Оқулық Алматы, 012 Əож 37. Кжб 74. 00 Д 87

181
4-ші  топ – еңбек,  техникалық,  құрылымдық,  құрылыс  ойын-
дар. Бұл ойындар ересектердің кəсіби қызметтерін бейнелейді. Бұл 
ойындардың барысында білім алушылар өз жұмысын жоспарлауға, 
керекті  материалдарды  жинақтауға,  өзінің  жəне  басқалардың 
жұмысына  сын  көзбен  қарауға,  шығармашылық  міндеттерді  тез 
жəне  дұрыс  шеше  білуге  үйренеді.  Еңбек  белсенділігі  таным 
белсенділігіне ұштасады.
5-ші – баланың  психикалық  саласына  əсер  етуге  негізделген 
жаттығу  ойындары,  тренингтер.  Өзара  жарысқа  негізделген  бұл 
ойындар,  ойнаушы  балаларға  салыстырмалы  түрде,  өздерінің 
дайындық, жаттығу деңгейін аңғарып, одан əрі жетілдіру жолдарын 
көрсетеді.
Ең  жақсы  деген  ойындар  өз  бетімен  оқуға  негізделген.  Олар 
білім  алушыларды  біліммен,  біліктермен  жəне  дағдылармен 
қарулануға бағыттайды. Оқтудың негізгі екі компоненттен тұратыны 
белгілі: керекті ақпаратты жинау жəне дұрыс шешім қабылдау. Білім 
алушылардың дидактикалық тəжірибесін толықтыратын да осы ком-
поненттер. Бұл жерде психологиялық сипаттағы дамушы ойындар-
ды да атап кеткен жөн: кроссвордтар, викториналар, ребустар, крип-
тограммалар т.б.
Дидактикалық  ойындардың  нəтижелілігі,  біріншіден,  оларды 
қолданудың  жүйелілігіне;  екіншіден,  ойын  бағдарламаларының 
мақсаттылығына  тығыз  байланысты.  Ойынның  мақсаты  оқытудың 
басты  мақсатымен  үндес,  білім  алушының  білуге,  білімге  деген 
құштарлығын ояту.
Іскерлік  ойынның  жүргізілу  технологиясы  (М.Валиеваның 
құрастыруы бойынша):
1.  Дайындық  кезеңі – ойынды  дайындау;  сценариін  дайындау; 
жоспар  құру;  жалпы  сипаттау;  мазмұнын  меңгеру;  материалмен 
қамтамасыз ету.
2. Ойынға кіріспе – проблемалық мақсат қою; шарттарын білу; 
топ құру: рөлдерді бөлісу; регламент белгілеу; жалпы түсінік беру; 
тиісті кеңес беру.
3.  Ойынды  жүргізу  кезеңі – топтық  жұмыс;  əдебиеттерман 
жұмыс; тренинг; ойлану; ойыншылармен жұмыс; топ аралық жұмыс, 
пікірталас;  топтардың  жұмысты  баяндауы;  нəтижені  қорғауы; 
пікірталас туғызу.
Талдау жəне қорытындылау кезеңі – ойынға қорытынды жасау; 
талдау, рефлексия; баға жəне өзіндік баға; ұсыныстар беру.

182
5.3. Кəсіптік білім берудегі ақпараттық жəне 
коммуникативтік технологиялар
Соңғы  жылдары  «компьютерлік  технологиялар»  деген  ұғым 
«ақпараттық  технологиялар»  терминімен  алмастырылуда.  Бүкіл 
ақпараттық  технологиялар  компьютерлік  оқытумен  байланы-
сты.  Қазіргі  күннің  қажеттілігі - қарқынды  күшейте  (интенсивті) 
оқытудың ашық жүйелерін жасау жəне қолдау. Бұл жүйелер студент-
ке, өзіне тиімді оқыту технологиясын таңдап алуына жəне жеке даму 
бағдарламасын құруына мүмкіндік береді. Бірақ, қарқынды күшейте 
оқытудың  ашық  жүйелерін  синтездеуді  іске  асыру  төмендегідей 
шарттарды орындағанда ғана мүмкін болады:
-оқыту  үрдісі  жүргізілетін  ортаның  сипаттарын  жан-жақты 
есепке  алумен,  педагогикалық  ортаның  мазмұндық  сипаты  білім 
алушылардың  білім,  білік  дағдыларымен,  танымдық  жəне  мəдени 
əлеуетімен,  оқуды  жəне  өздігінен  жұмысты  ұйымдастыруының 
əдістерімен жəне формаларымен  анықталады;
-студент  жеке  тұлғасына  қатысты  оқыту  үрдісінің  бейімделу 
принциптерінің ұсталуы; бұл принцип практикада студенттің пəнді 
игеруінің  тармақталған  бағдарламасын  жасауы  арқылы  іске  асады 
(пəннің ішкі жəне сыртқы модульдерін құрастыру);
-білім алушылардың жалпы ғылымдық жəне арнаулы білімдерді 
қысқаша  түрде,  базалық  білімдер  берілген  пəннің  «логикалық 
құрылымын» жобалау арқылы жеке игеруін жылдамдату принципі.
Пəннің  жалпылама  логикалық  құрылымын  жобалау  алгоритмі 
төмендегі процедуралардан (рəсімдерден) тұрады: мазмұнды бөлек 
элементтер жүйесі түрінде елестету, қарастыру. Базалық білімдерді 
бөліп  қарастыру  үшін  элементтердің  өзара  байланысының  матри-
цасын  жобалау.  Базалық  білімдерді  символдық,  графикалық  т.б. 
түрлерде  моделдеу.  Базалық  білімдерді  неғұрлым  жалпы  ұғымдар 
мен  олардың  арасындағы  жүйелік  байланыстарды  анықтау  үшін 
қайта  жинақтау.  Танымдық  қызметтің  жалпы  құрылымын  ғылыми 
білімнің  берілген  бөліміне  тəн  қалыптастыру.  Жалпы  əдіс-
құралдарымен шешілетін жеке тапсырмалар жүйесін жасау.
Ақпараттық технологиялар -ақпаратты алудың, қайта жасаудың, 
жеткізудің,  сақтаудың  жəне  пайдаланудың  əдістері  мен  құралдары 
екендігі  белгілі.  Ақпараттық  технологияларды  білім  беру  ісінде 
пайдаланудың мақсаты оқу үдерісіне қатысушыларыдың дер кезінде 
тиянақты білім алуын қамтамасыз ету, оқытудың жоспарланған са-
пасына қол жеткізу болып табылады.

183
Ақпараттық 
технологияларды 
пайдаланудың 
мынадай 
артықшылықтарын атап өтуге болады:
 
– əрбір адамның өздігінен білім алуының меншікті траектория-
сын қамтамасыз ететін білім берудің ашық жүйесін құрайды;
 
– -ақпаратпен  жұмыс  істей  алу  білігін  қалыптастырады  жəне 
қатынас жасау қабілетін дамытады;
 
– таным  үдерісін  ұйымдастыруды  оны  жүйелі  ойлау  жағына 
жылжыту жолымен түбегейлі өзгертеді; 
 
– оқу  үдерісінде  білім  алушылардың  танымдық  іс-əрекетін 
қолайлы ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады;
 
– жаңа  таным  құралдарын  пайдалануға  жəне  ұйымдастыруға 
жағдай жасайды;
 
– білім  беруді  ақпараттық-əдістемелік  тұрғыдан  қамтамасыз 
етеді[9].
Осы  орайда,  білім  беру  ісіне  қашықтан  оқыту  технологиясы 
ендірілуде.
Педагогикалық  сөздікте  «қашықтан  оқыту»  білім  беру 
орталығынан  қашық  тұратын  білім  алушылардың  (алатын  білім 
деңгейіне  қарамастан)  оқу-танымдық  іс-əрекетіне  мақсатты 
бағыттылықпен  жəне  əдістемелік  тұрғыдан  ұйымдастырылған 
жетекшілік ету технологиясы» -деген анықтама берілген
1
. [Педаго-
гический энциклопедический словарь / Гл. Ред. Б.М.Бим-Бад; Ред-
кол.: М.М.Безруких, В.А.Болотов.ю Л.С.Глебов и др. –Большая Рос-
сийская  энциклопедия, 2002.- С.73.]  Қашықтан  оқыту  мəселесінің 
жалпы  қазақстандық  білім  беру  саласында  өзектілігі  күннен-күнге 
танылып келеді. Ал дүниежүзілік өзекті мəселе ретінде күн тəртібіне 
қойылғалы да көптеген жылдар өтті деуге болады.
Қашықтан оқытудың негізгі технологиялық тірегі – ақпараттық 
жəне  компьютерлік  телекоммуникация  жүйесі  (КТКЖ)  болып  та-
былады.  Қашықтан  оқыту  жүйесін  ұйымдастыруда  түрлі  тұрғылар 
қалыптасқан.  Олар  негізінен  оқытудың  мəні - мəтінімен  (мақсаты, 
контингенті, шарт-жағдайлары жəне т.б.) анықталатын оқу матери-
алдарын жəне əдістемелік тəсілдерін жеткізудің алуан түрлі амалда-
рын пайдалануға байланысты ерекшеленеді. Сондықтан, қашықтан 
оқыту жүйесін құрудың варианттарын анықтау үшін нақты жағдайға 
лайықты  жүйенің  құрылысын  (əдістемелік,  ұйымдастырушылық 
қамтамасыз  етілуі;  бағдарламалық  жəне  ақпараттық  қамтамасыз 
1
[Педагогический энциклопедический словарь / Гл. Ред. Б.М.Бим-Бад; Редкол.: М.М.Безруких, 
В.А.Болотов.ю Л.С.Глебов и др. –Большая Российская энциклопедия, 2002.- С.73.]