Дәріс - 6. "Жергілікті бюджеттер бойынша рұқсаттар" шоты

Бюджетті атқару жөніндегі жергілікті уәкілетті органдар Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде N 3337 болып тіркелген Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2004 жылғы 30 желтоқсандағы N 469 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелерді қабылдауға рұқсаттар беру ережесінде анықталған тәртіппен, нысандар бойынша және мерзімде жергілікті бюджеттік бағдарламалардың әкімшілеріне және жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелерге рұқсаттар береді.

      10 "Жергілікті бюджеттер бойынша рұқсаттар" шотының дебетінде берілген рұқсаттардың сомасы, сондай-ақ кассалық шығыстарды қалпына келтіруге енгізілген сома, ал кредитте мақсатқа сай бюджеттік сыныптаманың кодтарына сәйкес жұмсалған қаражаттар көрсетіледі. 10 "Жергілікті бюджеттер бойынша рұқсаттар" шоты бойынша бухгалтерлік жазбалардың дұрыстығын салыстыру үшін мемлекеттік мекеме айдың соңғы күні үшін және Аумақтық қазынашылық органдарымен келісім бойынша мерзімде N 4-20 "Шығыстар бойынша жиынтық есеп" нысанын алады.
      Мемлекеттік мекемелердің бюджеттік шоттарындағы қаражаттар қозғалысы бойынша операцияларды есепке алу N 381 нысаны (2-мемориалдық ордер) бойынша жинақтау ведомосында жүргізіледі. Орталықтандырылған бухгалтерияларда кассалық шығыстардың талдамалы есебі ерекшеліктер бойынша шығыстарды көрсете отырып, әрбір бағдарлама, ішкі бағдарлама бойынша 294-б-нысанның кассалық шығыстардың талдамалы есебінің карточкаларында жүргізіледі.

Қаржыландыру жоспарларының орындалуын есепке алуды дербес жүзеге асыратын мемлекеттік мекемелерде және орталықтандырылған бухгалтерияларда мемлекеттік мекемелер бойынша қаржыландырудың жалпы жоспарларын жасау кезінде берілген рұқсаттардың, кассалық және іс жүзіндегі шығыстардың талдамалы есебі бюджеттік сыныптаманың бағдарламалары, кіші бағдарламалары және ерекшеліктері бойынша 294-нысанның кітабында жүргізіледі. Жазба бір күн бұрын түскен әрбір құжат бойынша жүргізіледі.

10-шот мынадай қосымша шоттарға бөлінеді:

100 "Мемлекеттік мекеменің міндеттемелер қабылдауға және ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелерге рұқсаттар беру үшін рұқсаттары";

103 "Күрделі салымдарға рұқсаттар";

108 "Тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде жергілікті бюджетке түсетiн түсiмдер мен оларды жұмсауға байланысты операциялар бойынша рұқсаттар.

Ұйымдардың шоттарына қаржылар түскен кезде 100, 103 тиісті қосалқы шоттардың дебетіне және тиісінше 230 немесе 140 қосалқы шоттардың кредитіне жазулар жазылады. 

Қаржылар пайдаланылған кезде бастапқы құжаттардың негізінде 10 - шоттың тиісті қосалқы шоттарының кредитіне және 06, 12 және басқа шоттардың тиісті қосалқы шоттарының дебетіне жазба жазылады. 

      103 "Күрделі салымдар жөніндегі рұқсаттар" қосалқы шотында бюджеттен шығыстарды экономикалық сыныптаудың 420 "Негізгі капиталды құру" сыныпшасы бойынша бюджеттен бөлінген күрделі салымдарды қаржыландыру жөніндегі қаражаттың қозғалысы есептеледі.

Жергiлiктi бюджеттердiң есебiнен ұсталатын мемлекеттiк мекемелерде тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде жергілікті бюджетке түсетiн түсiмдер мен оларды жұмсауға байланысты операциялар бойынша қорытындылар рұқсаттың негiзiнде жергiлiктi бюджеттiң есебiнен қаржыландыру ретiнде көрсетiледi.

Бұл ретте, тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде жергілікті бюджетке түсетiн түсiмдер мен оларды жұмсауға байланысты операциялар бойынша оларда көрсетілген сома 098 "Тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде жергілікті бюджетке түсетiн түсiмдер мен оларды жұмсауға байланысты операциялар бойынша рұқсаттар" қосалқы шотының дебетi бойынша және 230 "Мемлекеттiк мекеменiң шығыстарын және басқа іс-шараларды бюджеттен қаржыландыру", 140 "Мемлекеттiк мекеменiң шығыстарын және басқа іс-шараларды бюджеттен қаржыландыру бойынша есеп айырысулар" қосалқы шоттарының кредитi бойынша көрсетiледi. Бiр уақытта 158 "Тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде бюджетке түсетiн түсiмдер мен оларды жұмсауға байланысты операциялар бойынша есеп айырысулар" қосалқы шотының дебетi бойынша және 098 "Тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде жергілікті бюджетке түсетiн түсiмдер мен оларды жұмсауға байланысты операциялар бойынша рұқсаттар" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетiле отырып, екiншi жазба жүргізiледi. Қаржы жылы аяқталғаннан кейiн жүргiзiлген шығыстарды есептен шығару 230 "Мемлекеттiк мекеменiң шығыстарын және басқа іс-шараларды бюджеттен қаржыландыру", 140 "Мемлекеттiк мекеменiң шығыстарын және басқа іс-шараларды бюджеттен қаржыландыру бойынша есеп айырысулар" қосалқы шоттарының дебетi және 200 "Бекітілген қаржыландыру жоспарының шегінде мемлекеттік мекемелерді ұстауға және басқа іс-шараларға бюджет бойынша шығыстар" қосалқы шоттың кредитi бойынша жазбамен қорытынды айналымдармен жүзеге асырылады. 

"Арнайы шоттар және шетелдік
валютадағы шоттар"

11 "Арнайы шоттар және шетел валютасындағы шоттар" шоты мынадай қосалқы шоттарға бөлінеді:

110 "Демеушілік және қайырымдылық көмек шоты";

111 "Тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуден түскен ақшаны есепке алуға арналған шот";

112 "Депозиттік шот";

113 "Сыртқы қарыздар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоты";

115 "Есеп айырысу шоты";

116 "Гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоты";

118 "Шетел валютасындағы шот";

119 "Жолдағы ақша".

Мемлекеттік мекемелердің шоттары Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде N 3333 болып тіркелген Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 447 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік мекемелердің шоттарын ашудың, жүргізудің және жабудың ережесінде анықталған тәртіппен ашылады және жабылады.

130. "Демеушілік және қайырымдылық көмек шоты" қосалқы шотында Қазақстан Республикасының заңнамаларына сәйкес заңды және жеке тұлғалардан демеушілік және қайырымдылық көмек түрінде алынатын ақша түсімі және оның жұмсалуы ескеріледі.

Демеушілік және қайырымдылық көмек шотына түскен сомаға 110 "Демеушілік және қайырымдылық көмек шоты" қосалқы шоты дебеттеледі және 176 "Демеушілік және қайырымдылық көмек шоты есебінен шығыстарға алынған ақша бойынша есеп айырысулар" қосалқы шоты кредиттеледі.
      Сатып алынған материалдық құндылықтар үшін берушiге демеушiлiк және қайырымдылық көмек шотынан қаражаттарды аударған кезде 178 "Өзге дебиторлармен және кредиторлармен есеп айырысу" қосалқы шотының дебетi бойынша және 110 "Демеушілік және қайырымдылық көмек шоты" қосалқы шоттың кредитi бойынша жазба жүргiзiледi. Сатып алынған материалдық құндылықтарды кiрiске алу 01 "Активтер", 04 "Жабдықтар, құрылыс материалдары және ғылыми зерттеулерге арналған материалдар", 06 "Материалдар және тамақ өнімдері", 07 "Арзан және тез тозатын заттар" шоттарының тиiстi қосалқы шоттарының дебетi бойынша және 178 "Өзге дебиторлармен және кредиторлармен есеп айырысу" қосалқы шотының кредитi бойынша көрсетiледi. Бiр уақытта активтерді, арзан және тез тозатын заттарды сатып алған кезде 213 "Демеушілік және қайырымдылық көмектен түскен ақша және өзге қаражаттар есебінен шығыстар" қосалқы шоттың дебетi бойынша және тиiсiнше 250 "Активтердегі қор", 260 "Арзан және тез тозатын заттардағы қор" қосалқы шоттарының кредитi бойынша жазба жүргiзiледi. Жұмсалған материалдардың, ақша қаражаттарының және басқа да шығыстардың сомасына 213 "Демеушілік және қайырымдылық көмектен түскен ақша және өзге қаражаттар есебінен шығыстар" қосалқы шотының дебетi және "Материалдық қорлар", "Ақша қаражаттары", "Есеп айырысулар" шоттарының тиiстi қосалқы шоттарының кредитi бойынша жазба жүргiзiледi.
      Ақша қаражаттарының қозғалысы бойынша операцияларды есепке алу N 381 нысаны (N 3 мемориалдық ордер) бойынша жинақтау ведомосында N 5-20 "Мемлекеттік мекеме шотынан көшірме" нысаны және оған қоса берілген құжаттар негізінде жүргізіледі

110 "Демеушілік және қайырымдылық көмек шоты" қосалқы шот бойынша талдамалы есеп демеушiлiк және қайырымдылық көмектiң кейбір түрлерi бойынша 292-а нысан карточкаларында (кітапта 292-нысан) жүргiзiледi. 

      131. 111 "Тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуден түскен ақшаны есепке алуға арналған шот" қосалқы шотында мемлекеттік мекемелердің иелігінде қалған тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуден алынатын ақша түсімі мен оның жұмсалуы ескеріледі.
      Мемлекеттік мекеменің иелігінде қалған тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақша Бюджет кодексіне сәйкес және Қазақстан Республикасының Үкіметі анықтаған тәртіппен пайдаланылады.
      Мемлекеттiк жалпы бiлiм беретін мектептердiң жанындағы Жалпыға бiрдей мiндеттi орта бiлiм беру қорына мемлекеттiк мекемелердiң бюджеттiк қаражаттарды және демеушiлiк және қайырымдылық көмек шоттардан ақшаны аударуға рұқсат етiледi.

Шотқа түскен сомалар 111 қосалқы шоттың дебетi және 03, 05, 10, 16, 17, 28 және 40 шоттардың тиiсті қосалқы шоттарының кредитi бойынша жазылады. 

Ақшалай қаражаттардың қозғалысы бойынша операцияларды есепке алу жинақтаушы ведомоста 381-н. (3 мемориалдық ордер) N 5-33 "Ақылы қызметтер жөніндегі шоттардағы қалдықтар туралы есеп" нысаны және оған қоса берілген құжаттар негізінде жүргiзiледi. 

      112 "Депозиттiк шот" қосалқы шоты мемлекеттік мекемелердiң уақытша иелiгiне ұлттық және шетел валютасында түскен және белгiлi бiр жағдайлар пайда болған кезде оны бюджетке аударған немесе аударатын тұлғаларға не өзге мақсатқа жұмсау құқығынсыз Қазақстан Республикасының заңнама актілеріне сәйкес үшінші тұлғаларға қайтаруға тиесілі ақшаны есептеуге арналған.

Депозиттiк шотқа соманың түсiмі 112 "Депозиттік шот" қосалқы шотының дебетi және 174 "Депозиттік сома бойынша есеп айырысу" қосалқы шотының кредитi бойынша көрсетiледi, соманы иесiне қайтарған немесе тиiстi бюджетке депозиттiк шоттан соманы аударған кезде 112 "Депозиттік шот" қосалқы шотының кредитi және 174 "Депозиттік сома бойынша есеп айырысу" қосалқы шотының дебетi бойынша жазба жүргiзiледi.

Қаржы орталығының депозиттік шотына қайтару мерзімі болған кезде немесе игерілмеген кредит ресурстарын қайтарған жағдайда кредиттерді өтеу есебіне түскен қаражаттар бухгалтерлік есепте 112 "Депозиттік шот" қосалқы шотының дебеті бойынша және 199 "Ішкі кредит беру жөніндегі есеп айырысулар" қосалқы шотының кредиті бойынша жазба көрсетіледі.

112 "Депозиттік шот" қосалқы шоты бойынша талдамалы есеп N 292-а-нысан бойынша (кітапта N 292 нысан бойынша) карточкаларда жүргiзiледi. 

      Сыртқы заемдар (заем қаражаттары) бойынша қаражаттардың түсуі және жұмсалуы жөніндегі қаржы операциялары 113 "Сыртқы қарыздар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоты" қосалқы шотында ескеріледі. Арнайы шотты тауарлар (жұмыстар, қызметтер) сатып алуға және халықаралық қарыз шартына сәйкес бюджеттік инвестициялық жобаны немесе бағдарламаны әкімшілендіруге шығыстардың үлесін үкіметтік сыртқы қарыз есебінен жабу үшін бюджеттік бағдарламаның әкімшісі ашады.

Сыртқы қарыздар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шотқа қаражат түскен кезде 113-қосалқы шоттың дебетіне және 249 "Сыртқы заемдар" қосалқы шотының кредитіне жазба жүргізіледі.  Сыртқы заемдар қаражат қозғалысы бойынша есеп 381-нысан (2 мемориалдық ордер) жинақтаушы тізімдемесінде жүргізіледі. Жазбалар N 5-20 "Мемлекеттік мекеме шотынан көшірме" нысанының және оларға қоса берілген құжаттардың негізінде жүргізіледі. 

113 қосалқы шот бойынша талдау есебі 294-а нысан карточкаларында шығыстардың бюджет жіктемесінің кодтары (Бюджеттiк сыныптама анықтамалығының шифрлары)бойынша жүргізіледі. 

      132-3. "Есеп айырысу шоты" 115 қосалқы шотында Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгiнен Қазақстанның елшiлiктерi мен басқа да ұйымдар алған бюджет қаражаттарының есебi жүзеге асырылады.

115 қосалқы шотында сондай-ақ Ғылым қорының қаражаты көрсетіледі, қорға ақшаның түсуі 115 қосалқы шотының дебеті және 272 "Өзге де қорлар" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі. 

      116 "Гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоты" қосалқы шотында байланысы бар гранттар бойынша қаражаттардың түсімі мен оның жұмсалуы жөніндегі операциялар ескеріледі. Арнайы шотты тауарлар (жұмыстар, қызметтер) сатып алуға және байланысы бар грант туралы келісімге сәйкес бюджеттік инвестициялық жобаны немесе бағдарламаны әкімшілендіруге шығыстардың үлесін байланысы бар грант есебінен жабу үшін бюджеттік бағдарламаның әкімшісі ашады.
      Байланысы бар грант бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шотына қаражаттардың түсуі кезінде жазба 116 "Гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоты" қосалқы шотының дебетіне және 245 "Гранттар" қосалқы шотының кредитіне жүргізіледі.
      Байланысы бар гранттардың қозғалысы жөніндегі операцияларды есепке алу 381-нысанының жинақ ведомосында (3-мемориалдық ордер) жүргізіледі.
      116 "Гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоты" қосалқы шоты бойынша талдамалы есеп N 294-а нысанының карточкаларында жүргізіледі.

      134. Бюджеттік ұйымдар жүргiзетiн валюталық операцияларды есепке алу 118 "Шетелдік валютадағы шот" қосалқы шотында көрсетiледi.

Тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түсетін ақшаны есепке алуға арналған шотқа, демеушiлiк және қайырымдылық көмек шотқа және депозиттiк шотқа түскен сомалар есебiнен валюталарды сатып алу кезiнде 178 қосалқы шотқа дебеттеледi және 11 "Арнайы шоттар және шетелдік валютадағы шоттар" шотына кредиттеледi. Шетел валютасын шетелдік валютадағы шотта есептеу кезiнде 118 қосалқы шотына дебеттеледi және 178 кредиттеледi, сонымен бiрге екiншi жазба жасалады: шетел валютасымен алынған сомаға 21 "Басқа шығыстар" шотына дебеттеледi және 273 "Валюталық қаражаттар қоры" қосалқы шотына кредиттеледi және комиссиондық алым сомаларына 178 "Басқа дебиторлармен және кредиторлармен есеп айырысулар". 

Бухгалтерлiк баланста Шетелдік валютадағы шот бойынша қаржылардың қалдығы және шетелдiк валютамен көрсетiлген кредиторлық борыш есеп берiп отырған кезеңнiң соңғы күнiнде қолданылған Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген анықталған валюта айырбасының рыноктық бағамы бойынша шетелдiк валютамен қайта есептеу арқылы Қазақстан Республикасы Ұлттық валютасымен бейнеленедi. Сонымен бiрге аталған жазбалар есеп айырысулар мен төлемдер валютасымен жүзеге асырылады. 

     119 "Жолдағы ақша" қосалқы шотында Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі шетмекемелердің шығыстарын қаржыландыруға аударған, бірақ шетмекеменің есептік шотына түспеген сома ескеріледі, бұл ретте 119 қосалқы шотының дебеті және 140 қосалқы шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі;

шетмекеменің есептік шотына жолда есептелген соманың түсуі 115 қосалқы шотының дебеті және 119 қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.
Дәріс – 7. Кассалық және басқада қаражат есептері

12 "Касса" шоты

      120 қосалқы шотында бюджеттiк ұйымның кассасындағы ақшалай қаражаттардың қозғалысы және бар-жоғы есепке алынады. 

Бюджеттiк ұйымдардың кассалары қолда бар ақшаларды қабылдауды бас бухгалтер немесе оның уәкілеттігi бар адам қол қойған, кассирдiң мөрiмен (штампымен) куәландырылған соңғының және кассирдiң қолы қойылған түбiртектi бере отырып кассалық кiрiс ордерлерi бойынша жүзеге асырылады. 

Кассирдi жұмысқа тағайындау туралы бұйрық шығарылғаннан кейiн бюджеттік ұйымның басшысы кассирге қол қойғызып жоғарыда көрсетілген Ережемен таныстыруға мiндеттi, бұдан кейiн кассирмен немесе оны ауыстыратын адаммен оның толық жеке материалдық жауапкершiлiгi туралы шарт жасасады. 

Жұмыс iстейтiндер саны аз штатында кассир жоқ бюджеттiк ұйымдарда кассирдiң мiндеттерiн бюджеттік ұйымның басшысының жазбаша өкiмiмен толық материалдық жауапкершiлiгi туралы шарт жасасқан басқа қызметкер атқаруы мүмкін. 

Егер мемлекеттік мекемеде бюджет шоты, тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуден түскен ақшаны есебіне арналған шот, демеушілік және қайырымдылық шоты, депозиттік шоты және Алматы қаласы әкімінің бюджеттен тыс қорының шоты бойынша ақша операциялары болса, мемлекеттік мекемелерде кассалық операцияларды есепке алу КО-4-нысанының немесе 440-нысанының кассалық кітабында жүргізіледі.

Кассалық кiтаптарды және 453-н. бойынша бюджет қаражаттары бойынша жеке-жеке және тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан, демеушiлiк және қайырымдылық көмек, депозиттiк сомалар және Алматы қаласы Әкiмiнiң бюджеттен тыс қорының қаражаттары түрiнде түскен қолма-қол ақшаларды нысаналы мақсаттарға пайдалануға бақылау жасау кiтабы 454-н. қаражаттар бойынша жеке-жеке нысаналы мақсаттар бойынша қолма-қол ақшаларды пайдалануды бақылау кiтаптарын дұрыс жүргiзуге бақылау жасау бюджеттiк ұйымдарда бухгалтерлiк есептi жүргiзудi қамтамасыз ететiн бас бухгалтерге немесе бөлiмшенi басқаратын адамға жүктеледi. 

137. Осы шотта басқа да ақшалай қаражаттар есепке алынады

Бұл шот мынадай қосалқы шоттарға бөлiнедi:

130 "Аккредитивтер";

132 "Ақша құжаттары";

134 "Қаржылық жұмсалым".

      132 "Ақша құжаттары" қосалқы шотында әртүрлi ақша құжаттары: бензин мен майға, тамаққа төленген талондар, демалыс үйлерiне, санаторийлерге, турбазаларға төленген жолдамалар, пошта аударымдарына, пошта маркаларына және мемлекеттiк баж маркаларына алынған жазбаша хабарламалар, заем облигациялары (науқастардың сақтауға тапсырғаны және т.б.), еңбек кiтапшаларының бланкiлерi және оларға тiркелген тіркемелер және т.б. есепке алынады. 

      134 "Қаржылық жұмсалым" қосалқы шотында мемлекеттiк мекемелердiң тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түсетін ақшаның есебінен жүргiзiлетiн бюджеттiк ұйымдардың банк депозиттерiне, ұйымның бағалы қағаздарына, мемлекеттік және жергiлiктi заемдардың проценттiк облигацияларына жұмсаған қаржылары (инвестициялары) есепке алынады. Бұл орайда банк депозиттерiне салынған қаржылар, проценттік облигациялар және бағалы қағаздар 134 қосалқы шоттың дебетi және 11 шоттың кредитi бойынша көрсетiледi.