32
қарым-қатынас тәсілдері мен әдістері жайлы түсініктерін қалыптастырады.
Тәрбиеші сонымен қатар ата-аналардың нені кадірлейтінін, өмір жағдайы,
психологиялық ахуалы туралы мәлімет алады. Осы мақсатта ата-аналарды топ
өміріне тартып, әртүрлі бірлескен іс-әрекеттер түрлерін, мерекелер мен сауық
кештерінің ұйымдастырылуы қажет.
Толық емес отбасында тәрбиеленіп жаткан балаларға ата-аналардың толық
мүмкіншіліктері жетпей жатқанда, каржы мәселесін тұрмыстық мәселенің
шешуін таба алмай, еңселері түсіп жүрген ата-аналарға психологиялық тұрғыдан
көмек болатындай баяндамалар, кеңестер ұсынамын. Бұл отбасылардың өмірдің
бастарына түсірген тауқыметіне қарсы тұра алатындай өмірге тез бейімделіп
кетуіне себеп болады. Ұжымымызда әлеуметтік жағдайы төмен, қамқорлықтағы,
көпбалалы отбасына көмек ұйымдастырылды. «Қайырымды болсаң өзгеге,
шапағаты тиер өзіңе» акциясы ұйымдастырылды. Отбасы мен балабақша - бұл
екі тәрбиелік феномен. Әрқайсының әлеуметтік тәжірибесі балаға берері бөлек.
Алайда, екеуінің үйлесімділігі кішкентай баланың үлкен өмірге енуіне ыңғайлы
ықпал жасайды. Ата-аналар және балабакшаның өзара қарым-қатынасының
бірден қалыптасуы сирек кездеседі. Бұл ұзақ мерзімді процесс, таңдалған
мақсатты ұдайы зерттеуі, шыдамдылықты талап етуші, ұзақ еңбекті қажет ететін
еңбек. Сондықтан ұйымның өзара қарым-қатынасы өте киын жұмыс. Оның
нәтижесі педагогтің шыдамдылығы және талапшылдығымен оның отбасында
кәсіби көмекші болу іскерлігімен анықталады. Барлық бұл әрекеттер әрбір
баланың ойлау және танымдық қасиеттерін, шығармашылық қабілеттерін, ең
басты, оны жеке тұлға ретінде дамытуға бағытталады.
Заманымыздың белгілі жаңашыл ұстазы-Ш.Амонашвили «Бала тәрбиесі
ата-ана тәрбиесінен басталу керек» деген. Ол бұл ойға өзінің ұстаздық
қызметінен жинақтау нәтижесінде келгені сөзсіз. Себебі, оның есептеуі бойынша
бастауыш сынып оқушысының барлық өмірінің тек 7% ғана мектептегі тәрбие
үлесіне келеді екен. Олай болса, тәрбие ісінде ата-ананың алар орны, беделі
жоғары болуы керек. Өйткені, отбасы - бала тәрбиесінің ең алғашқы ұжымы.
Сондықтан бала мектеп табалдырығын аттағанға дейінгі оның алғашқы ұстазы-
ата-анасы. Отбасындағы ата-анаға өздері өмірге әкелген баласы үшін
қаншалықты жауапкершілік жүктелетіндігі елімізде заң жүзінде қарастырылған.
Қазақстан республикасының 27-бабында «неке менотбасы, ана мен әке және
бала мемлекеттің қорғауында, балаларына қамқорлық жасау және оларды
тәрбиелеу-ата-ананың табиғи құқығы әріпарызы» -деп көрсетілген. Демек,
баланы өмірге бейімдеуде мектеп, ұстазжәне ата-ананың орны бөлек. Туындаған
тәлім- тәрбиедегі жарасымдылық мектеп пен ата-ана, әлеуметтік орта бірлесіп
жұмыс істеген жағдайдағана үйлесімділік табады. Өйткені, баланың өмір сүруге
құштарлығының оянуы өзін қоршаған ортасына ұстазға, ата-анаға, құрбы-
құрдастарына,олардың күнделікті іс-әрекетіне, жүріс-тұрысына, сырт көрінісіне,
сөйлеген сөзіне, әдептілік т.б. қасиеттеріне байланысты. Жан-Жак Руссо
«Балатуғанда ақ қағаздай болып туады, оның үстінешимайды қалай салсаң қағаз
бетіне солай түседі, бала тәрбиесі де сол сияқты, өзің қалай тәрбиелесең, олсолай
тәрбиеленеді» деген екен. Бұдан шығатын түйін, бала тәрбиесіне ең алдымен
оның ата- анасының еңбекқорлығы, ұстамдылығы, ақыл-ойы,сана-сезімі,
адамгершілігі әсер етпек. Бала – ата-ананың ғана емес, ұлыс пен ұлттың
33
ертеңгісі, келер тахқа аманат. Жас ұрпақты жан- жақты жетілген, ақыл-
парасатты, ой-өрісі биік азамат етіп тәрбиелеу қоғамымыздың ең өзекті мәселесі.
Мектеп пен отбасының ынтымақтастығын жүзеге асыруда сынып жетекшісі
негізгі рөл атқарады. Отбасымен жүргізілетін жұмыстарды қазіргі уақыт
талабына сай етіп ұйымдастыру сынып жетекшісінің маңызды міндеттерінің
бірі.
Баланың тәрбие алуына әсер ететін4 түрлі жағдай:
Отбасы ата-анасы өскен ортасы
Қоғам (еліміздеге саяси әлеуметтік жағдай
Ақпарат құралдары газет, журнал, теледидар, театр
Қоршаған орта құндылықтары (табиғат, экология)
Ұстаздар мен ата-аналар қарым- қатынасыныңфункциялары
тәрбиелік-дамытушылық;
қалыптастырушылық;
бақылаушылық;
тұрмыстық;
хабарламалық;
Педагогикалық ұжымның міндеттері:
Ата-аналардың белсенді педагогикалық көзқарасынқалыптастыру;
ата-аналарды педагогикалық білім-білікпенқаруландыру;
ата-аналарды бала тәрбиесіне белсенді қатыстыру;
Қ.Р. Гуманитарлық академиясының академигі, педагогикалық ғылымының
докторы, Қалыбекова Асма Ахметқызы былай деп жазған: «Бізде ұзақ уақыт
бойы баланың тәрбиешісі-мектеп, ал отбасы оның көмекшісі, одақтасы деп
келдік. Алайда, өмір тәжірибесінің көрсетуінше, тұлғаның ең басты тәрбиешісі
отбасының өзі екен. Бұдан шығатын маңызды қорытынды: ата-аналар мектеп
педагогтерінен кем емес деңгейде педагогикалық білім-біліктермен қарулануы
тиіс» Шыныменен қай маман болмасын өнімнің сапалы болып шығуы үшін өз
білімдерін толықтырып отырады. Ал ата-ана педагогикалық білімді қайдан және
қалай алмақшы? Осы орайда ата-анаменжүргізілетін жұмыс формасын дұрыс
ұйымдастыру қажеттігі туындайды
Ата-аналармен жүргізілетін жұмыстардыңұйымдастыру формасы
Ата-аналардыпедагогикалықпсихологиялық білімінкөтеру:
Мектептік, сыныптық конференциялар ұйымдастыру
Педагогикалық, психологиялық, медециналық кеңестер беру
треннингтер
Ата-аналарды оқуүрдісіне тарту
- ата-аналар жиналысы
- біріккен шығармашылық істер
- отбасылық байқаулар
- сынып жетекші ұйымдастырған сабақтан тыс барлық әрекетке
қатысу
- жалпы мектепшілік дәстүрлі іс-шараларды қатыстыру
Ата-аналарды мектепбасқару ісіне қатыстыру
сынып кеңесі, сыныптағы ата-аналар комитеті
