46
басталады. Ойынның негізгі ерекшелігі – ол балалардың қоршаған ортаны –
адамдардың қимылын, іс - әрекеттерін, олардың бала қимылын, іс - әрекеттерін,
олардың бала қимылынан туған жағдайдағы қарым – қатынасын бейнелеуі
болып табылады. Ойында бөлме, теңіз де, ұшақ та, темір жол вагоны да болуы
мүмкін. Балалар үн – түнсіз ойнамайды, жүреді. Ойын процесінде сөйлесу қарым
– қатынасы үлкен роль атқарады. Сөйлесе жүріп, балалар пікірлесіп, әсер
алысады, ойынның негізгі құрылымдық элменттері мыналар: ойынның түпкі
ниеті, сюжеті немесе мазмұны, ойын әрекеттері, рольдер, ойынның өзінен
туатын және балалар жасайтын немесе ересектер ұсынатын ойын ережесі.
Халқымыз ойындарға тек балаларды алдандыру, ойнату әдісі деп қарамай,
жас ерекшеліктеріне сай олардың көзқарасының, мінез – құлқының қалыптасу
құралы деп те ерекше бағалаған.
Ойынның көптеген тұжырымдары бар:
А) ойын – тәрбие құралы, ақыл ойды, тілді ұстартады, сөздік қорды
байытады, өмірді танытып, сезімді кеңейтеді, тәрбиелейді.
Ә) Ерік және мінез қасиеттерін бекітеді, адамгершілік сапаны жетілдіреді.
Б) ұжымдық сезім әрекеттері өсе түседі.
В) эстетикалық тәрбие беру құралына айналады.
Г) еңбек тәрбиесін беру мақсаттарын шешуге мүмкіндік береді.
Д) дене күшінің жетілуіне көмектеседі.
Демек, ойын баланы жан – жақты жарасымды тәрбиелеудің
психологиялық және физиологиялық негіздері болып табылады.
Ойынның түпкі ниеті – бұл балалардың нені және қалай ойнайтынының
жалпы анықтамасы. Мысалы: «Дүкен», «Аурахана», «Ұшақтар», «Отбасы»,
«Бала бақша» және т.с. болып ойнайды. Ойынның сюжеті, мазмұны – бұл оның
жанды тұлғасын құрайтын, ойын әрекеттерінің, балалардың өзара қарым –
қатынастарының дамуын, көп жақтылығын және өзара байланысын анықтайтын
нәрсе. Ойынның мазмұны оны қызықты етеді, ойнауға ықылас пен ынтаны
қоздырады. Ойын процесінде балалардың өздері қарым – қатынасын анықтайды
және реттейтін ереже белгілейді. Ойын бала үшін нағыз өмір. Егер тәрбиеші
ойынды ақылмен ұйымдастырса, ол балаларға ықпал жасауға мүмкіндік алады.
Тәрбиеші балаларға жақын болуға, олардың ойындарының сүйікті қатысушысы
болуға тиіс. Ойындар мазмұнына қарай, өзіне тән ерекшеліктеріне қарай сюжетті
– рольді, драматизациялық, дидактикалық құрылыс ойындары, қимылды
ойындар, ұлттық ойындар болып бөлінеді.
Халық ойындары өмірлік қажеттіліктен туады да, психологиялық жағынан
денсаулық сақтауға негізделеді. Тапқыр да алғыр, шымыр да епті, қайратты да
қажырлы бала өсіруді армандайтын отбасы жоқ. Демек, ойынның өзі бала үшін
біліктің, тәлімнің қайнар көзі болып табылады. Балаларға ұлттық ойындарды
үйретіп, оған өзгеше әр беріп, жаңартып өткізіп отыруды ата – аналар, ұстаздар
бір сәт те естен шығармағандары абзал. Өйткені жас өскін ойнай да, ойлай да
білсін.
Тренинг тақырыбы: «Ұжымдық, Достық, Әріптестік»
47
Тренингтің мақсаты:Педагогтардыңұжымдықсыйластық, бір – бірінесенім
арту, бірлесіпжұмысжасауға баулу, көңіл – күйлерінкөтеру.
Тренингтің міндеттері:
Білімділік:Қатысушылардыңөзойларынашықжеткізіп, бір –
бірініңпікірінқұрметтеуге, сенімменқарауғабейімдеу.
Дамытушылық:Тұлғаныңөзінортадакөрсетебілу,
өзінбағалайалуғатүрліпсихологиялықжағдайларданшығужәнеөзпікіріна
шықайтуға ықпалжасау.
Тәрбиелік:жекетұлғаныңруханиөсуінепсихологиялықжағдайжасайотырып,
адамгершілік, сыйластық, әдептілік, шынайылық,
адалдыққұндылықтарынұғынуғакөмектес.
Қатысушылар:Тәрбиешіапайлар, педагогтар
Жұмыстүрі:Топтықжұмыс
Қажеттіқұралдар:Түрлітүстіқағаздар,бояулар, қиындыгүлдер,
сұрақтаржазылғанкарточкалар.
Тренинг бағдарламасы:
1. Танысу жаттығуы
2. Топқа бөліну.
3. Ой жинақтау
4. «Сезімдер әлемі» жаттығуы.
5. «Мен жәнеменіңайналамдағылар» сурет салу
6. «Ормандағыжаңбыр» ойыны.
7. «МДББМ-нің тәжірибелі тәрбиешісі» тестісі.
8. Күншуағы (Рефлекция)
Тренинг ережесі:
1. Өз ойын ашық айту
2. Өзгелердің пікірін құрметтеу
3. Белсенді әрекет ету.
4. Шынайылық
5. Топтасып жұмыс жасау.
Барысы: Амандасу рәсімі
Психолог:Сәлеметсіздерме, қымбаттыпедагогтар!
Кіріспесөз.Адамдардыңәлеуметтікқауымдастығыныңеңжоғарғыформасы -
ұжым. Ұжым – ол қоғамға пайдалы қызметте ортақ мақсатқа жұмыла еңбек
ететін және психологиялық тұрғыда топтасқан адамдар тобы. Ұжымның
белгілерін А.С.Макаренко анық та толық айтып берген. Ұжымдегеніміз –
жекадамдардың өз алдарына мақсат қоя ұйымдасқан ұжымдық органдары бар
комплексі. Достық – адамдарды бір – біріне туғандай бауыретіп, жақын ететін,
араларын кіршіксіз таза етіп байланыстыратын ізгілікті қарым – қатынас. Достық
сезімі адамдардың бойында жаратылғаннан бар. Қандай болмасын адамның өз
сырын айта алатын, дертін сөйлей алатын, жарылыпшынын жасырмайтын, еш
нәрсесін бүкпелемейтін адамдар болады. Міне – олдосадам. Дос болу –
таныстықтан бастап, шынайы тілектестікпен араласу, керек кезінде қол ұшын
беру, басына қиын жағдайтуған
Кезде
48
Жанынанта былу, оны қажет сіну, сыйлау, құрметтеу, алдамау. Әріптестік
дегеніміз – белгілі бір ұйымдарда бірігіп жұмыс жасайтын қызметтес адамдар.
Әріптесті кәр түрлі жасаралығын қамтиды. Әріптестік белгілі бір мамандықтар
бойынша бөлінеді. Мәселен мұғалімдер, дәрігерлер, әншілер, құрылысшылар.
1. Танысужаттығуы. Көңілді музыка ойналады.
Жаттығуға қатысушылар шеңбер бойынша тұрады. Әрбір қатысушы өзінің
есіміне сын есім қосып және бойындағы бір қасиетінайтып шығады. Мысалы:
Мен, Айнадай жарқыраған Айнагүлмін – Көп сөйлемеймін. Талқылау:Қандай
әсер алдыңыздар.
2. Топқа бөліну Қатысушылар түрлі – түсті гүлдер ден өздеріне
ұнайтын бір түсті таңдайды, солтаңдаған түстері бойынша топ құрып, үстелдерге
жайғасып отырады. Үш топқа мына аттар ұсынылады.
І – топ. Ұжымдық
ІІ топ Достық
ІІІ топ Әріптестік
Әр топ мүшелері өз топтарының атауларын қорғапшығу керек.
3. Ой жинақтау»
Әр топқаөз атауларына байланысты 3 сұрақтан беріледі. Ойлануға 5 минут
уақыт.
І топ сұрақтары.
1. Ұжымдегеніміз не?
2. «Әрбір тәрбиешінің қолында адам өмірінің келешегі, тағдырытұр»-деген
сөзді қалай түсіндіресіз?
3. Өз қуанышыңызды ұжыммен бөлісіңіз? (Ролге ену)
ІІ топ сұрақтары.
1. «Достық» ұғымын қалай түсіндіресіз?
2. Достық туралы мақал мәтел келтіріңіз.
3. Достық қиындықта көрінеді. (Ролге ену)
ІІІ топ сұрақтары.
1. Әріптестік сөзіне тұжырымдама бер.
2. Әріптестікті кім басқарған жөн. (Жасына сәйкес)
3. Бір жағдайға байланыстыЖұмыстан сұрандыңыз, әріптесіңізден
өзіңіздің орныңызға қалуға өтініш білдіріңіз. (Ролге ену)
Ойын жаттығуы: «СЫЙЛЫҚ»
Мақсаты: Қарым-қатынасты дамыту және ұжымдық ауызбіршілікті
қалыптастыру.
Барысы:Әрадамқимыл мен ымарқылықасындағы әріптесіне сыйлаған
затты көрсету, ал көршісіз аттыңа тынатап, сыйлықты алғыс білдіре отырыпқа
былдайды. Мыс: жүрек жылу ынұсыну ,күлкісін ұсыну.
4 «Сезімдер әлемі» жаттығуы. Әр топ төрт таратпадан алады.
Сары
таратпалар
Жасылтаратпал
ар
Қуаныш
Таңдану
Батылдық
Қайғы - мұң
Ашу – ыза
Қорқыныш
