цифрлық түрге түрлендіру.
Папиллярлысызықтар — адамның тұлғасын сəйкестендіретін қол
саусақтарытырнақ
бөліктерінің
ішкі
(алақандық)
беттерітері
өрнеуліктерінің (бедерлі сызықтар) құрылысы.
Параллельдітабыстау — ақпараттың бірнеше биті бір мезетте
параллельді өткізгіштер бойынша жылжитын деректерді табыстау тəсілі.
Бастиектерді тұрақтандыру— оқу/жазу бастиектері қолданылмайтын
жолдарға жылжитын процедура, мұнда олардың құлауы немесе басқа кез
келген бұзылулар деректердің жоғалуына алып келмейді.
Құпиясөз —ДЭЕМ деректері мен құрылғыларына қол жеткізуге рұқсат
алу үшін пайдаланушының ұсынатын құпия (жасырын) сəйкестендіргіші.
Шеткері құрылғылар — қосымша жабдық,ДЭЕМ-ға оның ақпаратты
енгізу-шығару жəне сақтау бойынша мүмкіндіктерін кеңейту үшін
қосылады.
Пиксел
—дисплейэкранындағы
кескіндеменің
минималды
элементі(нүкте деп те аталады).
Бастиектерді жайғастыру — дисктік жинақтауыштың оқу/жазу
бастиектерінің нақты жолға орын ауыстырулары.
Пайдаланушы — бекітілген құқықтардың шеңберінде ақпаратқа қол
жеткізу өкілеттіліктеріне ие тұлға.
Порт — сыртқы құрылғыны ДЭЕМ-ға қосудың жалғағышы, сонымен
қатар, процессордың əртүрлі құрылғыларға жүгінуі үшін қолданатын
логикалық адресі,
Тізбектеп жіберу — деректерді тізбектеп биттік жіберу тəсілі.
Постиндустриалды (ақпараттық) қоғам — қызмет көрсету саласы
басымдық дау бағытына ие жəне материалды өндірістен басыңқы қоғам.
Тұрақты сақтандырғыш құрал (ТСҚ) — деректері өзгерілмейтін
жадының түрі.
Тармақтануларды болжамдау —процессорлардың жадыдан келесі
пəрмендерді алдын ала оқу үшін орындалатын бағдарламада өтпе немесе
тармақтауларды болжау қасиеті.
Үзілу — басымдық өңдеуді талап ететін оқиғаға негіз болған ағымдық
бағдарламаның орындалуын уақытша тоқтата тұру.
Бастиектердің жетегі — оқу/жазу бастиектерін жолдар бойынша орын
ауыстыру құрылғысы.
328
Өткізу қабілеті —1 с жіберілетін пайдалы ақпараттың көлемі.
Протокол
—
ақпаратпен
алмасуда
құрылғылар
немесе
бағдарламалардың арасындағы байланыстарды басқаратын біржақты
процедуралардың (ережелердің) жүйесі.
Радиатор — жылуды сейілту үшін микросхеманың корпусына
жалғанатын ойлы-қырлы бетімен метал пластинасы.
Қол жеткізуді шектеу —ДЭЕМ ресурстарын пайдалану тəртібі, мұнда
пайдаланушылар бекітілген ережелерге қатаң сəйкес ақпаратқа қол
жеткізудің тең құқықтарын иеленеді.
Рұқсат —размер рабочей области экрана монитор экранының жұмыс
саласының өлшемі, басып шығару жəне сканерлеу дəлдігі (пикселдермен
өлшенеді).
Жалғағыш — электрондық құрылғыларды, модульдер мен кабельдерді
механикалық жəне электрлік біріктіру құрылғысы.
Құпиясыздандыру (шифрді ашу) — жабық ақпаратты ашық мəтінге
түрлендіру процесі.
Растрлі графика — жеке нүктелерден(пикселдерден) матрицамен
кескіндеу.
Регистр — ақпараттың бірнеше разрядын уақытша сақтау үшін
триггерлердегі тезəрекетті статикалық жады.
РТСҚ — ребағдарламаланған (қайта бағдарламаланатын) ПЗУ
Рұқсат етілген қол жеткізу — танысу жəне қолдану құқығы бар
пайдаланушылардың бағдарламалары мен деректеріне қол жеткізуі.
Құпия кілт — жабық (жасырын) кілт. Асимметриялы криптожүйеде
құпия кілтті тек бір пайдаланушы (абонент)иеленеді, симметриялы
криптожүйеде ол араларында қорғалған байланыс орнатылуы тиіс екі
абонентке беріледі.
Сектор — магниттік дисктің жолында белгіленген сала, 512 байт
деректі қамтиды.
Кілттің сертификаты— ашық кілт нақты тұлғаға тиесілі екендігін
куəландыру орталығының цифрлық куəландыруы. Сертификат ашық
кілттен, пайдаланушының атынан, сертификаттың қолдану мерзімінен,
сертификатты берген мекеменің атауы жəне т.б. тұрады.
Сертификаттау
—ДЭЕМқауіпсіздік
жүйесінің
мемлекеттік
стандарттар мен нормативтік құжаттар талаптарына сəйкестігі мемлекеттік
органдарда расталуы тиіс.
Желі — бірнеше дербес деректермен алмасу жəне ортақ ресурсты
қолдану үшін бірнеше ДЭЕМбірігеді.
Шығындарсыз сығымдау— сығымдалғаннан кейін барлық ақпарат
сақталатын компрессия əдістері.
329
Шығындармен сығымдау — деректердің бір бөлшегі жойылып,
кескіндеме немесе дыбыстың қажетті сапасын қамтамасыз ететін
компрессия əдістері.
Ақпараттық қорғау жүйесі — құқықтық жəне əкімшілік сипаттағы
арнайы шаралардың, ұйымдастырушылық шаралардың, физикалық жəне
техникалық (бағдарламалық жəне ақпараттық) қорғаныс құралдарының
жиынтығы, сондай-ақ, қауіпсіздікті қамтамасые етуге арналған арнайы
қызметкерлердің болуы.
Жүйелі тақшасы — основная (главная, материнская) плата ДЭЕМ
негізгі (басты, аналық тақшасы).
АКҚҚ — ақпаратты криптографиялық қорғау құралдары.
Слот — саңылаулық жалғағыш.
Смарт-карта — кіріктірілген микросхемасы бар пластикалық карта, ол
онда қамтылатын ақпараттың қорғалуын жүзеге асырады.
Хабарлама — ақпаратты жіберуге арналған мазмұны аяқталған
символдардың реттелген бірізділігі.
Қол жеткізудің орташа уақыты— дисктің кез келген жерінде
орналасқан деректерді оқи бастауы үшін дисктік жинақтауышқа қажет
уақыт.
Іздеудің орташа уақыты— бастиектің бір кездейсоқ таңдалатын жолдан
екіншісіне ауысу үшін қажет орташа уақыт.
Кернеу тұрақтандырғышы— шығу кернеуіноның кіру мəні өзгерген
жағдайда рұқсат берілетін шекте ұстайтын құрылғы.
Статикалық
биометриялықбейнез
—
адамның
қалауымен
өзгертілмейтін бейне, мысалы,саусақ ізтаңбасының суреті.
Статикалық разряд — əртүрлі электр əлеуеті бар екі нысандардың
арасындағы кенет электр разряды. Статикалық разрядтар жиі интегралды
схемалардың бүлінуіне немесе бұзылуына алып келеді.
Шифрлеудің тұрақтылығы — шифрмəтінді дешифрлеу, шифр кілттерін
ашу немесе ақпараттың тұтастығын жəне (немесе)түпнұсқалығын бұзу
талпыныстарына қарсы тұру қабілеті.
Бүріккіш принтер — басып шығару барысында қағазға бір немесе
бірнеше түсті сияны шашатын принтердің түрі.
Түйістіру станциясы (док-станция) — ноутбуктерге шеткері
құрылғыларды қосу жəне қалталы компьютерлерді ДЭЕМ-ға қосу үшін
қолданылатын жабдық.
Пәрмендерді суперскалярлық орындау —процессордың бір мезетте
жұмыс тактісіндебірнеше нұсқау орындау мүмкіндігі.
Құпия биометриялықбейне
—
пайдаланушының анонимділігін
қамтамасыз ететін жəне пайдаланушы құпия сақтайтын биометриялық
бейне.
Достарыңызбен бөлісу: |
