Мектебінде

44
4. Шешендік сөзді аяқтаңыз:
«Жаңбыр жаумаса, Жер 
– 
жетім,
Басшы болмаса, ....»
A) Күн 
– 
жетім;      Ә) Ел 
– 
жетім;     Б) Тау 
– 
жетім;  
В) Сөз 
– 
жетім;       Г) Жол 
– 
жетім.
5. Синонимдер қатарын табыңыз:
A) Аймақ, қорық, белес; Ә) Күшті, ескі, қысқа;
Б) Көркем, әдемі, әсем;   В) Ашық, кең, жаңа;
Г) Биік, аласа, ұзын.
6.  Ауыспалы  мағынада  қолданылып  тұрған  сөзді 
көрсетіңіз:
Жаңбырсыз жер 
– 
жетім, жақсысыз ел – жетім.
A) Жаңбырсыз;         Ә) Ел;                 Б) Жер;   
В) Жетім;                   Г) Жақсысыз.
7. Синонимді табыңыз:
A) Отан-отаншыл;         Ә) Әке-шеше;   Б) Өлім-өмір; 
В) Сыйлау-құрметтеу;   Г) Ақ-қара.
8. «Пайда» сөзінің антонимін табыңыз:
A) Байлық;           Ә) Кедейлік;    Б) Зиян;         
В) Қамқорлық;    Г) Құн.
9. «Ұлан-байтақ» сөзінің синонимін табыңыз:
A) Ұзақ, алыс, шалғай;    
Ә) Кең, ұлан-ғайыр;
Б)  Басқа, шалғай, шалқар;        
В) Шетсіз, қиыр-шығыс, алыс;
Г) Жақын, тар, ұзын.
10. Антонимі бар мақал-мәтелді табыңыз:
A) Еңбек етсең, емерсің;
Ә) Батыр туса –  ел ырысы;
Б) Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей;        
В) Көз – қорқақ, қол – батыр;
Г) Мектеп – кеме, білім – теңіз.

45
11.  Мақалды  толықтырыңыз:  «Отансыз... 
–                
ормансыз бұлбұл»
A) адам;    Ә) ер;    Б) ел;    В) жер;   Г) аспан.
12. Тура мағынасындағы сөзді көрсетіңіз:
A) Қоян жүрек; Ә) Темір тәртіп;   Б) Қызыл жіп;  
В) Алтын қол;   Г) Күміс дауыс.
13. Антонимдерді белгілеңіз:
A) Ұқсас-тәрізді;    Ә) Ұнату-жақсы көру;
Б) Сүю-жек көру;   В) Оқиға-жағдай;
Г) Сұлу-әдемі.
14. Омоним сөздерді табыңыз:
A) Қыздар, әйелдер;   Ә) Жылдам, ақырын;
Б) Алғаш, тұңғыш;      В) Көзі, мұрны;
Г) Сұлу, әдемі.
15. Синонимдік қатарды анықтаңыз:
A) Жақсы, тәртіпті, тез;   Ә) Әдемі, сұлу, көркем;
Б) Қиын, оңай, орташа;    В) Тау, теңіз, көл;
Г) Аңыз, әңгіме, өлең.
16. Мақалды аяқтаңыз:
«Еңбек етсең ерінбей, Тояды қарның...»
A) Сұранбай;    Ә) Ойланбай;    Б) Жыланбай;      
В) Тіленбей;      Г) Білінбей.
17. «Биік, алыс» сөздерінің антонимін табыңыз:
A) Аласа, жақын;        Ә) Баяу, тез; 
Б) Жақсы, жаман;        В) Ұзын, қысқа;
Г) Қысқа, артық.
18. Мақалдың жалғасын табыңыз:
Жеті жұрттың тілін біл,  Жеті түрлі ...... ...... 
A) елге құрмет;     Ә) білім біл;    Б) тас жарады; 
В) ұлт  жоқ;           Г)  тіл біл.
19. «Мол» сөзінің синонимін көрсетіңіз:
A) Қалың;    Ә) Жиі;   Б) Аласа;   В) Көп;   Г) Аз.

46
20. Антонимнің анықтамасын табыңыз:
A) Жазылуы ұқсас, мағыналары әр түрлі сөздер;
Ә) Аяқталған ойды білдіретін сөз;
Б) Мағыналары қарама-қарсы сөздер;         
В) Заттың қимылын білдіретін сөздер;
Г) Жазылуы әр түрлі, мағыналары ұқсас сөздер
Морфология._Зат_есім.'>Морфология.
Зат есім.
І. Етістіктер арқылы зат есімді табыңыз.
                 Етістіктер
Зат есім
1.
2.
3.
4.
5.
Шығады, жылу береді, нұр төгеді.
Жүгіреді, қабады, ырылдайды.
Ұшады, ән салады.
Өседі, сарғаяды, жерге түседі.
Ағады, сарылдайды.
Тапсырма: 
1, 2 зат есімдерге морфологиялық талдау жаса.
ІІ.  Әке,  іні,  қарындас,  атасы,  әжесі  –  қай  зат  есімнің 
жалғаулары?
А.с.  -
І.с. -ның
Б.с. -на
Т.с. -н
Ж .с  -нда
Ш.с. -нан
К.с. -мен
Тапсырма: 
1. Қай сөздің жалғаулары?
2. Б.с., Т.с., Ж.с. жалғауларының ерекшелігі
3. Қай септік жалғауы үндестік заңына бағынбайды?
Морфология.
                                         

47
Шылау сөздер.
№
Мысалдар
Септеулік 
шылау
Жалғаулық 
шылау
Демеулік 
шылау
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Мен, бен, пен.
Туралы, сияқты.
Ба, бе.
Кейде, бірде.
Кейін, шейін.
Және, әрі.
Бірге, қатар.
Өйткені, себебі.
-ақ , -ау.
Немесе, 
болмаса.
             +
Тапсырмалар:
- кестені толтыр;
- шылау сөздермен сөз тіркестерін құрастыр;
- толық  сөйлемдер құрастыр.
Морфология. Тест.
1. Есімдік мағынасына қарай неше түрге бөлінетінін 
көрсетіңіз:
A) 6;    Ә) 8;    Б) 7;    В) 9;    Г) 5.
2. Көмектес септігінде тұрған сан есімді табыңыз:
A) Екінің;   Ә) Екіде;   Б) Екіден;   В) Екімен;   Г) Екіні.
3. Жалқы есім қатарын анықтаңыз:
A) қала, көше;   Ә) әңгіме, мысал; Б) Сәуле, Қазыбек би; 
В) экономика, саясат;   Г) мектеп, көше.
4. Көп нүктенің орнына тиісті шылауды табыңыз:
«Отан ... от кешкендер»
A) Ғана;   Ә) Секілді;   Б) Үшін; В) Туралы;   Г)  Бұрын.
5. Туынды етістікті белгілеңіз:
A) ойла;    Ә) отыр;   Б) тұр;    В) жүр;    Г) бар.
6. Тәуелденген сын есімді табыңыз:
A) Айтарың бар ма?   Ә) Жақсың бар ма?
Б) Ешкімің жоқ.   В) Біреуің кел.    Г) Сенің балаң

48
7. Жалпылау есімдіктерді табыңыз:
A) Бәрі, бүкіл, барлық;    Ә) Өзім, ештеңе, олар;
Б) Кеше, бүгін, түсте;      В) Мен, әрқашан,ол;
Г) Ешкім, ешнәрсе, ештеңе.
8. Жалпы зат есімді көрсетіңіз:
A) Қала;          Ә) Құсмұрын;       Б) Айнакөл; 
В) Ұлытау;      Г) Көкшетау.
9. «Қарай, сайын» сөздерді қай сөз табына жататынын 
табыңыз:
A) Одағай;       Ә) Етістік;     Б) Зат есім; 
В) Шылау;       Г) Сын есім.
10. Бұйрық  рай етістігін анықтаңыз:
A) Барамын;              Ә) Келіңіз;     Б) Келер;
В) Айтқым келеді;    Г) Оқыса.
11. Сын есімді табыңыз:
A) Найза;   Ә) Мезгіл;   Б) Сырт;   В) Қышқыл;  Г) Өнер.
12. Топтау сан есімнің сұрақтарын анықтаңыз:
A) Қаншасы? Нешесі?             Ә) Нешеден? Қаншадан?
Б) Нешінші? Қаншасыншы?   В) Нешеу? Қаншау?
Г) Қанша? Неше?
13.  Көмектес  септігіне  қатысты  септеулік  шылауды 
анықтаңыз:
 A) Бірге;   Ә) Шейін;    Б) Соң;    В) Үшін;   Г) Кейін.
14. Есімдіктерді табыңыз:
A) Адам, ойын;    Ә) Істе, көр;              Б) Бала, мектеп;
В) Кім, біз;           Г) Жазғы, көктемгі.
15. Қалау райда тұрған сөзді табыңыз:
A) Айтып отыр; Ә) Айтуға болады;
Б) Айтқан;          В) Айтқым келеді;     Г) Айтса.
16. Сын  есімді сөз тіркесін атаңыз:
A) Ұзақ жол;     Ә) Гүрс-гүрс естілу;   Б) Сөз сөйлеу;
В) Тез ойлану;  Г) Ойын ойнады.
17. Есептік сан есімді көрсетіңіз: