Мектебінде

4
сана-сезімін қалыптастырудың бір жолы – білім  беру мен 
тәрбие ісін бір-бірімен ұштастыра жүргізуде жатыр. 
Ұлтымыздың  тілі  мен  ділін,  таным-түсінігін,  тұрмыс-
тіршілігін,  әдет-ғұрпын,  салт-дәстүрлерін,  мәдени-әдеби 
рухани  құндылықтарын  насихаттап,  солар  арқылы  жас 
ұрпақты  тәрбиелеуде  қазақ  тілі  мен  әдебиеті  пәні  орасан 
зор қызмет атқарады. Әлбетте, жас ұрпаққа түрлі деңгейлік 
білім  ошақтарында  сапалы  білім  беріп,  елжандылыққа 
тәрбиелеуде  қазақ  тілі  мен  әдебиеті    пәнімен    қатар  
қоғамдық-гуманитарлық  пәндердің  де,  атап  айтқанда, 
тарих,  философия,  педагогика,  психология,  мәдениеттану, 
саясаттану,  әлеуметтану  секілді  т.б.  пәндердің  де  маңызы 
ерекше.  Дегенмен,  тіл  мен  әдебиет  пәні  қоғамдық-
гуманитарлық  басқа  пәндерден  гөрі  жас  ұрпақтың  таным-
түсінігін кеңейтуде көркем-эстетикалық тұрғыдан тереңірек 
әсер  етіп,  олардың  отаншылдық  сана-сезімдерін  ұлттық 
рухани  құндылықтар  негізінде  қалыптастырады.  Мәселен, 
атамекенге  деген  іңкәр  сезім  көркем  әдебиеттің  әр  тегінің 
түрлі  жанрларында  көркем бейнелер, көркем суреттеулер 
арқылы  беріліп,  жас  ұрпақтың  көркем-эстетикалық 
талғамын,  ой-өрісін  кеңейтеді.  Мысалы,  қазақ  халқының 
эпостық  жырларындағы  батырлар  бейнесі,  олардың  ел-
жұрт  үшін  жан  қиярлық  ерліктері  және  солардың  жоғары 
пафоста  суреттеліп  дәріптелуі  жақын-жұрағаты  мен 
атамекеніне деген сүйіспеншілік сана-сезімі енді-енді оянып, 
қалыптасып, өркендеп өсіп келе жатқан ұрпақтың намысын 
жігерлендіріп, ерлік іс-әрекеттерге жетелейтіні сөзсіз. 
Демек,  жақын-жуыққа,  туыс-жұрағатқа,  өскен  ортаға, 
туған  жерге  деген  сүйіспеншілік  сана-сезім  көркем  әдеби 
шығармаларда поэтикалық, көркемдік-эстетикалық жолмен 
беріледі.  Сондықтан  да  жастар  бойындағы  елжандылық 
сана-сезімді оятып, оны берік қалыптастыруда ұлтымыздың 
ертегілері  мен  аңыз-әңгімелерінің,  дастандары  мен 

5
жырларының,  мақал-мәтелдері  мен  нақыл  сөздерінің, 
қазақ  ақын-жазушыларының  романдары  мен  повестерінің, 
өлеңдері мен поэмаларының, т.б. берері мол.  
Көркем  әдебиет  жанрларының  ішінен  өз  еліне  деген  
іңкәр  сезімді,  ыстық  махаббатты  дәріптеудің  аса  бір 
айқын  көрінетін  жанры  –  нақыл  сөздер,  мақал-мәтелдер, 
қанатты сөздер болып келеді. Мәселен, «Отан – отбасынан 
басталады»,  «Отан  –  оттан    да  ыстық»,  «Ел  болам  десең, 
бесігіңді  түзе»,  «Береке  басы  –  бірлік»,  «Ер  туған  жеріне, 
ит  тойған  жеріне  үйір»,  «Бөтен  елде  сұлтан  болғанша,  өз 
еліңде  ұлтан  бол»,  «Көппен  көрген  –  ұлы  той»,  «Бірліксіз 
тірлік  болмас»,  «Ынтымақ  болған  жерде  ырыс  болады», 
«Еліңді құрметтеу – өзіңді сыйлау деген сөз» деген сияқты 
т.б.  көптеген  мақал-мәтел,  нақыл,  қанатты  сөздер  жас 
ұрпақты  туған  жер,  атамекен,  қоршаған  ортаны  сүюге 
тәрбиелейді.  Сондықтан  да  жас  ұрпақты  отаншылдыққа, 
елжандылыққа баулып тәрбиелеуде тіл мен әдебиет пәнінің 
және  оны  оқытып-үйрететін  пән  мұғалімдерінің  жөні 
бөлек  екенін  ескере  отырып,  осы  пәндерді  заман  талабы 
мен  өмір  қажеттілігіне  қарай  дәстүрлі  әдіс-тәсілдермен 
қатар заманауи жаңа технологиялардың көмегімен жаңаша 
оқытып-үйретуге қазіргі кезде, әсіресе, соңғы онжылдықта 
аса мән беріле бастады.
Заманауи  технологияларға  негізделген  білім  берудің 
жаңа  әдіс-тәсілдерін  қазақ  тілі  мен  әдебиеті  сабақтарында 
пайдалану оқушы-студенттердің әлемдік бәсекеге қабілетті 
маман, ізгілік пен адамгершілік қасиеттерді бойына жинаған 
өзіне  сенімді  тұлға  ретінде  қалыптастыруда  мәні  зор.  Бұл 
технология  өскелең  ұрпақты  оқыту  мен  дамыту  сапасын 
арттыруға үлкен  мүмкіндік беріп қана қоймай, адамгершілігі 
мол, рухани жан дүниесі таза, имандылығы жоғары, ізгілікке 
жаны  құштар  кемел  азамат  етіп  тәрбиелеуде  де  үлкен  рөл 
атқарады. Өйткені кез келген білім алушының, соның ішінде 

6
филология факультеті студенттерінің өз заманына лайықты 
нағыз  майталман  маман  болып  қалыптасуы  дәстүр  мен 
жаңа технологияларды бір-бірімен үйлестіре отырып, жетік 
меңгертуде жатыр.
Ақпараттық-қатынастық  технологиялар  кең  қолданыс 
тапқан қазіргі кезеңде оқыту үдерісіне осы технологияларды 
белсенді енгізу – заман қажеттілігінен туындап отырған заң-
ды талаптардың біріне айналды. Айталық, ғаламтор қорлары 
мұғалім-оқытушыға  ғана  емес  оқушы-студенттерге  де  мол 
мүмкіндік береді. Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалім-
оқытушыларының  басқа  пән  иелерінен  айырмашылығы 
–  руханият  мәселелеріне  аса  көңіл  бөлуі,  оқушылар  мен 
студенттерді  тілдік,  көркем  әдебиеттік  білімі  мен  көркем-
эстетикалық  талғамы  жетілген  шығармашыл  тұлға  ретінде 
дамыту екені ақиқат. Осы міндеттерді шешуде, ең алдымен, 
түрлі  мәтінмен,  әсіресе,  көркем  мәтінмен  жұмыс  істеу 
бірінші кезекте тұрады, алайда сабақ анық та қанық, жетімді 
де  әсерлі  өтуі  үшін  мультимедиялық  технологиялардың 
мүмкіндігі  шексіз.  Осы  мүмкіндікті  оңтайлы  да  тиімді 
пайдалана  білу  үшін  филолог-педагог  мамандардың 
компьютерлік техниканы және қандай да болсын электрон-
ды құрал-жабдықтардың түрімен жұмыс істей алуды жетік 
білуі өте қажет.
Компьютермен  дұрыс  ұйымдастырылған  жұмыс 
білімгерлердің 
танымдық 
және 
қарым-қатынастық 
(коммуникативтік)  қызығушылығын  арттырады,  тіл  мен 
әдебиет  материалдарын  өз  бетімен  түсініп  меңгерулеріне 
септігін тигізеді.
Еліміз тәуелсіздік алған жылдардың соңғы онжылдығын-
да  өскелең  ұрпақтың  зерттеушілік,  шығармашылық 
дағдыларын дамыту, жоғары деңгейде дамыған ақпараттық 
қоғамға  лайықты  тұлға  етіп  тәрбиелеу  мақсатында 
ақпараттық-коммуникативтік  технологияларды  (АКТ)  оқу-