Оқулық Алматы, 012 Əож 37. Кжб 74. 00 Д 87

236
 
– педагогикалық  жəне  əкімшілік  басқару  қабілетінінің 
жоқтығы.  Білім  беруді  ұйымдастыру  менеджерінің  басқару,  оқыту 
мен  тəрбиелеу  ісінен  мүлдем  бейхабар,  кездейсоқ  тағайындалған 
қызметкер.
Қорыта келгенде, педагогикалық менеджмент басқару заңдарына 
негізделеді,  сондай-ақ,  психология  жəне  педагогика  ғылымдарыда 
білім  беру  ісінің  менеджері  қызметін  тиімді  ұйымдастыру  оның 
жеке  мінездерімен  жəне  педагогикалық  шеберлігімен,  басқару 
қабілеттілігімен де сипатталады.
Ғылыми негізде басқару, психологиялық жəне жеке адамгершілік 
қасиеттер,  білім  беру  менеджеріне  оларды  оқу-тəрбие  жұмысында 
қолдануға,  көшіруге  толық  мүмкіндік  береді.  Бұл  педагогикалық 
менеджменттің əрі ғылым, əрі өнер екендігін дəлелдейді.
Көптеген  ғалымдар  «педагогикалық  менеджментке»  бастапқы 
ұғым ретінде назар  аударып, педагогикалық менеджментті бүгінгі 
нарық  жағдайындағы  білім  беруді  басқару  ретінде  қарастыра  оты-
ра,  оның  мынадай  негізгі  қызметтерін  атап  көрсетеді:  білім  беру 
жүйесіндегі құрылымдық өзгерістерді стратегиялық жоспарлау мен 
болжамдау; білім берудегі қажеттіліктерді анықтап, соның негізінде 
жаңа білім беру қызметтерін ұйымдастыру жəне оны жүзеге асыру; 
білім беру мекемелерінің инновациялық қызметін мотивациялау.
Негізгі ұғымдар сөздігі
Менеджмент  -  кəсіпорын  ұйымының  тиімді  жəне  ұтымды 
қызмет  ету  мақсатындағы  интеллектуалдық,  материалдық  жəне 
қаржы қорларын жұмылдыру бойынша ғылым, өнер  жəне əрекет.
Педагогикалық менеджмент – оқу-тəрбие жəне оқу-танымдық 
үдерісті басқарудың тиімділігін жоғарылатуға бағытталған принцип-
тер  кешені,  əдістері,  ұйымдастыру  фрмалары  жəне  технологиялық 
тəсілдері. 
Менеджер -  басқару, меңгеру, басшылық жасау.
Оқу-танымдық үдерістің менеджері – білім алушылардың оқу-
тəрбие əрекеттерін басқару жүйесінің субъектісі ретіндегі оқытушы.
Оқу-тəрбие үдерісінің менеджері –  педагогикалық кадрлардың 
оқу-тəрбие  іс-əрекеттерін  басқарудың  субъектісі  ретіндегі  оқу 
орнының жетекшісі (орынбасарлары). 
Оқыту үдерісінің мониторингі – алынған ақпараттарды жинау 
жəне  өңдемелейтін  компьютерлік  технологияның  көмегімен  білім 
беру  үдерісінің  барысын,  нəтижелерін  жəне  тиімділігін  үзіліссіз 
бақылау.

237
Басқару  -  басқарушы  жүйелерді  басқаратындарға,  олардың 
қызметіне  əсер  ету  арқылы  түпкі  нəтижеге  жету  үшін  тиімді 
басшылық жасау.
Оқу-тəрбие  үдерісін  басқару – педагогикалық  менеджменттің 
құрамдас бөлігі ретіндегі жетекшінің ғылыми негізделген жоспарлау, 
ұйымдастыру  жəне  бақылау    жолымен  педагогикалық  ұжымның 
жəне білім алушылардың мақсатты бағытталған ықпалы.
Басқару  функциялары – педагогикалық  талдауды,  мақсат 
анықтауды, жоспарлауды, ұйымдастыруды, реттеу жəне бақылауды 
жүзеге асырушы басқарушылық іс-əрекет аясы.
Педагогикалық жүйелерді басқару əдістері жəне формалары 
–  сендіру,  ескерту,  көндіру,  сөгіс  беру,  моралдық  ынталандыру, 
диагностика,  зерттеу,  бақылау,  əңгімелесу,  тестер,  сауалнамалар, 
сұрақнамалар жəне т.б.
Жоспарлау  -  белгілі  бір  мақсатқа  жету  жолында  қойылатын 
міндеттер.
Ұйымдастыру - жоспардың іске асырылуы үшін, сонымен қатар 
ұжым  мүшелерінің  өкілеттіліктерін,  атқаратын   міндеттерін  жəне 
жауапкершіліктерін бөліп беруге қатысты шешім қабылдау туралы 
айрықша əрекеттер мен қорларды анықтаушы іс-əрекет.
Жетекшілік ету - қызметкерлердің міндеттерін анықтау, олардың 
өз  міндеттерін  анағұрлым  жақсы  орындауларына  талпындыратын 
ұйымдастыру ортасын қамтамасыз етуші іс-əрекет.
Бақылау - қол  жеткен  нəтижелерді  жоспарланғандарымен 
салыстыру жəне талдау, қажеттіліктерге сəйкес ұйымдастырушылық 
орындаушылықты  қамтамасыз  етуді  көздейтін  бағыттау,  бақылау 
жəне реттеушілік іс-əрекет.
Педагогикалық  менеджменттің  басқару  принциптері - 
межеленген мақсатқа қол жеткізуді қамтамасыз етуші жəне басқаруды 
жүзеге асыруда ұстануға тиісті негізге алынатын ережелер.
Педагогикалық  менеджменттің  нормативтік  əдісі - əрбір 
білім  мекемесінің  іс-əрекетін  тұтастай  алғандағы  жəне  оның  жеке 
жақтарын  реттеуді  көздейтін  бекітілген  құжаттарды  қарастыратын 
əдісі.
Педагогикалық 
менеджменттің 
ұйымдастырушылық-
əкімшілік əдістері - басқарылатын объектінің мақсатты бағытталған 
іс-əрекетін,  оның  жұмысының  үзіліссіздігін  жəне  ырғақтылығын 
қамтамасыз етуші ықпал ету əдістері.

238
Педагогикалық 
менеджменттің 
психо-педагогикалық 
əсер  ету  əдістері - педагогикалық  ұжымның  əлеуметтік 
дамуын  жоспарлауға,  ішкі  психологиялық  қолайлы  ахуалын, 
қарамағындағылардың  шығармашылық  белсенділігін,  жұмысқа 
деген  қызығушылығын арттыруға мүмкіндік жасайтын əдісі.
  Педагогикалық  менеджменттің  демократиялық    əдісі - 
білім  беру  саласындағы  менеджердің  оқытушыларға  олардың 
мүмкіндіктері мен біліктілігіне, қызметіне сəйкес өздігімен əрект ете 
отырып, басқаруды шамалайтын басқару стилі.
Педагогикалық  менеджменттің  экономикалық  əдісі - 
педагогикалық  ұжым  мүшелері  үшін  экономикалық  ынталандыру 
қызметін атқаратын əдіс.
  Педагогикалық  менеджменттің  қоғамдық  əсер  ету  əдісі - 
педагогикалық  менеджменттің  ұжымды  басқаруда  демократиялық 
принципке негізделген, бəсекеге қабілетті жастардың өсіп-жетілуіне 
жол ашатын əдісі.
 Өздік жұмыстар үшін сұрақтар мен тапсырмалар:
*  Білім беру мекемесі басшысының басқару мəдениетінің негізгі 
компоненттерін атаңыз?
*  Жалпы білім беретін білім беру мекемесі басшысының негізгі 
қызметтік міндеттері қандай?
*  Лауазымды  адамдардың  міндеттері  қандай  құжат  арқылы 
белгіленген?
*  Білім  беру  мекемесін  басқарудағы  педагогикалық  талдаудың 
мазмұны қандай жəне оның рөлі?
*  Білім  беру  мекемесінің  түрлі  жұмыс  жоспарларына  талдау 
жасаңыз. Олардың өзара байланысы қалай іске асады.
*  Білім  беру  мекемесіндегі  практикалық  сабақ  барысында 
білім  беру  мекемесінің  жылдық  жұмыс  жоспарымен  танысыңыз. 
Жоспардың негізгі бөлімдерінің мазмұнына талдау жасаңыз.
*  Білім  беру  мекемесі  басшысының  ұйымдастырушылық 
қызметінің негізгі мазмұны қандай?
*  Білім  беру  мекемесінің  педагогикалық  кеңесінің,  оқу  орны 
жетекшісі  жанындағы  кеңестің,  білім  алушылар  комитетінің 
қызметіне сипаттама беріңіз.
*  Тексеру  мен  реттеу  басқа  білім  беруді  мекемеішілік  басқару 
қызметтерімен қалай байланысқан?