52
жоғарғы күйге «Тежеу» батырмасын басып, көтереді, сынаманы алып
тастайды да, аспаптың ластанған бөлшектерін құрғақ жұмсақ шүберекпен
сүртеді (пуансон дисктері мен тірек үстелін).
Желімтек сапасын екі параллель анықтау нәтижелерінің орташа
арифметикалық мәнімен сипаттайды да, келесі мәліметтерді жетекшілікке
алып, желімтекті белгілі бір топқа жатқызады:
Өте күшті (қанағатсыз мықты)
0-15
Күшті (қанағаттандырарлық мықты)
20-20
Орташа (жақсы)
60-75
Қанағаттандырарлық әлсіз
80-100
Қанағатсыз әлісз
100-120
Кептіру арқылы қамыр ылғалдылығын анықтау
5 г қамырды Чижов аспабында 160 С температурада 5 минут кептіреді.
Қамыр ылғалдылығын мына формуламен анықтайды:
W=|(a-b)*100|/g, (2)
Мұндағы: а – кептіруге дейін өлшенді массасы, г; в – кептіруден кейінгі
өлшенді массасы, г; g – өлшенді, г.
Печенье ылғалдылығы.
Ылғалдылықты 5 г өлшендіні 10 С температурада 40 минут бойы
кептіру арқылы анықтайды. Өлшенді салынған бюкстерді 140 С дейін
қыздырылған кептіру шкафына салады, бұл операция кезінде ондағы
температура 130 С төмендейді. 10 минут бойы оны 130 С дейін жеткізеді де
осы температурада 40 минут кептіреді. Содан соң бюкстерді қысқыштармен
шкафтан шығарады, қақпағын жабады да, 15-20 минутқа эксикаторға суыту
үшін салады, содан соң өлшейді.
Печенье ылғалдылығы келесі нормалардан аспау керек:
- қантты – жоғары сұрыпты ұннан -6,0
- қантты – бірінші сұрыпты ұннан – 6,5
- созылмалы – жоғары сұрыпты ұннан – 4-7,0
- созылмалы – бірінші сұрыпты ұннан – 8,0
Печенье қышқылдығы.
Қамырды
қопсыту
үшін
печенье
жасауда
қопсытқыштар
(көмірқышқылды аммоний, қоскөмірқышқылды сода) қолданылады, печенье
сілтілігі градуспен өрнектеледі. Сілтілік градусы деп 100 г печенье сілтілерін
бейтараптауға кеткен 1 н қышқыл ерітіндісінің мл мөлшерін айтады.
Печенье сілтілігі 2 град аспау керек.
25 г майдаланған печеньені 0,01 г дәлдікпен өлшейді де, сыйымдылығы
шамамен 500 мл конусты колбаға салады, үстінен өлшемді колбамен 250 мл
дистилденген су құяды. Мұқият шайқайды да, колбаны тығындап жауып,
әрбір 10 минут шайқап, 30 минут тұрғызады. Содан соң колба құрамын мақта
арқылы құрғақ колбаға сүзеді. 50 мл сүзіндіні пипеткамен конусты колбаға
құйып алады, 2-3 тамшы бромтимол көгін тамызады да, 0,1 н күкірт
қышқылымен сары бояу түзілгенше титрлейді.
53
Сілтілікті Х градуспен мына формуламен анықтайды:
X= 100*V*V
2
/10*V
1
*g = 10*V*V
2
/V
1
*g (3)
Мұндағы: V –титрлеуге кеткен 0,1 н қышқыл ерітіндісінің мөлшері, мл; V
1
-
титрлеуге алынған сулы сорынды көлемі, мл; V
2
- титрлеуге алынған
өлшендісі бар сулы сорынды көлемі мл; g - өлшенді, г.
V
2
=250 мл; V
1
=50 мл; g=25 г.
Жоғарыда аталған өлшенді мен алынған көлемде, формула мына түрде
болады:
Х= V*250*100/50*25*10=2 V; (4)
Х=2 V.
Бағдарланып сілтілікті фенолфталейн қатысында анықтауға болады,
бірақ көмір қышқылды сілтіні фенолфталейнмен титрлеуге болмайды, себебі
ол көмір қышқылынан түссізденеді, сондықтан көмір қышқылды сілтіні
анықтауда қолданылатын кері титрлеу әдісі қолданылады.
Әдіс келесіден тұрады: 250-200 мл конусты колбаға құйылған 50 мл
сүзіндіге (алдыңғы әдіспен жасалған) бюреткадан 4-5 мл 0,1 н күкірт
қышқылын қосады, колба құрамын қайнағанға дейін жткізеді, 5 минут
қайнатады, содан соң 5 тамшы 1% фенолфталейннің спирттік ерітіндісін
қосады да, бірден 0,1 н күйдіргіш натр ерітіндісімен 1 мин жойылмайтын
әлсіз қызғылт түске дейін титрлейді. Градуспен сілтілікті Х аталған өлшенді
мен сұйылту жағдайында мына формуламен анықтайды:
Х=2(n-m), (5)
мұндағы: n –колбаға құйылған 0,1 н күкірт қышқылы мөлшері, мл; m –кері
титрлеуге кеткен 0,1 н сілті мөлшері, мл.
Май мөлшерін анықтау
1г майдаланған аналитикалық таразыда өлшенген печеньені фарфор
ыдысқа салады, оған 0,5 мл су қосады. Су моншасында қыздырады, шамамен
1 г таза құм қосып, жақсылап езгілейді, 1 мл СН
3
СООН қосады да, құм
моншасында 2 минут қыздырады.
Суытқан соң, 1 г сорындыны кептіру үшін көмірқышқылды натрий
қосады, араластырады да, кіші стақанға сүзеді. 2 тамшы сүзіндіні 20+(-)1
0
С
температурада рефрактометр призмасына тамызады да сыну көрсеткішін
анықтайды. Соңғы нәтиже ретінде үш анықтаудың арифметикалық ортасын
алады. Құрғақ затқа шаққанда % есебімен май мөлшерін мына формуламен
анықтайды:
X=|V
p
d
ж
/ m| |(П
р
– П
рж
) / (П
рж
- П
ж
)| * 10
2
(6)
Мұндағы:
V
p
– майды бөліп алуға алынған еріткіш көлемі, мл;
Dж –20
0
С температурада май тығыздығы г, см
3
;
m – печенье массасы, г (кестеден.);
П
р
– еріткіштің сыну коэффициенті;
П
рж
– еріткіште майдың сыну коэффициенті;
П
ж
– майдың сыну коэффициенті (кестеден.).
