79
11
-дә ріс
ТА РИХ ПӘ НІН ОҚЫ ТУ ДА
КӨР КЕМ ӘДЕ БИЕТ ПЕН ОҚУ ЛЫҚ ТЫ
ПАЙ ДА ЛА НУ
Жос па ры:
1. Та рих пә нін оқы ту да көр кем шы ғар ма лар ды пай да ла ну.
2. Көр кем шы ғар ма лар ды пай да ла ну ар қы лы оқу шы лар ды тәр бие леу.
3. Та рих са ба ғын да оқу лық пен жұ мыс іс теу жүйесі.
Мақ са ты:
сту де нт тер ге та рих са ба ғын да көр кем әде биет пен оқу лық ты пай-
да ла ну ар қы лы оқу шы лар ды жыл дам оқу ға, ке рек ті мә се ле ні та бу ға, пән ге
де ген қы зы ғу шы лы ғын арт ты рып, зейі нін ауда ру ға, оқу шы ға те рең бі лім бе-
ріп, ру ха ни дам уына кө ме гі мол екен ді гін тү сін ді ру.
Та рих пә нін оқы ту да көр кем шы ғар ма лар ды пай да ла ну
Та рих ты оқы ту да көр кем әде биет ті топ тас ты ру дың пси хо ло-
гия лық жә не ди дак ти ка лық ас пек ті ле рі. Көр кем әде биет оқу шы ға
те рең бі лім бе ріп, ру ха ни дам уына жәр дем де се ді. Пси хо ло гия мен
пе да го ги ка ғы лы мы көр кем әде биет ті са бақ про це сін де сы нып-
тан тыс жұ мыс тар да пай да ла ну қа жет еке нін көр се те ді. Мұ ның
то ғы сар же рі ба ла ға не ні оқы ту ке рек, не ні үйрету ке рек, қа лай
оқы ту ке рек, оқы ту про це сі нің си па ты, оқы ту жұ мы сы ның жол-
да ры мен тә сіл де рі жә не оның заң ды лық та ры бо лып та бы ла ды.
Та рих ты оқы ту ба ры сын да та ри хи көр кем
әде биет ті пай да ла-
ну оқы ту про це сі нің жал пы не гіз де рін өріс те те ді. Егер оқу шы та-
рих та ғы күр де лі мә се ле лер ді та ри хи көр кем әде биет те су рет те ліп
отыр ған нақ ты об раз дар ар қы лы те рең тү сі ніп, жан-жақ ты ұғы на-
тын бол са, оқу ма те ри алы н са на лы, ғы лы ми түр де тұ рақ ты мең гер-
уіне қо лай лы мүм кін дік тер туады. Жо ға ры сы пып та ғы оқу шы лар
са бақ та шар ша ға ны на, үй тап сыр ма сы ның
көп ті гі не қа ра мас тан,
көр кем әде биет ті ын та ла на оқи ды. Та рих ты оқы ту да көр кем әде-
биетті пай да ла ну дың бі лім ді лік әрі тәр бие лік ма ңы зы зор.
80
Та ри хи көр кем әде биет оқу шы ның көр кем дік әрі эс те ти ка лық
тал ғам тү сі ні гін дамы та тү се ді. Тарихи көркем шығарманы оқуда
та ри хи оқи ға лар мен та ри хи адам дар дың сырт қы бейнесімен ға на
таныспайды, олар дың ара сын да іш тей қа бы сып жатқан заң ды лық-
тар ту ра лы өзін дік топ шы лаулар жа сауына ықпал жасайды. Бел гі лі
бір дәуір дің ақи қат шын ды ғын жет кі зе тін та ри хи көр кем шы ғар ма-
ға ден қою оқу шы ны қо ғам да өз орнын те рең ұғы нып, оны құр мет-
теп ба ға лай
білуіне ын та лан ды ра ды, ру ха ни әсер ете ді.
Көр кем дік ті, об раз ды лық ты та ну да ғы жас ұр пақ тың дә ре же-
сі не ғұр лым же тіл ген бол са, оның та ғы лым дық си па ты да жо ға-
ры бол мақ. Егер оқу шы та ри хи мә се ле ні те рең тү сін се, та ри хи
көр кем әде биет те су рет те ліп
отыр ған қай шы лық тар ды, тап тық
тар тыс тар мен тең сіз дік тер ді ұғы нып, оған орын ды тал дау жа сай
ала ды. Та ри хи көр кем шы ғар ма лар оқу шы лар дың та ри хи ке зең ді
тү сі ніп, қо ғам мү ше ле рі нің қа ты нас та рын ке ңі нен та нып, та ри хи
про цес тер ді тек ше жі ре ден ға на бі ліп қой май, оны өмір лік ма ңы-
зы бар күр де лі мә се ле ре тін де жан-жақ ты ұғы на ды.
Та рих қа бай ла ныс ты көр кем әде биет ті
қи сын ды пай да ла-
ну тек оқу шы үшін ға на емес, мұ ға лім үшін де қа жет. Көр-
кем әде биет мұ ға лім нің та ри хи мә се ле ні тартымды баяндауға
мүмкіндік ту ғы за ды. Көр кем әде биет оқу шы ның да мұ ға лім-
нің де
сөз дік қо рын да мы тып, нәр лен ді ріп ойын фор мальды
баян да уына кө мек те се ді.
XIX ға сыр да әдіс кер ға лым дар оқу шы лар дың та ри хи маз мұн-
да ғы кі тап тар ды оқ уына ба са мән бер ген. Ғалымдардың пі кі рін-
ше, та рих ғы лым ре тін де оқу шы лар ға ті рі бей не сияқ ты бар лық
си пат ты бел гі ле рі жә не бө лік те рі ар қы лы кө рін ген де ға на то лық
та ны ла ды. Та ри хи әде биет тер ді оқу оқу шы лар ды осын дай си па-
ты бел гі лер мен қам та ма сыз ете ді.
Көр кем әле биет ті са бақ та қол да ну оқу шы лар дың та ри хи тү сі-
нік те рі нің құ рам ды бө лі гі бо лып та бы ла тын өт кен ке зең ту ра лы
та ри хи бі лім де рін нақ ты лан ды ра тү се ді. Со ны мен бір ге көр кем
әде биет оқу шы лар дың пән ге де ген
қы зы ғу шы лы ғын арт ты рып,
зейі нін ауда ру ға кө мек те се ді. Мұ ға лім шы ғар ма үзін ді сін таң да-
ған да дәуір ты ны сын, та ри хи жағ дайды не ме се порт рет тік бей не-
ні қал пы на кел ті ру мін де тін бас шы лық қа ала ды.
