Дарынды балаларды анықтау, олардың қабілеттерін жетілдіру және қолдау көрсету

Адам баласы есін білгелі өзінің жағдайын жасап, өзі өмір сүріп жатқан ортада ерекшеленгенді жақсы көреді. Адам баласы алдына қойған мақсатына қол жеткізу үшін аянбай еңбек етеді. Сол еңбектену жолында ол өзінің туа біткен және жүре пайда болған қабілеттерін пайдаланады. Адам бойындағы осындай бір даралықты, дарындылықты анықтау үшін олардың анықтамаларына жеке тоқталып, түсініктеме беру керек.

Дарындылық дегеніміз не? Дарынды балаларды қалай анықтау керек және олармен қалай жұмыс жасау керек? Білім беру ордаларында дарынды балаларға қандай қолдау көрсету керек  деген сұрақтар мені және менің әріптестерім, яғни жас ұстаздарды толғандыратын мәселелердің бірі болып табылады.

Әрқайсысына анықтама беріп, осы сұрақтарға жауап беру үшін педагогикалық энциклопедияға жүгінгім келеді. «Дарындылық» ұғымы «сый» («дар») деген сөзден шыққан, дамудың қолайлы ішкі алғышарттарын білдіреді. Бұл ұғымға педагогикалык энциклопедияда төмендегіше анықтама берілген: «Дарындылық - белгілі бір іс-әрекет саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам қабілеті дамуының жоғарғы деңгейі»

Бүгінгі таңда дарынды балалар мәселесін зерттеуге қатысты философиялық, психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерде маңызды ой-пікірлер жинақталған. Бұл мәселенің түп тамыры ғасырлар тереңінде жатыр. Адамның психологиялық ерекшеліктері жөніндегі идеялар, оның ішінде қабілеттілік туралы ойлар сонау ертедегі грек философтарының еңбектерінде, қайта өрлеу дәуірі ғалымдарының және алдыңғы қатарлы әр елдің озық ойлы педагогтерінің еңбектерінде кездеседі.

Бойында дарындылық қасиеті бар бала мектеп қабырғасында өзінің ерекше қасиетін көрсете білуі керек. Кейбір балалар осындай қасиеттерінің арқасында қатарластарынан оза шабады.

Дарынды балалар оздерінің ерекше екендігін жастайынан білдіреді. Ерте сөйлеп, кітап оқып және есептер шығара бастайды. Дарынды бала екенін білгеннен кейін, осы оқушымен қалай жұмыстану керек? Дарынды бала ересектерге қарағанда, әлі адам ретінде қалыптаспағанын, болашағы алдында, қабілеттерін ашуды қажетсінетінін естен шығармаған жөн. Бала қабілеті — арнайы құбылыс, дарынды балалар жаңа жағдаяттарда аса сезімтал болады. Сондықтан да, дарынды оқушылармен жұмыс істейтін мұғалімдердің де арнайы даярлығы болуы тиіс деп ойлаймын.

Біздің Батыс Қазақстан облысы Орал қаласының № 26 жалпы орта білім беретін мектебіміз де заман талабына сай — өскелең ұрпақты тәрбиелеу міндетін атқарып жатыр. Ұстаздар дарынды балалармен олардың икемдеріне қарай жұмыстанып жатыр. Оқушыларымыз қалалық, облыстық олимпиадалардың жүлделі орын иегерлері. Әр ұстаз өзінің еңбегінің жемісін көріп жатыр. Дарынды балалардың дер кезінде ерекше қасиеттерін анықтаған жағдайда олар биік шыңдарды бағындырады.