Тақырып бойынша бақылау сұрақтары:
1.Минералды тыңайтқыштар өнеркәсібінің басты ерекшеліктері
2.Минералдық тыңайтқыштардың түрлері
3.Азотты тыңайтқыштардың құрамы
4.Минералды тыңайтқыштардың маңызы
5.Минералдық тыңайтқыштардың түрлері
6.Азотты тыңайтқыштардың маңызы
7.Фосфор тыңайтқышының маңызы
8.Калий тыңайтқыштарының маңызы
9.Тау-кен химиясы дегеніміз не?
10.Негізгі химияның басты салалары қандай?
11.Химия өнеркәсібінің орналасу заңдылықтары қандай?
12.Химия өнеркәсібінің даму барысы
9 . Орман және ағаш өнеркәсібі
Ғаламшардағы орман қорлары. Дамыған елдерде орман алқаптары алып жатқан аудан – 1,5 млрд га, дамып келе жатқан елдерде – 2 млрд га жуық. Әлемнің ірі аймақтарының ішінен орман ресурстарына Латын Америкасы ие. Ауқымды орман массивтері бар елдердің тропикалық ормандары мен ортаңғы белдік ормандары табиғи аймағында орналасады. Солтүстік және оңтүстік орман белдіктері арасында орналасқан мемлекеттерде, әсіресе аридтік (құрғақ) климатпен және шөл ландшафттарымен сипатталатын елдерде орман ресурстары бәрінен де аз.
Іс жүзінде ормансыз мемлекет Бахрейн, Катар, Ливия, Чад, Мысыр, БАӘ және т.б.. Ірі орман массивтері бар елдер қатарында (2004 жылға) Ресей (851,4 млн га), Бразилия (543,9 млн га), Канада (244 млн га), Америка Құрама Штаттары (226,0 млн га), Қытай (163,5 млн га), Австралия (154,6 млн га) және өзге кейбір мемлекеттер жатады. Бұл сандар халықаралық экологиялық ұйымдардың Ресей мен Бразилияның орман ресурстарына аса жоғары көңіл бөлуінің себебін түсіндіреді. Ормандарды жою бүкіл әлем үшін апаттық зардаптарға ұрындырады, өйткені оттегінің атмосфераға келіп түсуі қысқарады, «парник әсері» күшейе түседі, ғаламшардағы климат өзгереді.
Қазіргі уақытта ағаштың (ормандардағы) қорлары бойынша әлемде жетекші орындарды: Ресей (80 млрд м3 аса), Бразилия (70 млрд м3 жуық), Америка Құрама Штаттары (30 млрд м3 жуық), Канада (30 млрд м3 жуық), Швеция (3 млрд м3 жуық) алып отыр. Ең елеулі орманды аудандар оңтүстік Америка мен Азияда, ең аз орманды аудандар – Австралияда сақталып қалған. Алайда құрлықтардың өлшемдері бірдей емес, сондықтан орман массивтері туралы мәліметтерді салыстырып көру үшін орманмен жамылған аудандар мен ормандылық (қандай да бір аймақтың орманмен жамылған ауданының және жалпы ауданының арақатынасы) көрсеткіштерін, сонымен қатар ағаш қорларының өлшемдерін және бір тұрғынға есептегендегі орманмен жамылған беткейдің ауданын ескерген маңызды.
Орманмен жамылған аудандардың өлшемі бойынша Ресей, Бразилия, Канада, Америка Құрама Штаттары, Қытай, Индонезия, Колумбия, Үндістан көзге түседі. Ормандылықтың ең жоғары көрсеткіші Француз Гвианасы, Суринам (ормандар ел аумағының 90%-ынан астамын алып жатыр), Гайана, Габон (80%-ынан астамы), сонымен қатар Малайзия, Жапония, Мьянма, Индонезия, Эквадор, Лаос (60%-ынан астамы), Финляндия, Швеция секілді елдерде байқалады. Бразилиядағы ормандылық көрсеткіші ел аумағының 60% - ына жуығын, Ресейде 45%-ына жуығын құрайды.
Әлемнің орман байлығы орасан зор, бірақ шексіз емес. Саланың дайын өнімін өндіру үшін ағашты импорттау көлемдері арта түсуде (тропикалық ағаш шамамен алғанда, әлемдік экспорттың 1/3 бөлігін құрайды). Кей елдер (мысалға, Скандинавия елдері) бұрынырақта орман және ағаш өңдеу өнеркәсібінің өнімдерін экспорттаушылар ретінде болды. Бүгінгі күні олар ағаш-қағаз өнеркәсібі үшін ағашты импорттай да бастады.
Дамушы елдерде орман өскен жерлер егістіктер мен жайылымдарға шабылуда. Оның үстіне ең құнды ағаштар дамыған елдерге экспортталады. Онымен де қоймай, ағаш отыны осы мемлекеттер үшін негізгі қуат таратқыштар болып қалуда (дамып келе жатқан елдердің халқының 70%-ынан астамы ағашты тамақ дайындаған және үйлерін жылытқан кезде отын ретінде пайдаланады. Бұл ретте осы елдердегі орман ресурстарымен қамтамасыз етілу әртүрлі және көбіне көп тым көп бола бермейді.
Орман өнеркәсібі дегеніміз ағаш өндірісі және басқа да ағаш материалдарын өңдеумен айналысатын шаруашылық түрі. Ол орман шаруашылығының құрамындағы маңызды әрі салыстырмалы дербес шаруашылық болып табылады. Орман өнеркәсібі халық шаруашылығының көптеген салаларымен тікелей және жанамалай түрде байланысқа ие. Олардың қатарына көлік қатынасы, кен байыту, қағаз жасау, тоқыма және құрылыс индустриясы сияқты салаларды жатқызуға болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
