46
мінездемелінетің иерархиялық қурулымы деп атайді.
Иерархиялық құрулым концепсиясің неміс ғалымы Макс Вебер
жетілдірген, оның принциптеры:
- анық енбек бөлуы; иерархиялық басқару, төмен денгеде түрандар
бағылынады жəне бақылаунады жоғары денгейдегіне.
Органикалық құрулым – жалпы нəтеже əр жұмысшылардің индивидуалдық
жаупкершылігы мен мінездемелінеді.
Иерархиялық басқару ұйымдастыру құрамынің түрлері:
- линейноөфункционалдық;
- линейноө штабтық;
- дивизионалдық.
Органикалық басқару ұйымдастыру құрамынің түрлері:
- проектныйлық (жобалық),
- матричныйлық
Қоғамдық өндіріс саласындағы басқарудың айрықша ерекшелігі мынада: ол
қоғамдық қатынастардың барлық жиынтығымен айналысады.
Мұның себебі, адам өндірістік процесте бірлескен еңбек процесінің тек
қатысушысы ғана болып қалмайды, сонымен бірге ол бір мезгілде элеуметтік
түлға да. Ал, адам элеуметтік түлға болғандықтан оған эр қилы қажеттілік,
талап-тілек, қалау жэне т.б. тэн.
Адам қарама-қайшылыққа толы, сол себепті де оларды элеу-меттік күбылыс
ретінде, яғни элеуметтік тұрғыдан басқару қиын.
К. Маркс өзінің «Фейербах туралы тезисінде»: адам - коғамдық
қатынастардың жиынтығы, деп анықтама берген.
Жоғарыда айтылғандардың түйіндемесі мынадай.
Басқару қатынасы басқару гылымының мазмүны болып табылады.
Өндірісті басқару қатынасы басқарумен ықпал ету процесінде адамдардың
жэне үжымдардың түрақты өзара байланыстары мен өзара эрекеттерінің
күрделі кешенін білдіреді.
Өндірісті басқару қатынасы сипаты мен түрлері бойынша жіктеледі.
Олар мыналарға бөлінеді:
- басқарушы жəне басқарылушы қосалқы жүйелерінің арасындағы
катынасқа;
- басқарушы жүйенің ішіндегі басқару қатынасына (басқару сатылары
жэне деңгейлері арасында);
- басқарудың эрбір буынындағы басқарушылар мен бағынушылар
арасындағы қатынасқа (субординация қатынасы).
47
- Құрылым
ның
Түрлері
Құрылымның
ерекшеліктері
Құрылымның қарапайым схемасы
1 .Сызыкты
Жұмыстарды
жоспарлау мен
олардың іске асуын
бақылау вертикаль
бойнша жетекшіден
(нөльдык денгей)
басқару
функцияларды
орындайтын
өндірістік жүргізіледі
Р-жетекші
Шартты белгілер:1-жабдыктаушы
жəне қызмет көрсету өндірісі, 2-
өндеуші өндірісі, З-қурлыс-өткізуші
өндірісі.
2.
Функционалды
Жұмыстарды
жоспарлау мен
олардың
орындалуын
бақылау
функционалды
бөлімшелермен
(А,Б,В жэне т.б)
Жургізіледі.
Жұмыстарды əрбір
функция бойынша
өндірістік
белімшелер
орындайды (1,2,3)
А-жоспарлау - өндірістік бөлім, Б-
техникальқ бөлім, В-каржыльқ
бөлім
ГЛ
3. Сызыкты-
Функционалды
Жұмыстарды
жоспарлау
функционалды
бөлімшелермен
(А,Б,В) жургізеді,
жумыстарды
ОНД1р1СТ1К
бөлімшелер
орындайды (12,3).
Барлық,
бөлімшелер
жетекшіге
бағынады
48
Құрылымның
Түрлері
Құрылымның
ерекшеліктері
Құрылымның қарапайым схемасы
4.
Матрицальқ
(штабты)
Сызықты - функционалды
құрлымға бас
(генеральный)
конструктырлар немесе
жоба бойынша
менеджерлер көсылады (I,
II, III жэне т.с.с.) Олар
нысаналардың бəсекеге
тұру кабілеті үшін жауап
береді Сызьщтардьщ
қиыылысу нуктелері
вертикаль жəне
горизонталь бойынша кез-
келген байланыстардьң
ашықтығын көрсетеді
1-бас конструктор мысалы, женіл
автомобильдер үшін.11 -сол сияқты
жүк авто ушін. 111- сол сияқты
холодильниктер ушін.
5.
Бригадалық
Кəсіпорында (үйымда)
жұмыстардың жекеше
турлерін орындау жəне
өнімнің (Продукция)
құ
рамдас бөлшектерін
жасау үшін 10-15 адамнан
тұратын кешенді
бригадалар құрылады
(олардың ішіне
конструкторлар,
технологтар,
экономисттер,
жұмысшылар жəне
басқалары кіреді).
49
Құрылымның
Түрлері
Құрылымның
ерекшеліктері
Құрылымның қарапайым схемасы
6.Дивизионалды Құрылымның бұл
типі өнімнің типтері
бойынша
өндірістерге
(дивизиондарға)
бөлікеленетін
диверсифицияланған
концерндерде болуы
орынды.
Функционалды
бөлімшелер
өндірістер
құрамында да,
сондай-ақ жалпы
концерның
құрамында да,
болады (АК, БК, ВК,
жəне т.с.с.)
АК-маркетинг бойынша концерннің бас
директорының, көмекшісі, БК- сол сияұты
НИОКР бойьшша, ВК-сол сиякты
технологиялар бойынша жэне т.с.с
Рис. 4. Проблемно-целевая структура крупной организации: А — направление
формирования заданий (для всех подцелей); Б — направление выполнения
заданий; МТ — маркетологи или менеджеры по конкретным товарам —
координаторы решения проблем по достижению их конкурентоспособности; I, II,
III — уровни иерархии
50
. _____________________________________
Проблема, цель,
функция
(правовое
Юридический
отдел
Информационн
ое обеспечение
Информационн
ый центр
Цель предприятия: прибыль
развитие
Руководитель
Организация управления
Главный менеджер
1 .Замести
тель по
маркетингу
2.Технически
й директор
З.Коммерчес
кий директор
4.3аместитель
по
производству
5. Заместите
ль по
социальным
вопросам
Бухгалтерский
учет и аудит
Главный
бухгалтер
Достарыңызбен бөлісу: |
