9. Чай, кофе құрамында стимулятор кездеседі.
10. Жастардың басым бөлігі ішімдікті басқа құмарлықты арттыратын нәрселерге қараған-
да, көп мөлшерде қолданады.
11. Ішімдікке салыну бұл ауру.
12. Егер сіз есірткіні инемен қолданбасаңыз, онда АҚТҚ мен зақымданбайсыз.
13. Егер мен героинді бір рет қабылдасам одан нашақор болмаймын.
14. Тұрмыстық химияны (клей, бензин) иіскеген қауіпті емес.
15. АҚТҚ инфекциясы ЕИТ арасында көбейеді.
№ Пікір кілті
1. Аңыз: ішімдік есірткі болып табылады, және оған салынуға жол ашады.
2. Аңыз: есірткіні күш қалыптастыру үшін пайдалану дұрыс емес, бұл нашақорлықтың
бастамасы.
3. Аңыз: ішімдік тәрізді анаша да, адамның координациялық рефлекстерге бойлап әсер
етіп, болмысты қабылдау әрекетін өзгертеді. Бұл өзгеріс апатқа ұшыратуы мүмкін.
4.
шылымшы адамдардың көбі шылымды бір рет шегуден-ақ құмарта
бастайды.
5. Аңыз: Анаша шегу басқа күшті есірткі қолдануға итермелейді.
6.
Бұл есірткінің бірнеше белгілері, бірақ арнайы маман дәлелдемейінше
шешім қабылдауға болмайды.
7. Аңыз: Есірткі адамдарға қиындықтарын ұмытуға және азайтуға уақытша көмектеседі,
бірақ қиындықты ол түбегейлі шешпейді.
8. Аңыз: Көп жағдайда адамдарға дәрігердің рұхсатымен берген дәрілер, есірткіге деген
құмарлықты арттырады.
9.
Өз қатарында стимулятор болып табылатын кофе, чай және көптеген
газдалған сусындар құрамында кездесетін, кофейн есірткі құмарлығына әкелуі мүмкін
(көптеген адамдардың чай, кофе ішпесе бастары ауыратыны содан).
10.
Ішімдікт жас өспірімдер арасында көп қолданылады, жігіттердің 50%,
қыздардың 20% үнемі, сыра мен ішімдікті қолданады.
11.
Ішімдікке салыну-ауру құмарлыққа әкеп соғады.
12. Аңыз: АҚТҚ-ны жыныстық қатынаста жұқтыруға болады. Себебі: ішімдік ішу және
Есірткі қолдану қауіпті жыныстық қатынасқа итермелейді.
13. Аңыз: Есірткіні бір рет қолданғаннан кейін нашақор боп кетуге болады.
14. Аңыз: өте қауіпті.
15.
Қазақстандағы АҚТҚ арасында 75% АҚТҚ-ға шалдыққандар.
Шындық:
Шындық:
Шындық:
Шындық:
Шындық:
Шындық:
і
97
АҚТҚ/ЖҚТБ
ЖӘНЕ
НАШАҚОРЛЫҚ
ЕСІРТКІ
МОДУЛЬ 6
МОДУЛЬ 6
АДАМ ҚҰҚЫҚТАРЫ ЖӘНЕ АҚТҚ/ЖҚТБ
Уақыты 5 академиялық сағат.
Хабарландыру:
АҚТҚ/ЖҚТБ және адам құқықтары өзара байланысты және тәуелді тақырыптар. Адам
құқықтары ЖҚТБ диагнозы қойылған ауруларға деген қамқорлықтың міндеттілігін ескертеді.
(АҚТҚ-ға шалдыққан адамдардың құқын қорғау) және АҚТҚ-дан сақтандыру шараларын
қолданады. (АҚТҚ-ға апарушы факторлармен күрес) Стигматизация мен дискриминация тиісті
емді қабылдауға кедергісін тигізіп қана қоймай, жұмысқа тұру, үй алу және басқа да құқыларын
жүзеге асыруға кедергісін тигізеді. Бұл АҚТҚ бар адамдарды басқа инфекцияларға да осалды
етеді.
Шолу:
АҚТҚ/ЖҚТБ пен адам құқықтары арасындағы байланыс айқын. Бұл контексте
АҚТҚ ауруына шалдыққан адамдардың құқықтарын қорғау үшін дискриминациялық емес
жақындау әрі қолдаушы әлеуметтік орта қажет. Егер де олардың өмірінде жеке тұлғалық,
әлеуметтік қатынастар жақсы болған жағдайда. АҚТҚ ауруына шалдыққан адамдар жеке
құқылары мен денсаулықтарының жақсаруын жүзеге асыруда белсенділік таныта алады. Бұл
қоғам мен отбасыларына әсер ететін қызмет пен көмекті арттыруға бағытталған саясат пен
бағдарламаны керек етеді. Жетім балалар осындай қолдауға мұқтаж болғандардың мысалы
болып табылады.
Адам құқығы туралы Біріккен Ұлттар Ұйымы Комисссиясының Резолюциясы және 1998
жылғы адам құқығы мен АҚТК/ЖҚТБ бойынша халықаралық басқару принциптері халықтың
дұрыс шешім қабылдауына көмектесетін және құқығы қорғайтын АҚТҚ/ЖҚТБ-ға байланысты
пайдалы құрал болып табылады. Қазіргі кезде бұл білім АҚТҚ/ЖҚТБ адам құқығы, АҚТҚ мен
ауыратын адамдар, олардың достары, туыстары, қоғамдық ұйымдар, ұлттар арасындағы
мәселемен айналысушылар, халықаралық деңгейдегі денсаулық сақтау орындарымен
байланысты жақсартады. АҚТҚ/ЖҚТБ-ға қатысты бағдарламалар мен саясаттың адам
құқықтары жайындағы халықаралық заңдар шеңберінде құрастырылғанына қарамастан,
көптеген үкіметтер мен шешім қабылдаушы тұлғалар ел заңдарының атқарылуына селқос
қарайды.
АҚТҚ/ЖҚТБ және адам құқықтары өзара байланысты әрі өзара тәуелді тақырыптар.
АҚТҚ/ЖҚТБ -ны бақылау мен сақтандыру жұмыстарының нәтижесі болмайынша, АҚТҚ/ЖҚТБ
проблемалары адам құқықтарының бұзылуының нәтижесі себебінен болады, сондықтан да
адам құқықтарының құрметтелуі әр уақытта, қамқорлықта болуы қажет. Адам құқықтары
АҚТҚ-ның алдын алу жұмыстары мен ЖҚТБ ауруымен ауырғандарға қамқорлық қажеттілігін
қарастырады. АҚТҚ-ға шалдыққан адамдардың құқықтары қамтамасыз етілген жағдайда ғана,
ол адамдар лайықты өмір сүріп, қоғамға қажетті бола алады. Адам құқықтары ЖҚТБ ауруымен
ауырғандарға қамқорлық қажеттілігін қарастырады.
Адам құқықтарының контексінде АҚТҚ эпидемиясының басты мәселесі жауап болып, стиг-
ма мен дискриминацияға қарсы күрес шаралары болып табылады. Кейінірек адам құқығы-ның
өркендеуі, қоғамдық денсаулық сақтау мен адам құқықтарының үлгісі ретінде мойындал-ған
Джоннатан Манн еңбектерінің мысалдарында көрсетілген адам құқықтары мен қоғамдық
денсаулық сақтаудың моделі негізінде қалыптаса бастады (1997 жыл).
2001 жылдың 25-27 маусымында, АҚТҚ/ЖҚТБ жайындағы БҰҰ ның бас ассамблеясының
арнайы сессиясында АҚТҚ/ЖҚТБ-ға қарсы күрес шараларын ұстану жайындағы мәлімдемеде,
58п, 2003 жылға дейін адамның орталық құқықтарын қамтамасыз ету үшін ЖҚТБ-ға шалдыққан
адамдарға, әрі әлсіз топтарға қарсы дискриминацияның барлық түрлерін жоюға арналған
шаралар мен қызметтерді нығайту және тиісті заңнамаларды ұстану, осыдан жеке олардың
білім алуға, мұрагерлік құқыққа, еңбек етуге, денсаулығын қорғауға, әлеуметтік және
медициналық көмекке, аурудың алдын алып, емдеуге, жеке өмірінің дербестігі мен құпиясының
принциптерінің сақталып, құқықтық қорғау жайындағы мәселелер қарастырылған. Бұдан басқа
АҚТҚ эпидемиясымен байланысты әлеуметтік жекешелену мен таңба салуға күрес әлеуметтік
жекешелеу мен таңба салуға күрес стратегиясының жоспары құрылған.
№12244 Қазақстан Мемлекетінің Үкіметінің Қаулысына сәйкес 2005 ж. 14 желтоқсаннан
«ЖҚТБ ауруынан сақтандыру жайында» Қазақстан Мемлекетінің заңына өзгертулер мен
толықтырулар еңгізу жайындағы заңның жобасы Қазақстан Мемлекетінің Парламенті Мәжілісі-
нің қарауына еңгізілген ст.2.4. онда: АҚТҚ/ЖҚТБ-ға қатысты дискриминацияның кез келген түр-
99
АДАМ
ҚҰҚЫҚТАРЫ
ЖӘНЕ
АҚТҚ/ЖҚТБ
АДАМ ҚҰҚЫҚТАРЫ ЖӘНЕ АҚТҚ/ЖҚТБ
Достарыңызбен бөлісу: |
