Оқу -әдістемелік кешен

1. 
   Антология мировой философии. Т.2.- М.,1970
   
2. 
   Бруно Д. Диалоги. М.,1949
   
3. 
   Бруно Д. О героическом энтузиазме. М.,1953
   
4. 
   Виндельбанд В. История древней философии. Киев,1995
   
5. 
   Винчи Л. Избранные естественнонаучные труды. М.,1955
   
6. 
   Горфункель А.Х. Философия эпохи Возрождения. М.,1980
   
7. 
   Данте А. Божественная комедия. М.,1967
   
8. 
   Кампанелла Т. Город Солнца. М.,1954
   
9. 
   Кузанский Н. Соч. в 2-х т. М.,1979
   
10. 
    Мор Т. Утопия. М.,1978
    
11. 
    Монтень М. Опыты. М.-Л.,1957-60
    
12. 
    Рысқалиев Т.Х. Даналық пен түсініктің үлгілері (Философия тарихына шолу). А.,1999
    
13. 
    Философиялық сөздік. А.,1996
    

№6 тақырып: Жаңа заман философиясы

Студенттерге жаңа заман философиясының философия тарихында алатын орнын, ерекшелігін ашып көрсету. Осы дәуірде пайда болған бағыттардың негізгі идеяларының мазмұнын ашу. Негізгі терминдер мазмұнын ашып, оларға түсініктеме беру. Сонымен қатар жаңа заман философтарымен жақын танысып, олардың қарастырған проблемаларын зерттеу.

1.ХҮІІғ. философия және ғылыми революция

2.Метафизикалық онтология: субстанция проблемасы (Р.Декарт, Б.Спиноза, Г.Лейбниц)

3.Таным методы проблемасы: эмпиризм және рационализм, материализм және идеализм (Ф.Бэкон, Р.Декарт, Б.Спиноза, Дж.Локк)

4.Т. Гоббстың философиясы және әлеуметтік-саяси көзқарастары
Бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Жаңа заман философиясы дамуының алдыңғы дәуірлердегі философиялардан айырмашылығы қандай?
   
2. 
   Рационализм және эмпиризм ғылыми пікірталасының мағынасы неде?
   
3. 
   «Картезиандық күмандану» идеасы мен Р.Декарттың рационалистік әдісінің мәні неде?
   
4. 
   Спинозаның рационалистік метафизикасының негізгі идеасы неде?
   
5. 
   Теоретикалық ғылымның және философияның мүмкін еместігін түсіндіру үшін Д.Беркли мен Д.Юм қандай аргументтер келтірді?
   
6. 
   Г.Лейбниц монадалогиясы дегеніміз не және оның универсалды әдісінің мағынасы неде?
   

1. 
   Капитализмнің құрылуы. Жаратылыстану ғылымдарының дамуына деген қажеттілік.
   
2. 
   Ф.Бэкон философиясындағы натуралистік дүниетаным.
   
3. 
   Т.Гоббстың механикалық материализмі.
   
4. 
   Т.Гоббстың мемлекет туралы ілімі.
   
5. 
   Р.Декарт философиясындағы рационализм.
   
6. 
   Дж.Локк сенсуализмі.
   
7. 
   Жаңа заман философиясындағы адам мәселесі.
   

1. 
   Лейбниц. Монада туралы ілім.
   
2. 
   Ф.Бэкон «Жаңа органон».
   
3. 
   Юм философиясындағы мораль концепциясы.
   
4. 
   Спиноза және оның «Этикасы».
   
5. 
   Ф.Бэконның индуктивтік әдісі.
   
6. 
   Б.Спинозаның субстанция және пантеизм мәселесі.
   
7. 
   Д.Беркли және Д.Юмның субъективті идеализмі.
   

1.Жаңа уақыт (ХҮІІ ғ.) философиясының ерекше тән белгісі:

1)теоцентризм;

2)пантеизм;

3)космоцентризм;

4) ғылыми центризм;

5)антропоцентризм;

2.Эмпиризмнің негізгі қағидасы:

№7 тақырып: Ағартушылық философиясы

Ағартушылық дәуірі философиясының негізгі ерекшеліктерімен танысу және оның философия тарихында әлеуметтік дамуының ролін анықтау. Ағартушылық идеологияның негізгі сипаттамаларын ашып көрсету. Сонымен қатар студенттерді ағартушылық философиясының негізгі идеясымен және оның европа өркениетін дамытудағы ақыл-ойдың алатын орнын түсіндіру.

1. 
   Француз аѓартушылыќ философиясындаѓы адам жєне ќоѓам проблемасы.
   
2. 
   ХҮІІІѓ. Француз материализмі.
   
3. 
   Неміс аѓартушылыѓыныњ кµрнекті µкілдері: Г.Э. Лессинг, И.Г. Гердер.
   

1. 
   Ќоѓамдыќ ойдыњ аѓымы ретіндегі аѓартушылыќтыњ мєні неде?
   
2. 
   ХҮІІІѓ. аѓартушылыќ философиясыныњ негізгі идеясы ќандай?
   
3. 
   Аталѓан тарихи кезењніњ ойшылдарыныњ ілімдерінде ќандай философиялыќ идеялар басты болды?
   
4. 
   Аѓартушылыќ дєуірінде адам табиѓаты мен мєні ќалай т‰сінілді?
   
5. 
   Адамдардыњ баќытќа жєне игілікке жету жолы аѓартушылармен ќалайша т‰сінілді? Б±л ‰шін олар не істеу керек еді?
   
6. 
   Аѓартушылыќ дєуірініњ кµркем єдебиеті мен µнері туралы не білесіз?
   

Деизм – ќ±дайдыњ болѓандыѓын, кейіннен µз зањдары бойынша дамитын д‰ниеніњ бейнесіз алѓашќы себебі ретінде мойындайтын ілім.

1. 
   Ф. М. А. Вольтердіњ тарих философиясы.
   
2. 
   Ф.М.А. Вольтер дін жµнінде.
   
3. 
   Ж.Ж. Руссоныњ µмірі мен шыѓармашылыѓы.
   
4. 
   Ж.Ж. Руссоныњ «ќоѓамдыќ келісім» теориясы.
   
5. 
   Француз аѓартушылыѓыныњ єлеуметтік философиясы.
   
6. 
   Ш.Л. Монтескьеніњ єлеуметтік- саяси ілімі.
   
7. 
   ХҮІІІѓ. француз материализмі ќоѓам туралы.
   
8. 
   Гольбахтыњ « Табиѓат ж‰йесі».
   
9. 
   Ламетридіњ материализмі.
   

1. 
   Прогресс бостандыѓы мен зерде ќ±ќыѓы ‰шін француз жєне неміс аѓартушылыѓыныњ к‰ресі.
   
2. 
   Аѓартушылыќтыњ мєні.
   
3. 
   Ш.Л. Монтескьеніњ адам, тарих жєне ќ±ќыќ жµніндегі ілімі.
   
4. 
   Гольбах жєне Ламетридіњ натурфилософиясы.
   
5. 
   Гельвецийдіњ этикалыќ кµзќарастары.
   
6. 
   Неміс аѓартушылыѓы.
   
7. 
   И.Г.Гердердіњ « Адамзат тарихыныњ философиясына идеялары».
   
8. 
   Аѓылшын аѓартушылыќ философиясы.
   
9. 
   АЌШ-таѓы аѓартушылыќ философия.
   

1. 
   ХҮІІІғ. аѓартушылыќ философиясыныњ негізгі идеясын кµрсетіњіз:
   

2)т±тас бірлік идеясы;

3)д‰ниелердіњ кµптігі туралы идея;

4)коммунизм идеясы;

5)фатализм идеясы.

2. Аѓартушылардыњ пікірінше аѓарту жолындаѓы басты кедергі:

1)µнер;

2)дін;

4)мемлекеттік билік;

5)адамдардыњ ќарањѓылыѓы;

3.Француз философтары Дидро, Гольбах, Гельвеций, Ламетри ќай баѓытќа жатады?

1)идеализм;

2)материализм;

3)рационализм;

4)скептицизм;

5)дуализм;

4. « Ќоѓамдыќ шарт туралы» деген ж±мысты жазѓан:

1)Бэкон;

3)Руссо;

5)Вольтер;

5. Алѓашќы француз энцилопедиясын µз басшылыѓымен шыѓарѓан атаќты француз философ – аѓартушысы:

1)Руссо; 2)Дидро; 3)Ламетри; 4)Вольтер; 5)Гольбах;

6. 
   ХҮІІІғ. француз материалистерініњ ќайсысы «Адам – машина» атты кітапты жазѓан:
   

7. ХҮІІІѓ. француз материалистері детерминацияныњ ќай т‰рін ќабылдады?

1)индетерминизм; 2)механикалыќ детерминизм; 3)диалектикалыќ детерминизм; 4)табиѓат детерминизмі; 5)б±л мєселеде айќын т±раќты болмаѓан;

8. 
   «Ќұдай жµнінде мен ештење білмеймін» деген:
   

9. Тµменде аты аталѓан философтардыњ ќайсысы француз аѓартушылыѓыныњ µкілі болып табылады?

1)Кант; 2)Руссо; 3)Локк; 4)Гердер; 5)Юм;

10.Гольбах философия тарихыныњ ќай дєуіріне жатады?

1)антикаѓа; 2)орта ѓасырѓа; 3)жања уаќытќа; 4)ќайта µрлеу дєуіріне; 5)аѓартушылыќ дєуіріне;

Әдебиеттер:

1. 
   Волгин В.П. Развитие общественной мысли во Франции ХҮІІІв. М.: Наука. 1977г.
   
2. 
   Нарский И.С. Западноевропейская философия ХҮІІІв. М. Высшая школа. 1974г.
   
3. 
   Соколов В.В. Европейская философия ХҮ-ХҮІІІвв. М. 1996.
   
4. 
   Рассел Б. История западной философии в 2-х Т.2. М.1993.
   
5. 
   История философии в кратком изложении. Пер. И.И.Богута-М.1991.
   
6. 
   Тұрғынбаев Ә.Х. Философия.-А.:"Білім", 2001.
   
7. 
   Философия тарихы: Оқулық. /Ж.Алтай, А.Қасабек, Қ.Мұхамбетәлі.-А.: Жеті жарғы, 1999.
   

Студенттерге немістің классикалық философиясының ерекшеліктері мен тарихи маңызын түсіндіру. Неміс философиясын Батыстағы идеалистік философиясының ең жоғарғы сатысы ретінде сипаттау. Неміс философиясының, соның ішінде И.Канттың, Г.Гегельдің Л.Фейербахтың философиялық ілімдерінің ішкі қайшылығын, консервативтік және прогрессивтік жақтарын ашу;

Кешегі Кеңес дәуірінде И.Кант ілімінің лайықты бағасын ала алмағанын, теріске шығарылып келгенін ескере отырып, оның құнды, жаңашыл қағидалары мен идеяларына баса көңіл бөлу; студенттерге философияда Кант жасаған "коперниктік төңкерістің" мәнін түсіндіру;

Студенттерге Г.Гегельдің ілімін батыстағы классикалық шынайы философияның үлгісі ретінде таныстыру, Гегель негіздеген объективтік идеализмнің нақты шындыққа жақындығын көрсету. Гегель философияның ғылыммен, дінмен, өнермен, тарихпен, құқықпен, саясатпен байланысы қандай болатынын, қандай болуы керектігін көрсетті. Гегель ілімінде философия теориялық пайымдау, ғылым дәрежесіне көтерілді. Гегель негізін қалаған идеалистік диалектиканың мәні мен маңызын және сыңаржақтылығын студенттерге түсіндіру;

Л.Фейербахтың өзінің ұстазы Гегельдің ілімін және христиан дінін қатал сынауының мәнісін ашу. Фейербах философиясының антропологиялық бағытын түсіндіру;

Семинар сабағының жоспары:

1- сабақ

1. ХҮІІІ-дың 2 жартысындағы және ХІХ ғасырдың 1 жартысындағы неміс философиясының классикалық сипаты.

2. Неміс философиясының негізін қалаушы И.Канттың өмірі мен шығармашылық қызметі.

3. И.Канттың философияда жасаған "коперниктік төңкерісі".

1. Г.Гегельдің идеалистік жүйесі.

2. Г.Гегельдің диалектикалық тәсілі.

3. Л.Фейербахтың идеалистік философия мен дінді сынауы.

4. Л.Фейербах философиясының антропологиялық сипаты.

Бақылауға арналған сұрақтар:

1. "Сыни" кезеңге дейін И.Кант қандай мәселелермен көбірек айналысты?

2. Канттың философияда жасаған "коперниктің төңкерісінің" мәнісі неде?

3. "Өзіндік зат" деген Канттың ұғымы нені аңғартады?

4. Канттың этикасының басты қағидалары.

5. Канттың "Антропологиясының" негізгі сұрақтарын талда.

6. Немістің классикалық философиясындағы И.Фихтенің орны қандай?

7. Ф.Шеллингтің қандай идеялары дүниенің қазіргі ғылыми көрінісіне сай келеді?

8. Г.Гегельдің философиялық идеяларының жаңашылдығы неде?

9. Гегель тарихты қандай позиция тұрғысынан түсіндіреді?

10. Гегельдің: "Шындықтың бәрі ақылға сыйымды, ақылға сыйымдының бәрі шындық" деген қағидасын түсіндір.

11. Маркс пен Энгельс Гегель ілімінің "рациональдық дәні" неде деп білді?

1. 
   Немістің классикалық философиясының қалыптасуының тарихи жағдайлары.
   
2. 
   Канттың өмірі мен шығармашылық қызметі.
   
3. 
   Кант - жаратылыстанушы - ғалым.
   
4. 
   Кант ойшыл ретінде.
   
5. 
   Кант антропологиясының басты сұрақтары.
   
6. 
   И.Г.Фихте тұлғасы.
   
7. 
   Ф.В.И.Шеллингтің натурфилософиясы.
   
8. 
   Г.Гегельдің "Абстракты ойлайтын кім?" деген еңбегі.
   
9. 
   Гегельдің "Рух феноменологиясындағы" еңбек мәселесі.
   
10. 
    Гегель диалектикасының тарихи маңызы.
    
11. 
    Гегельдің тарихты идеалистік тұрғыдан түсінуі.
    
12. 
    Гегель және Маркс: олардың ілімдерінің бірлігі және қарама-қарсылығы.
    
13. 
    Немістің классикалық философиясының тарихи маңызы.
    
14. 
    Маркс пен Энгельстің Гегельге қатынасы (Ф.Энгельстің "Людвиг Фейербах және немістің классикалық философиясының ақыры" деген еңбегі бойынша).
    
15. 
    Маркс пен Энгельстің Фейербахқа қатынасы (Ф.Энгельстің "Людвиг Фейербах және немістің классикалық философиясының ақыры" еңбегі бойынша).
    

1. И.Канттың "Таза зердеге сынындағы" антиномиялар.

2. Канттың критицизмі.

3. И.Фихте философиясындағы субъектің белсенділігі.

4. И.Фихтенің әлеуметтік-саяси көзқарастары.

5. Ф.Шеллингтің натурфилософиясындағы адам мен табиғат.

6. Г.Гегельдің "Рух феноменологиясының" маңызы.

7. Гегельдің историзмі.

8. Гегель іліміндегі нақтылық принципі.

9. Л.Фейербах адам мәні туралы.

1. 
   Алтай Ж., Қасабек А. Философия тарихы. Алматы, 1999
   
2. 
   Әбішев Қ, Әбжанов Т. Философия тарихындағы таным теориясы және метод проблемасы. Алматы 1990.
   
3. 
   Нысанбаев Ә, Әбжанов Т. Ой. Ақыл. Адамгершілік. Алматы, 1994.
   
4. 
   Нысанбаев Ә, Әбжанов Т. Қысқаша философия тарихы. Алматы. 1999.
   
5. 
   Кант И, Гегель Г.В.Ф., Шеллинг Ф.В.И. Немецкая классическая философия Т.1. М., 2000 (серия "Антология мысли").
   
6. 
   Фихте И.Г., Шопенгауэр А. Немецкая классическая философия Т.2. М., 2000 (серия "Антология мысли").
   
7. 
   Гулыга А.В. Кант М., 1981 ("ЖЗЛ")
   
8. 
   Гулыга А.В. Шеллинг М., 1984 ("ЖЗЛ")
   
9. 
   Гулыга А.В. Гегель М., 1970 ("ЖЗЛ")
   
10. 
    Гулыга А.В. Немецкая классическая философия 2-изд. М., 2001.
    
11. 
    Ж.Абдильдин Диалектика Канта// Ж. Абдильдин Собр. соч. в 5 т. Т.Ү, Алматы, 2001.
    
12. 
    Ф. Энгельс. Людвиг Фейербах және немістің классикалық философиясының ақыры. Алматы, 1986.
    
13. 
    Философия. Оқулық (проф. Т. Ғабитовтың ред.)
    
14. 
    Рысқалиев Т.Х. Даналық пен түсініктің үлгілері (философия тарихына шолу). Алматы, 1999.
    
15. 
    Рысқалиев Т.Х. Гегель. Ұлттық энциклопедия "Қазақстан" Т.2. Алматы, 1999.
    

№9 тақырып: Марксизм философиясы

Студенттерді марксизмнің қалыптасуының тарихи жағдайларымен, диалектикалық-материалистік философияның негізгі принциптерімен таныстыру, тарих пен мәдениетті материалистік тұрғыдан түсінудің түрлі аспектілерін қарастыру. Диалектикалық-материалистік әдісті қоғам өмірінің әлеуметтік-саяси саласына қолдану ерекшелігіне ерекше көңіл бөлу, "жатсыну", "өндіріс тәсілі", "қоғамдық - экономикалық формация" ұғымдарына қазіргі заманның өзекті мәселелері тұрғысынан талдау жасау.

1. Марксизмнің қалыптасуының тарихи жағдайлары.

2. Марксизмнің диалектикалық-материалистік принциптері (материяның, қозғалыс, кеңістік, уақыттың бірлігін философиялық негіздеу).

3. Сана және таным диалектикалық объектілер ретінде.

4. Марксизм философиясындағы еңбектің және қоғамдық тарихи практиканың ролі.

5. Тарихты материалистік тұрғыдан түсінудің мәні.

1. Маркстік философияның қалыптасуының тарихи жағдайы мен теоретикалық алғышарттары қандай?

2. "Диалектикалық материализм" ұғымы нені білдіреді?

3. Маркстік философиядағы "практика" категориясының орны мен мәнін көрсетіңіз.

4. Материалистік диалектиканың мәні неде?

5. "Материя" және "сана" ұғымдарының мазмұнын анықтаңыз.

6. Материяның, қозғалыстың, кеңістіктің және уақыттың өзара байланысы мәселесі марксизмде қалай ашылады?

7. Марксизмдегі "объективтік ақиқат" ұғымдарының мазмұны қандай?

8. Марксизмнің әлеуметтік философиясының негізгі идеяларына сипаттама беріңіз.

Негізгі ұғымдар(глоссарий):

Диалектикалық материализм - марксизм философиясының жалпы сипаттамасы және қайнар көзі болып саналатын философиялық принципі, негізгі принциптердің, философиялық ұғымдардың және осы философияның заңдарының жиынтығы. Материяға қатысты алғанда сананың екінші екендігін көрсететін анықтама.

Өндіріс тәсілі - еңбекті, практиканы ұйымдастырудың тарихи тұрғыдан өзгеріп отыратын тәсілі, қоғамның өндіргіш күштері мен өндірістік қатынастарының бірлігі.

Қоғамдық-экономикалық формация - белгілі бір тарихи даму сатысындағы қоғам; материалдық игіліктерді өндіруудің белгілі бір тәсілі оның негізінде жатады.

Еңбектің жатсынуы - марксизм философиясының басты ұғымдарының бірі, материалдық игіліктерді өз еңбегінің жемісі мен нәтижесіне қатысты.

Коммунизм - марксизм философиясындағы қоғамдық дамудың ұмтылысы мен мақсаты, материалдық өндірісте эксплуатациядан, теңсіздіктен, арылу, адам мен қоғамның жан-жақты дамуы.
Мәнжазба тақырыптары:

1. Марксизмнің негізін қалаушылардың өмірі мен шығармашылығы.

2. Марксизм философиясындағы дүниенің материалдық бірлігі.

3. Ф.Энгельстің "Анти-Дюринг" және "Табиғат диалектикасы" еңбектеріндегі диалектика мәселелері.

4. К.Маркстің "Капитал" еңбегіндегі философиялық әлеууметтік-саяси идеялар.

5. К.Маркстің жатсыну концепциясы және оның әлеуметтік мәні.

6. Марксизм философиясындағы универсальдық адам.

7. Марксизмнің коммунистік идеясының ХХ ғ. тарихи оқиғалардағы ролі.

1. К. Маркс, Ф.Энгельс және В.И.Лениннің өмірбаяндары.

2. Қоғамдық-экономикалық формация ұғымы және оның марксизм философиясындағы ролі.

3. Марксизм қоғамның әлеуметтік құрылымы жөнінде.

4. ХХ ғ. марксизмнің тарихи тағдыры.

5. Марксизм және қазіргі заман.

1.Тарихтың материалистік түсінігін тарихта алғаш жасап берген кім?

1)Г.В.Плеханов;

2)Л.Фейербах;

3)К.Маркс;

4)Вольтер;

5)Ж.Ж.Руссо;

2. К.Маркстің негізгі еңбегі қалай аталады?

1)"Табиғат диалектикасы";

2)"Этика";

3)"Тарих философиясы";

4)"Капитал";

5)"Логика ғылымы"

3. К.Маркс ілімі бойынша қоғамдық болмыс пен қоғамдық сананың арақатынасы қандай?

1)қоғамдық болмыс қоғамдық сананы анықтайды;

2)қоғамдық сана қоғамдық болмысты анықтайды;

3)олар бір-бірімен аабсолютті түрде байланысты емес;

4)олар өзара антогонистік қатынааста;

5)олар бір-бірімен толық

4. Марксизм философияның негізін қалаушыларды көрсетіңіз

1)Левкипп пен Демокрит;

2)К.Маркс пен Ф.Энгельс;

3)Ф.Бэкон мен Р.Декарт;

4)Г.В.Плеханов пен В.И.Ленин;

5)П.Гольбах пен К.гельвеций

5. Ф.Энгельстің өз заманы тұсында жаратылыстанудың жаңалықтарын философиялық тұрғыдан топшылаған шығармасының аты:

1)"Табиғат философиясы";

2)"Анти-Дюринг";

3)"Философиялық дәптерлер";

4)"Табиғат диалектикасы";

5)"Математикалық қолжазбалар".

6. Марксизм философиясының басты ұғымы

1)сана;

2)ойлау;

3)идея;

4)материя;

5)құдай

7. Ленин басты, негізгі деп санаған диалектика заңы

2)Терістеуді терістеу заңы;

3)мән және құбылыс заңы;

4)қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күресі заңы;

5)жеткілікті негіз заңы;

8. "Материализм мен эмприокритицизм" еңбегінің авторы кім?

1)В.И.Ленин;

2)К.Маркс;

3)Н.Г. Чернышевский;

4)Н.Федоров;

5)Н.Бердяев;

9. Тарихи процесті жіктеудің формациялық концепциясының авторы кім?

1)К.Ясперс;

2)К.Маркс;

3)О.Шпенглер;

4)П.Сорокин;

5)Гегель;

10. Марксизм философиясында дүниенің бірлігі қалай түсіндіріледі?

1)дүниенің бірлігі оның бар болуында;

2)дүниенің бірлігі оның біртұтастығында;

3)дүниенің бірлігі оның материалдылығында;

4)дүниенің бірлігі құдайдың жасампаз қызметінің нәтижесі екенінде;ъ

5)дүниенің бірлігі абсолюттік рухта;

Әдебиеттер:

1. 
   Ленин В.И. Материализм және эмприокритицизм Т.18. Алматы., 1976.
   
2. 
   Ленин В.И. Марксизмнің үш негізі және үш құрамдас бөлігі.
   
3. 
   Маркс К. Фейербах туралы тезистер. Маркс К., Энгельс Ф. таңд. шығ. 3 томдығы, 1-том. Алматы, 1976.
   
4. 
   Энгельс Ф. Табиғат диалектикасы. Алматы, 1982.
   
5. 
   Введение в философию. Учебник для высших учебных заведений (в двух частях). Под. ред. Фролова И.Т. ч.1. М., 1989 г. глава ІІІ.
   
6. 
   Философия. Учебник для вузов. Под ред. профессора В.Н.Лавриненко, профессор В.П.Ратникова - 2-е издание, переработаннее и дополненное М: ЮНИТИ-ДАНА, 2001. раздел ІІ, глава 8.
   
7. 
   Философия. Курс лекций. Учебное пособие для студентов вузов. Науч. рук. В.Л.Калашников. Центр Владос 1997. Раздел Ү. Тема 27.
   
8. 
   Скирбекк Г. Гильс Н. История философии. Учебное пособие под. ред. С. Крымского М.Владос 2000. Глава 21.
   
9. 
   Джованни Реале и Дарис Антисерн. Западная философия от истоков до наших дней. Том 4. Санкт-Петербург. 1997.
   
10. 
    Кузьмин В.П. Принцип системности в теории и методологии К.Маркса. М.1986.
    
11. 
    Маркс. Философия. Современность. Под. ред. Т.И.Ойзермана.
    

12. 
    Нысанбаев Ә. Марксистская диалектика и современная наука. А. 1984.
    

№10 тақырып: Орыс философиясы

Студенттерге орыс философиясының ерекшеліктерін, негізгі бағыттары мен әлемдік рухани мәдениеттегі оның алатын орнын түсіндіру.

Студенттерге орыс философиясындағы ойшылдардың негізгі идеяларын философиялық түрде баяндау.
Семинар сабағының жоспары:

1-сабақ:

1. 
   Орыс философиясының ерекшеліктері және әлемдік рухани мәдениеттегі оның орны.
   
2. 
   ХІХ ғ. Ресейдің тарихи дамуы және оның философиялық ойда берілуі.
   
3. 
   П.Я.Чаадаевтың философиялық көзқарастары.
   
4. 
   Орыс революцияшыл демократтарының материализмі (А.И.Герцен., Н.П.Чернышевский және т.б.).
   

1. 
   ХІХ-ХХ ғ. басындағы діни-идеалистік ой (В.Соловьев., П.Флоренский., Н.Бердяев шығармашылығы).
   
2. 
   Орыс космизмі: әлем мен адамға жаңа көзқарас (В.И.Вернадский., К.Э.Циолковский., А.Л.Чижевскийдің ғылыми және философиялық еңбектері).
   

1.Орыс философиясы дамуының негізгі сатыларын атаңыз.

2.Орыс философиясындағы материалистік бағыттың негізгі өкілдерінің идеяларын атаңыз.

3.Орыс консерватизмінің негізгі сипаты қандай?

4.А.И.Герценнің шығармашылығының маңыздылығы неде?

5.Батысшылдық бағыттың негізін сипаттаңыз.

6.Славяншылдардың философиялық көзқарастары мен өзіндік белгісін ашып көрсетіңіз.

7.»Халықшылдықтың» орыс философиясындағы мазмұны қандай?

8.В.Соловьевтің философиясындағы біртұтастықтың тарихи ролі қандай?
Негізгі ұғымдар (глоссарий):

Православие-христиан дінінің негізінен Шығыс Европа, Таяу Шығыс елдері мен Балқанда таралған бір түрі. Православие Европаның батысы мен шығысында феодализмнің әр түрлі даму жолдарының нәтижесінде ХІ ғасырда біржола дербес бағыт болып бөлініп шықты.

Ағартушылық-ғылымның, зерденің, рационалдық танымның жетістіктерін негізге алатын философиялық жне идеялық бағыт.

Славяншылдық-ХІХ ғасырдағы орыс қоғамдық ой-пікіріндегі консервативті саяси және идеалистік философиялық ағым. Өкілдері: И.Киреевский, К.Хомяков және И.Аксаковтар.

Батысшылдық-ХІХ ғасырдың 40 жылдарындағы феодалдық-крепостниктік қатынастарды жойып, Россияны «батыстың» жолымен, яғни буржуазиялық жолмен дамытуды жақтаған орыстың қоғамдық ойындағы ағым. Өкілдері: А.Герцен, Н.Чернышевский, Д.Писарев және т.б.

Мәнжазбалар тақырыптары:

1. 
   Орыс философиясының ерекшеліктері.
   
2. 
   П.Чаадаевтың «Философиялық хаттары» және қазіргі заман.
   
3. 
   Орыс космизмі философиясындағы Адам және әлем.
   
4. 
   В.Соловьевтың махаббат философиясы.
   
5. 
   Ф.Достоевский шығармашылығындағы философиялық мазмұн.
   
6. 
   Л.Толстойдың философиясы мен адамгершілік ізденістері.
   
7. 
   ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы орыс ойшылдарының идеялық ізденістері.
   
8. 
   Герценнің шығармашылындағы Әлеуметтік-саяси және философиялық идеялар.
   

1. 
   В.Соловьевтің орыс діни-идеалистік философиясы.
   
2. 
   Н.Чернышевскийдің шығармашылығындағы социалистік идеялар.
   
3. 
   ХХ ғасырдағы орыс философиясының тарихи бөлінуі.
   
4. 
   Н.Бердяевтің орыс философиясындағы христиандық-экзистенциалистік бағыты.
   
5. 
   ХХ ғасырдағы Марксизмнің тағдыры (диалектика және материализм).
   

1." Философиялық хат " трактатының авторы, Ресейдің кейін қалуын сынаушы , белгілі орыс ойшылы:

1)Грибоедев;

2)Бакунин;

3)Герцен;

4)Огарев;

5)Чаадаев;

2. Орыс консерватизмінің философиялық идеясын аныңтаңыз:

1)дамудың органикалық теориясы,

2)дамудың революциялық теориясы;

3)деспотизм;

4)материализм;

5)Республиканизм;

3.Н. Г. Чернышевскийдің, Н. А. Добролюбовтың, Д. И. Писаревтің әлеуметтік - саяси позициясы қандай ?

1)консерватизм;

2)революциялық демократия;

3)славяншылдық;

4)монархизм;

1. 
   Философия. Учебник для ВУЗов. Под редакцией профессора В.Н.Лавриненко. Москва. Юнити-ДАМА 2001. Раздел II глава 10.
   
2. 
   Русская философия. Словарь. Москва 1995г.
   
3. 
   Хрестоматия по истории философии (часть II). Ответственный редактор Л.А.Микешина. Москва. Владос 1997 г.
   
4. 
   Н.О.Лосский. История русской философии. Москва 1991 г.
   
5. 
   История философии: Запад-Россия-Восток. Москва. 1995 г.
   
6. 
   Философская мысль восточных славян. Москва. 1999 г.
   
7. 
   Н.А.Бердяев. Смысл творчества. Москва. 1998 г.
   
8. 
   Н.А.Бердяев. Смысл истории. Москва 1990 г.
   
9. 
   Н.А.Бердяев. Судьба России. Москва 1991 г.
   
10. 
    К.Э.Циолковский. Грезы о земле и небе. Тула 1986 г.
    
11. 
    А.Л.Чижевский. Земное эхо солнечных бурь. Москва 1973 г.
    
12. 
    В.Н.Вернадский. Размышление натуралиста в 2-х книгах. Москва 1975 г.
    
13. 
    В.В.Розанов. Уединенное. Москва 1990 г.
    
14. 
    Русский космизм. Антология философской мысли. Москва. Педагогика-Пресс 1993 г.
    

№11 тақырып: XV – XX ғ. қазақ философиясы

Сабақтың мақсаты:

Қазақ философиясының ерекшеліктерін даналық пен түсінік тұрғысынан анықтау, оның мазмұны мен сыр-сипатын ашу, XV – XX ғ. қазақ философиясының даму тарихынан хабардар ету.

Студенттердің ой өрісін, дүниетанымын кеңейту, халық даналығынан сусындату.

Қазақ ойшылдарының шешендік сөздері мен өсиеттерін тағылым ете отырып, гуманизм рухында тәрбиелеу.
Семинар сабағының жоспары:

1 – сабақ

1. 
   Қазақ философиясының ерекшеліктері.
   
2. 
   Ақын –жырау және билер даналығы мен түсінігі.
   
3. 
   Қазақ ойшылдарының шешендік өнері.
   

1. 
   Қазақ ағартушы – ойшылдары: Ш.Уәлиханов және Ы. Алтынсарин.
   
2. 
   Абай Құнанбаев, оның қазақ философиясы тарихындағы ролі мен орны.
   
3. 
   XX ғ. басындағы қазақ философиясы.
   

1. 
   Қазақ философиясы қандай философия ?
   

2. 
   Бұқар жыраудың төмендегі толғауынан қандай философиялық түйін жасауға болады ?
   

3. 
   Қазақ философиясының қандай ерекшеліктері бар?
   
4. 
   Қазақ философиясындағы экзистенциалдық дегенді қалай түсінесіз?
   
5. 
   Қазақ философиясы бастауын қайдан алады?
   
6. 
   Қазақ қоғамындағы ақын – жырау, би – шешендердің орны қандай болды?
   
7. 
   Билер философиясы жөнінде не білесіз?
   
8. 
   Ағартушылық философиясының мәні неде?
   
9. 
   Ш. Құдайбердиевтің қазақ философиясындағы орны қандай?
   
10. 
    Абай дүниетанымының өзегі мен қайнар көздері.
    

Негізгі ұғымдар (глоссарий):

Даналық - философия мен адамды жақындастыратын қажетті буын, олардың арасындағы рухани көпір (Рысқалиев Т.Х. Даналық пен түсініктің үлгілері / Философия тарихына шолу / Алматы, 1999).

Экзистенциалдық – (лат.өмір сүру, тіршілік ету деген сөзден шыққан) қазақ философиясының бір ерекшелігі. Қазақ дүниетанымында өмірдің мәні, өмір мен өлім, адам болмысы т.б. экзистенциалдық ұғымдарға терең мән беріледі.

“Көшпенділер философы” - Ш. Уәлиханов Асан Қайғыны осылай атаған. Толық аты - Хасен Сәбитұлы (XV ғ) аңыз кейіпкеріне айналған өз заманының асқан ойшылы.

“Мен” - философиялық позиция. Қазақ философиясында билер мен шешендердің, ақын – жыраулардың өз атынан сөйлеп, өз ойын, түсінігін ”Менін” паш ете отырып, өздерін ақыл – ойдың субъектісі ретінде көрсетуі.

Жалған дүние – қазақ ойының философиялық сипатын аша түсетін экзистенциалдық ұғымдардың бірі. Бәрі өткінші, дүние бір күйде тұрмайды. Орыс әдебиетінде, “Тауратта” ”суета сует” деген осы қазақ ұғымына балама болып келетін сөз бар.

Жарық дүние – қазақтың дүниеге көзқарасының оптимистік сыңайын танытатын ұғым. Бір жағынан, бүкіл әлемді бейнелесе, екінші жағынан, адам әлемін, адамның туғаннан өлгенге дейінгі тіршілігін аңғартады.

Ағартушылық – XIX ғ. бірінші жартысы мен XX ғ. басында қоғамдық сананың дамуында жетекші роль атқарған ой.

“Толық адам” – Абай, Шәкәрім, Иассауи философиясында тұжырымдалған жетілген адам ( араб тіліне аударғанда ал – инсан ал – камил, жәуанмәртлік).

“Адам бол!” – Абайдың этикалық – гуманистік принципі.

“Мен” және ”менікі” - Абай философиясындағы экзистенциалдық ұғымдар (тән мен жан, рух).
Мәнжазба тақырыптары:

1. 
   Қазақ философиясының қалыптасуының тарихи, әлеуметтік – мәдени алғышарттары.
   
2. 
   Жеті жарғы және қазақ қоғамының құқықтық негіздері.
   
3. 
   Қазақ халқының ауыз әдебиетіндегі дүние туралы түсінігі.
   
4. 
   Асан Қайғы шығармашылығындағы экзистенциалдық сарын.
   
5. 
   Бұқар жырау шығармашылығындағы әлемді түсіну.
   
6. 
   Зар заман ақындарының әлеуметтік философиясы.
   
7. 
   Махамбеттің “Мен” позициясы.
   
8. 
   Абай шығармашылығындағы гуманизм.
   
9. 
   Ә. Бөкейхановтың философиялық идеялары.
   
10. 
    М. Дулатовтың әлеуметтік – антропологиялық ойлары.
    
11. 
    М. Жұмабаевтың шығармашылығындағы экзистенциалдық мәселелер.
    
12. 
    М. Әуезовтің философиялық көзқарастары.
    
13. 
    Ш. Құдайбердиев философиясындағы сенім және парасат мәселесі.
    
14. 
    Ш. Құдайбердиевтің ар ілімі.