арқылы қолданғанда мұрынның айналасына шырышты қабықтар пайда болады. Кокаинге тез
құмартуға болады. Кокоинді басқа да стимуляторлармен қосып қолданғанда, тамаққа деген
тәбет төмендейді. Шамадан тыс мөлшерде қолдану өлімге алып келеді.
Экстаздар. Бұл препаратты қолданғандарда шыдамдылық сезімі, сенімділік, және бөтен
адамдар туысқаны тәрізді көрінеді, бұл өте төзімді препарат. Қолданушылардың тісі түсуі,
сілекейінің ағуы, тамақ және ауыз қуысының кебуі, тәбеттің жоғалуы тіпті параномияға әкелуі
мүмкін.
Ингаляторлар: Үй тұрмысында клей, краска, бензин, т.б. ингаляторлар көптеп
қолданылады. Бұл препараттар физикалық шаршағанда және әлсірегенде өте күшті әсер етеді.
Кейбіреулер ингаляторды қолдану үшін басына полиэтилен мешок киіп, оны иіскейді. Осыдан
барып есірткіге құмарлық артады.
Анаша: Марихуан көпке белгілі.Бұны әлемнің кез келген түпкірінде өсетін конопле шөбінен
дайындайды(Қазақстанда-Шу өңірінде). Өсімдіктің жапырағын не гүлін кептіріп, шылым ретінде
шегеді. Аталған есірткінің бір адамға әсер етпеуі мүмкін, ал біреуіне керісінше өте күшті әсер
етеді. Алғаш шылым ретінде шегушінің сезім алмауы мүмкін. Анашаны шылыммен қосып
шеккенде әсері бірнеше минуттан кейін білінеді, бұл әсер 10-30 минутқа кейде 2-3 сағатқа
ұласады.
Есірткі қолданудың белгісі. Біздің өмірімізде есірткіге қол жеткізу өте көп шоғырланатын
мектептегі би кешінен, оңай табуға болады. Бүгінгі таңда есірткі қауіпінен ешкім сақтанбаған,
есірткіні жастардың көптеп қолдануы осыдан.
Балаларының бойынан төменде берілген белгілер табылса, ата-ана алаңдауы тиіс.
- үйден ақша не басқа да бағалы заттардың із-түзсіз жоғалуы;
- басқа қажетіме деп, ақшаны көп мөлшерде сұрау;
- Бұрын кездестірмеген ұнтақтардың кездесуі, таблетка, капсул;
- достарының қатары тез арада өзгеруі;
- иненің орны қалуы;
- киімдерінде арнайы иістердің қалуы.
Жеке мінезінің өзгеруі: жуас, тату адамның күтпеген жерден ашу шығарып, өзін көрсетуі.
Көңіл күйінің өзгеруі: Еш негізге сүйенбей-ақ көңіл күйінің тез арада жақсыдан жаманға,
жаманнан жақсыға өзгеруі.
Физикалық жағдайының өзгеруі: салмақ жоғалту, ұйқы мерзімінің ауысуы, жүрек айну,
құсу, эифория, тілінің күрмелуі, ынтасыздық танытуы.
Оқуға қарым-қатынасы: оқуға деген қызығушылық төмендейді, сабақты көптеп жіберуі
байқалады.
Жасөспірімдерде осындай қалыптар байқалған сәтте, нарколог маманға жолығу керек.
Негізгі тапсырмалар, қоғам алдында тұрған есірткі қолдану алдын алуының
жоспары.
Есірткінің таралуына жол бермеудің бірінші тапсырмасы.
2003 жылдың 23 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Президентінің жарлығы
сәйкес.
“Қазақстан Республикасы мемлекеттік басқару жүйесі шараларын жүзеге асыру” Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 3 наурыздағы қаулысы.
261 Қазақстан Республикасы Ішкі істер Министрлігі наркобизнеспен күрес және бақылау
комитеті бекіткен.
Комитет өзінің қызметін Қазақстан Республикасы Президенті мен Үкіметінің келісімімен,
Қазақстан Республикасы Заңдары мен Конституция негізінде атқарады.
Екінші тапсырма- есірткі сұранысын азайту.
Бұл есірткі қолдану мен күрестегі нәтижелі жолдың бірі. Бұл үшін жауапты әрі қауіпсіз жүріс
тұрысқа үш мақсатқа бағытталған бағдарлама бар; денсаулық сақтауды дәлдікпен құруда, дәл
хабарлама, қауіпсіз жүріс-тұрыс, өмірлік әдеттерді қалыптастыру.
Өмірлік әдеттер дегеніміз не және өмірлік әдет нашақор есірткі қолдануға қарсы
95
АҚТҚ/ЖҚТБ
ЖӘНЕ
НАШАҚОРЛЫҚ
ЕСІРТКІ
күресте қалай көмектеседі.
АҚТҚ/ЖҚТБ, ЖЖЖИ, нашақорлар алдын алуына ақпарат беру, өмірлік әдеттерді өз
дәрежесінде мүмкіндік туғызу.
Қауіп-қатер және қорғаушы факторлар
Алдын алулық бағдарламалар көбіне мынадай қызмет атқарады; қауіп-қатер факторларын
азайту және қорғаушы факторларды арттыру.
Қауіп-қатер факторы-бұл есірткіні қолдануды қарастырады. ДДҚ (2001жылы) қауіп-қатер
мен қорғаушы факторларын негізге ала отырып, әлемнің 50ден астам (оның ішінде Азия)
елдеріне зерттеу жұмыстарын жүргізіп, олар мынадай қорытындыға келді.
Есірткі қолдануға алып келетін, Есірткі қолданудан бас тартқызуға алып
қауіп-қатер факторлар келетін, қорғаушы фактор
Отбасылық керіс
Жанұя мүшелерімен
тату-тәтті қарым-қатынас
Есірткі қолданатын, достар
Балаларына ата-аналардың өз еріктеріне
арнаулы шектеу қоюы
Мектепте ынтымақты, жақсы ортаның
болуы
Дербес деңгейі генетикалық жағынан бейім болғанымен, өмірлік әдеттер негізгі рөл
атқарады. Мектептегі сапалы білім, бала жастан ата-анадан, жақын достардан алған қолдау
мен көмек негізгі қорғаушы фактор болады, өзін-өзі бақылау сезімі, жеке көз-қарас, болашаққа
деген нық сенім сияқты жеке қасиеттермен қорғаушы фактор қатарын толықтыруға болады.
Есірткі қолдануға деген достарының қарым-қатынасы, достарының есірткі ұсынуы,
жасөспірімдерінің өздерінің қауіпке душар болуы, жасөспірімдердің құқықтарының бұзылуы,
әлеуметтік көмек, қоғамдық шараларға қатысуы, өз ортасынан алған ақпаратқа көз-қарасы,
дінге деген сеніммен қарым-қатынас сияқтылар көп мағына береді.
Қазақстанда ауру нашақорларды емдеу және ақтап шығатын, 50-ден астам алдын алумен
айналысатын, заңдық медициналық мекемелер тіркеуде тұр. Қазіргі таңда ҮЕҰ-дың қол-
дауымен, ортамызда нашақорларды азайтудың алдын алуда көптеген жұмыстар атқарылуда.
Павлодар әлеуметтік-медицина есірткі мәселесі орталығының мәліметіне сүйенсек,
Қазақстанның 60% тұрғыны есірткіні бір ауыздан қабылдамайды, 8% кез-келген уақытта
есірткіге бой алдырады, егер 30% қиындыққа жалғыз тастайтын болса, есірткіге ден қоюлары
мүмкін. Бұл көрсеткіш ұрпақ үшін күресу керек екендігін көрсетеді.
Ресурстық материал 5.2.
Шындық пен аңыз
Төменде “Шындық пен аңыз” жаттығуын жасау үшін, пікірлер тізімі берілген. Мұғалім қалауы
бойынша тізімге өз пікірлерін енгізуіне болады.
№ Пікір
1. Ішімдік-бұл есірткі емес, ішімдікке бой алдырғанда ештеңе өзгермейді.
2. Есірткіні жан рахаты және физикалық жағдайды жақсарту үшін қолдануға болады.
3. Шылым шегу құмарлық
4. Анаша қабылдап, көлік жүргізе беруге болады.
5. Анаша шегу, басқа да күшті есірткіге бой алдыруға апарады.
6. Салмақ жоғалту, мазасыз ұйқы, тіл күрмелу, мылжыңдық, эйформия, бас айналу, лоқсу
нашақорларға тән.
7. Есірткі адамдарға бар қиындықтарын ұмытуларына көмекеседі.
8. Дәрігер жазып берген күшті дәрілер адамға ешқандай зиян келтірмейді.
96
АҚТҚ/ЖҚТБ
ЖӘНЕ
НАШАҚОРЛЫҚ
ЕСІРТКІ
Достарыңызбен бөлісу: |
