Тыныштық – бұл қозғалыстың бір формасы. Тыныштық салыстырмалы Кеңістік

1. 
   Болмыс ұғымы. Болмыстың формалары және олардың ерекшеліктері
   
2. 
   Қазіргі ғылымдағы материяның шексіздігі проблемасы
   
3. 
   Болмыс, субстанция, материя категориялары. Философиялық танымдағы олардың мәні және алатын орны
   
4. 
   ХІХғ. соңы – ХХғ. басындағы жаратылыстану ғылымындағы төңкерістердің мәні және жаратылыстанудағы философиялық негіздемелердің дағдарысы
   
5. 
   Арнаулы ғылымдардағы кеңістік және уақыт концепцияларының философиялық мазмұны
   

1. 
   Философиядағы дуализм, монизм, плюрализм
   
2. 
   Философиядағы шексіздік ұғымы. Шектілік және шексіздік диалектикасы
   
3. 
   Дүниенің материалды тұтастығы. Табиғаттың және қоғамның бірлігі
   
4. 
   Материя қозғалысының әлеуметтік формасының ерекшелігі
   
5. 
   Адам және адамзат қоғамы материя дамуының жоғары формасы ретінде
   

1.«Материализм және эмпириокритицизм» еңбегінің авторы:

1)В. И. Ленин; 2)Г. В. Плеханов; 3)Н. Ф. Федоров; 4)Н. Г. Чернышевский;

5)В. И. Вернадский;

2.Болмыс туралы философиялық ілім:

1. 
   гносеология;
   
2. 
   онтология;
   
3. 
   антропология;
   
4. 
   социология;
   
5. 
   аксиология;
   

1)объективті реалдылықты; 2)атомдар мен элементарлы бөлшектерді;

3)субъективті реалдылықты; 4)қоғамдық құбылыстар жиынтығын;

5)адамның идеялары мен идеалдарын;

3.Материя қозғалысының ең жоғары формасы:

1)биологиялық; 2)физикалық; 3)химиялық; 4)әлеуметтік; 5)механикалық;

4.Қозғалыс ұғымына философиялық анықтама беріңіз:

1)қозғалыс – бұл кез – келген өзгеріс; 2)қозғалыс – бұл саналар ағымы;

3)қозғалыс – бұл кеңістіктегі денелердің орын ауыстыруы;

4)қозғалыс – бұл адам түйсіктерінің жиынтығы;

5)қозғалыс – бұл физикалық – химиялық процестер;

5.Қозғалыстың әлеуметтік формасы – бұл:

1)қоғамдық қатынастар және байланыстар;

2)белокты денелердің қатынастары;

3)кеңістіктегі денелер қозғалысы;

4)атомдардың және молекулалардың байланыстары;

5)оптикалық құбылыстар;

6.«Болмыс және уақыт» деген еңбектің авторы:

1)В. И. Ленин; 2)К. Маркс; 3)Ф. Энгельс; 4)М. Хайдеггер; 5)Н. Гартман;

7.Кеңістік пен уақыт, ол –

1)материяның негізгі өмір сүру формалары;

2)қоғамдық қатынастар; 3)физикалық денелер; 4)табиғи құбылыстар;

5)қозғалыстың негізгі формалары;

8.Материализмнің түрлерін көрсетіңіз:

1)тұрпайы, механикалық – метафизикалық, диалектикалық;

2)тұрпайы, диалектикалық, антикалық;

3)механикалық – метафизикалық, натурфилософиялық, диалектикалық;

4)орыс диалектикасы, тұрпайы, гегельдік;

5)диалектикалық, маркстік, метафизикалық;

9.Салыстырмалылық теориясының авторы:

1)А. Эйнштейн; 2)И. Ньютон; 3)В. И. Ленин; 4)Ф. Энгельс; 5)В. И. Вернадский;

Әдебиеттер:

1. 
   Диалектическая логика. Т.2. – А.,1987.
   
2. 
   Доброхотов А.Л. Категория бытия в классической западноевропейской философии. – М.,1986.
   
3. 
   Какабадзе З.М. Проблема человеческого бытия. Тбилиси – 1986.
   
4. 
   Хайдеггер М. Время и бытие. – М.,1993.
   
5. 
   Ленин В.И. Материализм и эмпириокритицизм. Т.18.
   
6. 
   Әбішев Қ. Философия. – А.,1997.
   
7. 
   Тұрғынбаев Ә.Х. Философия. – А.:»Білім»,2001.
   
8. 
   Ахундов М.Д. Концепция пространства и времени: истоки, эволюция, перспективы. М.,1982.
   
9. 
   Рычков А.К., Яшин Б.Л., Философия: 100 вопросов – 100 ответов: Учеб. пособие для студ. вузов. – М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2002.
   
10. 
    Мартынов М.И. Философия: вопросы и ответы /Мартынов М.И., Кравченко Л.Г., Киселева С.А. – Изд. 2 – ое, стер. – Мн.:»ТетраСистемс»,2002.
    

№15 Тақырып: Сананың пайда болуы және мәні.

Адамның өмір сүру тәсілі, рухани бағдарын анықтау мен дүниені өзгерту құралы ретінде сана ұғымының мәнін жан- жақты ашып түсіндіру. Оның пайда болуын, қоғамдық тарихи мәнін зерделеу арқылы студенттердің дүниетаным деңгейін көтеру.

1.Бейнелеу материяның жалпыға ортақ қасиеті ретінде.

2.Сананың пайда болуы. Сананың қоғамдық - тарихи мәні.

3.Идеалдылық пен материалдық мәселесі. Гнесеологиялық образ.

4.Өзіндік сана және адамның әлеуметтік белсенділігі.

Бақылауға арналған сұрақтар.

1.Философия тарихындағы сана проблемасын қалай түсінесіз?.

2.Нақты ғылымдардағы сана проблемасын түсіндірініз?

3.Сананың қалыптасуы жөнінде қандай гипотезалар бар?

4.Бейсаналық проблемасын қалай түсінесіз ?

5.Адамдар әрдайым саналы іс - әрекет жасай ма?

6.Тіл мен сананың байланысы қандай?

Негізгі ұғымдар (глоссарий):.

Сана - субьективтік реалдылық, шындықты мақсатты бейнелеу, адам миының тілмен байланысты функциясы.

Гилозоизм ( гр.hyle және zoe - зат және өмір) - материяның әмбебап тіршілігі туралы философиялық ілім.

Солипсизм ( лат. solus - жалғыз, дара және ipse - өзі ) - тек адам және оның санасы ғана өмір сүреді, ол обьективті дүние, оның ішінде адамдарда , жеке адам санасында ғана өмір сүреді дейтін субьективтік- идеалистік теория.

Панпсихизм (гр.pan - барлығы және psyche- жан ) - барлық табиғатқа жандылық, психика тән делінетін идеалистік көзқарас , анимизмнің философиялық тұрғыдан айтылуы.

Өзіндік сана - адамның өзін- өзі обьективті дүниеден бөлуі, өзінің дүние мен қатынасын, өзінің істерін, әрекеттерін, ойлары мен сезімдерін, тілектері мен мүдделерін, өзін тұлға деп ұғынуы және бағалауы.

Қоғамдық сана- тарихи процестің рухани жағы. Тарих жинақтаған ілім, саяси және құқықтық идеялар, өнер жетістіктері, мораль, дін және қоғамдық психология тұтас қоғамдық санаға кіреді.

1.Бейнелеу - материяның жалпы қасиеті ретінде.

2.Адамның санасы мен оның әлеуметтік негізі.

3.Сананың физиологиялық механизмі.

4.Сананың қалыптасуындағы еңбектің ролі.

5.Қоғамдық сана мен қоғамдық психология.

6.Қоғамдық сана мен жеке сана, олардың өзара байланысы.

7.Илюзиялық сана феномені.

8.Сананың шығармашылық белсенділігі.

9.Тіл - ой қызметінің материалды формасы.

1.Философиядағы сана проблемасы.

2.Сананың құрылысы.

3.Сана мен бейсаналық.

4.Өзіндік сана проблемасы.

Тест сұрақтары:

1.Санаға берілген анықтамалардың қайсысы диалектикалық материалисік болып табылады:

1)сана сырттан дайын күйінде біздің миымызға енген құбылыс;

2)сана ең жоғарғы ұйымдасқан материаның қасиеті;

3)сана материяның барлық формаларын түсіну;

4)сана биологиялық дамудың көрінісі;

5)сана сан мен сапаның айырмашылығын айқындайтын құбылыс.

2.Келесі тізімде " сана " философиялық ұғымына не кіреді:

1)түйсік;

2)тіл;

4)ми биотогы;

5)ерік;

3.Гилозоизмге қай пікір жатады:

2. барлық материя бейнеленеді;

3.тірі денелердің бәрі бейнелейді;

4.нәрселердің бәрі ойлайды;

5.нәрселер ештеме ойламайды;

4. Қай ілімнің өкілдері адамның санасын дүниедегі жалғыз реалдылық деп қабылдаған

1.редукционизм;

2.объективті идеализм;

3.скептицизм;

4.сциентизм

5.субъективті идеализм

5.Идеализм тұрғысынан сана ұғымына анықтама беріңіз:

1.сана дегеніміз - ол субъективті реалдылық;

2.сана дегеніміз - ол жоғары ұйымдасқан материяның қасиеті;

3.сана дегеніміз - ол шындық дүниенің бейнесі.

4.сана дегеніміз - ол баршаның абсолютті

5.сана дегеніміз - ол табиғат.

6.Идеализмді тап:

1.сана - материамен тығыз байланысты;

2.сана - материяның өзі;

3.сана - материяға дейін және одан тәуелсіз;

4.сана - әрқашан материяны лайықты бейнелемейді;

5.сана - материяның түрі.

7.Тұрпайы материализмді көрсетіңіз:

1.сана - материяның қасиеті болып табылады;

2.сана - бұл субьективті реалдылық;

3.сана - идиальды;

4.сана - материяның түрі;

5.сана - бұл материяның бейнесі.

8.Қай ілімнің өкілдері адамның санасын дүниедегі жалғыз реальдылық деп қабылдаған:

1.скептицизм; 2.редукционизм; 3.обьективті идеализм; 4.субьективті идиализм; 5.сциентизм.

9.Бейсаналықтың негізін қалаушы философтар:

1.Платон ,Аристотель; 2.Бэкон, Декарт, 3.Фрейд, Юнг; 4.Кант, Гегель; 5.Маркс, Энгкельс;

10. З. Фрейд философиядағы қай ағымның өкілі:

1.психоанализдің; 2.позитивизмнің; 3.неотомизмнің; 4.герменевтиканың; 5.экзистенциялизмнің;

Әдебиеттер:

1.Алексеев П.В. Панин А.В. Философия М., 1998.

2.Вежбицкая А. Язык. Культура. Познание. М.,1997.

3.Дубровский Д.И. Информация. Сознание. Мозг. М.,1980..

4.Дубровский Д.И. Проблема идеиального. М.,1983.

5.Иванов А.В. Сознание и мышление. М.,1994.

6.Ильенков Э.В. Философия и культура. М.,1991.

7.Спиркин А.Г. Сознание и самосознание. М.,1972.

8.Юнг К.Г. Психологические типы. М.,1994.

№Таным_теориясы__Сабақтың_мақсаты'>16 Тақырып: Таным теориясы

Сабақтың мақсаты:

Студенттерге философиядағы таным проблемасының қалыптасу үрдісін және танымның негізгі формалары мен категорияларынның ішкі диалектикалық байланысын түсіндіру.

1. 
   Таным шындықты бейнелеу формасы. Танымның обьектісі және субьектісі.
   
2. 
   Ақиқат ұғымы. Ақиқат өлшемі.
   
3. 
   Ғылым танымның арнаулы формасы ретінде.
   

1. 
   Таным дегеніміз не ?
   
2. 
   Ақиқатқа жетудің танымдық көздері неде?
   
3. 
   Ғылым дегеніміз не?
   
4. 
   Философиялық білімнің дамуындағы гносеологияның атқаратын қызметі қандай?
   
5. 
   Танымдағы түсінік пен баяндаудың, рефлексиямен байланысын қалай түсінесіз?
   
6. 
   Рационализм мен сенсуализмнің айырмашылығы мен ұқсастығы неде?
   

Таным - бұл рухани іс- әрекет, адамның алға қойған мақсатының негізін құрайтын білімдерді қалыптастырушы , адамның шығармашылық қызметтерінің қөғамдық- тарихи өрісі.

Сана - адам танымына тән обьективті шындықты бейнелеудің жоғарғы формасы.

Сезім - адамдардың бір - біріне, обьективті дүниеге көзқарасын білдіретін, шындықты бейнелеудің ерекше формасы.

Сенсуализм - танымныцң қайнар көзі, бастауы , тек қана түйсік деп есептейтін гносеологиялық ілім.

Рационализм - танымдағы зерде қызметінің белсенділігін, білімнің логикалық белгілерін, жалпылық пен қажеттілікті ақылға тән ұғымдар деп танитын гносеологиялық ілім.

Тіл - кез келген табиғи құбылыстың, адамның іс- әрекеті процессінде танымдық және коммуникативтік қызметін атқаратын белгілер жүйесі.

Тітіркену - барлық тіршілік иесінің сыртқы ортаның әсеріне құрылыстық және функциялық жағынан жауап қайыруынан көрінетін қасиет.

Рефлексия - бейнелеуді, сондай ақ таным актісін зерттеуді білдіретін гносеологиялық термин. Рефлексия - адамның ойлаушы жан ретіндегі маңызды қасиеті.

Ұғым - дүниені таны білу сатысындағы белгілі бір тұтастықта қарастырылып отырған нәрсенің мәнін, оның танымдағы қалыптасу жолын, анықтайтын рационалдық танымның категориясы.

Эмпиризм - сезім тәжірибесін білімнің бірден- бір көзі деп есептейтін, барлық білімнің тәжірибеге сүйенетіндігін және тәжірибе арқыл алынатындығын мойындайтын таным теориясындағы бағыт.

Идеализация - кейбір абстракциялық обьектілердің пайда болуынан туындайтын, негізінде тәжірибе мен шындыққа жанаспайтын ойлау актісі.

1. 
   Философиядағы сана жөніндегі ойдың дамуы.
   
2. 
   Иррационализм.
   
3. 
   Сананың материалистік тұжырымдамасы.
   
4. 
   Еңбек және сана.
   
5. 
   Тіл және сана..
   
6. 
   Әлемнің тұтастығы мен көп қырлылығы.
   
7. 
   Философиядағы таны обьектісі мәселесі.
   
8. 
   Философиялық танымның функциялары.
   
9. 
   Таным субьектісі.
   
10. 
    Рационалдық таным.
    

1. 
   Ақиқат және білім.
   
2. 
   Ғылым және мәдениет.
   
3. 
   Ақиқат фелософиялық рефлексияның негізгі нысынасы ретінде.
   
4. 
   Танымның тәжірибелік негіздері.
   
5. 
   Ғылым және адамгершілік.
   
6. 
   Діни таным.
   
7. 
   Білім және оның түрлері.
   

1. 
   Философияның таным жөніндегі тармағы:
   

2. 
   Сезімдік танымның негізгі формалары:
   

4)идея, гипотеза, интуиция; 5)парасапт, санасыздық, интуиция.

3. 
   Білімнің қандай формасы негіздеуді және тексеруді талап етеді?
   

4. 
   Рационалдық танымның негізгі формалары қандай?
   

4)" мен " "ол " " жоғарғы мен- мен"; 5)фантазия , ойлау, болжам.

5. 
   Әлеуметтік танымның негізгі екі іргелі бөлімдерін атаңыз:
   

5)ғылыми және ғылыми емес таным;

6. 
   Аристотель таным мәселесін зерттей отырып мына кітаптардың қайсысын жазбаған:
   

7. 
   Таным теориясы нені зерттейді?
   

2)адам қабылдауларының тізбегін;

3)материалдық дүниенің құбылыстарын;

4)адам миында орын алатын үдерістерді;

5)табиғат пен адам туралы ғылымдар тарихын;

8. 
   Сана дегеніміз не?
   

5)адамның серігі;

9. 
   Рационализмнің негізгі қағидасы:
   

2)ғылымда басты ролді тәжірибе , эксперимент атқарады;

3)дүниені принципті түрде танып -білуге болмайды.

4)дүниені танып -білу екі талай, күдік туғызады;

5)дүниені танып білуге болмайды;

10.Эмпиризмнің негізгі қағидасы:

1)адамның барлық білімі тәжірибеге негізделеді;

2)дүниені танып білуге болмайды;

3)дүниені таныр білу екі талай күдік туғызады;

4)танымның қайнар көзі зерде;

5)дүниені белгілі нормада танып білуге болады.

Әдебиеттер:

1. 
   Әбішев Қ. Философия А., 1999.
   
2. 
   Әбішев Қ., Әбжанов Т. Философия тарихындағы таным теориясы және метод проблемасы. А., 1990.
   
3. 
   Қариев З. Даму. А., 1993.
   
4. 
   Гайниев И. А. Размышления о познании. М., 1996.
   
5. 
   Кун Т. Структура научных революциий. М., 1983.
   
6. 
   Любутин К. Н. Проблема субьекта обьекта в немецкой классической философий М. 1983.
   
7. 
   Ильенков Э. В. Диалектическая логика; Очерки, истории и теории. М. 1989.
   
8. 
   Философиялық сөздік А., 1996.
   

Ғылыми танымның арнаулы формасы ретіндегі ерекшелігін көрсете отырып, эмпирикалық және теориялық деңгейлерінің мәнін, әдістерін, диалектикалық байланысын ашу. Ғылыми танымның шындықты игерудің әдеттегі, көркемдік және басқа тәсілдерінен айырмашылығын ажырату арқылы студенттерді ғылымға баулу.

1. Эмпирикалық таным деңнейінің әдістері: бақылау, эксперимент, салыстыру және т.б.

1. 
   Теориялық таным деңгейінің әдістері.
   
2. 
   Эмпирикалық және теориялық таным деңгейлерінің диалектикалық байланысы.
   

1. 
   Метод және методология ұғымдарына анықтама беріңіз.
   
2. 
   Ғылыми танымның мәнін құрылымын түсіндіріңіз
   
3. 
   Теориялық танымның негізгі түрлерін атаңыз.
   
4. 
   Сезімдік танымның негізгі формалары қандай?
   
5. 
   Теорияның гипотезадан ерекшелігі қандай?
   
6. 
   Анализ бен синтезге анықтама беріңіз.
   

1. 
   Ғылыми танымның эмпирикалық және теориялық деңгейлері, олардың байланысы.
   
2. 
   Ғылыми таным әдістерінің негізгі міндеттері.
   
3. 
   Гипотезаның ғылыми ғылыми білімнің дамуындағы ролі.
   
4. 
   Ойлау өнері және зерттеу методтары.
   
5. 
   Ғылыми танымның дамуындағы әлеуметтік факторлар.
   
6. 
   Философия және ғылым.
   
7. 
   Танымдағы түсіну мәселесі.
   

1. 
   Логика және шығармашылық.
   
2. 
   Ғылыми танымдағы дағдарыстар мен революциялар.
   
3. 
   Диалектикалық логика - ғылыми танымның методологиясы.
   

1.Ғылыми танымның міндеті не?

1)заттар мен құбылыстардың ішкі мәнін, олардың өмір сүру және даму заңдылықтарын ашу

2)табиғаттың дамуының ең жалпы заңдарын ашу..

3)қоғамның дамуының ең жалпы заңдарын ашу

4)адамның өмір сүруі және дамуы заңдылықтарын ашу

5)адам психологиясы мен логикасының даму заңдылықтарын ашу

2. Ғылыми танымның негізі екі формасын көрсетіңіз:

1)эмпириялық және теориялық

2)ғылыми және практикалық

3)диалектикалық және метафизикалық

4)теориялық және ғылыми

5)абстрактың және практиканың

3. Эмпирикалық танымның міндеті не?

1)факті жинау ісімен айналысу

2)мағлұматтардың жеке ерекшеліктерін анықтау

3)зерттеу объектілерінің қатынастарын анықтау

4)объектілердің мәнді қасиеттерін анықтау

5)теориялық мәліметтер жинау ісімен айналысу

4. Теориялық танымның міндеті не?

1)заттар мен құбылыстардың мәнін, заңдылығын білу

2)фактілер жинақтау ісімен айналысу

3)қажетті зерттеу проблемаларын анықтау

4)зерттеу бағдарламасын құрастыру

5)зерттеуші құбылыстардың себепті байланыстарын ашу

5. Гипотезадан ғылыми танымның айырмашылығы неде?

1)күрделілігінде

2)математикалық есептілігінде

3)ақиқаттығында

4)жүйелілігінде

5)практика арқылы расталуында

6.Ғылыми таным методы проблемасын шешуде эмпиризмнің негізін қалаушы:

1)Лейбниц;

2)Ф. Аквинский;

3) Бэкон;

4)И. Кант;

5)Д. Юм.

7.Ойлаудың индуктивтік методының негізін қалаушы:

1.Бэкон; 2.Декарт; 3.Локк; 4.Спиноза; 5.Гоббс;

8.Р. Декарт ойлаудың қай методына сүйенген?

1.дедуктивтік; 2.схоластикалық; 3. софистикалық; 4.индуктивтік; 5.аксиоматикалық;

9.Ғылыми таным туралы философиялық ілім:

1.гносеология; 2.антропология; 3.аксиология; 4.диалектика; 5. онтология;

10.Обьекті қосымша элементтерге ойша бөлудегі танымдық әрекет қалай аталады:

1.анализ; 2.синтез; 3.индукция; 4.дедукция; 5.аналогия;

Әдебиеттер:

1. 
   Копнин П. В. Диалектика, логика, наука. М., 1973.
   
2. 
   Копнин П. В. Гносеологические и логические основы науки. М., 1974.
   
3. 
   Проблемы истории и методология научного познания. М., 1974.
   
4. 
   Рузавин Г. И. Методы научного исследования. М., 1974.
   
5. 
   Современная философия: словарь и хрестоматия. Ростов- на- Дону. 1996.
   
6. 
   Философиялық сөздік. А., 1996.
   

Студенттерге диалектиканың таным процесіндегі теория және тәсіл ретіндегі мәнін ашып көрсету. Студенттерді диалектикалық ойлау өнеріне баулу .

Диалектиканың тарихи даму жолын сипаттау (диалектиканың антикалық нұсқасы , Гегельдің идеалистік диалектикасы , материалистік диалетика )

Студенттерге диалектиканың негізгі принциптері мен категорияларын түсіндіру, ерекшеліктерін ұғындыру.